NSND Quốc Anh, Thu Huyền biểu diễn trong Lễ hội đền Thượng

Lễ hội đền Thượng là hội xuân lớn nhất của thành phố Lào Cai, là sự kiện văn hóa quan trọng, góp phần phát huy truyền thống uống nước nhớ nguồn, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, phục vụ nhu cầu hưởng thụ các giá trị văn hóa và tâm linh của nhân dân. Cùng với đó, các hoạt động văn hóa sôi nổi, lành mạnh tại lễ hội sẽ phát huy tiềm năng và năng lực sáng tạo của nhân dân, qua đó hình thành mối quan hệ đa phương, phát triển văn hóa gắn với du lịch, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Lễ hội đền Thượng Xuân Quý Mão 2023 sẽ diễn ra trong 3 ngày, từ ngày 3/2 đến hết ngày 5/2 (Tức từ ngày 13 đến hết ngày 15 tháng Giêng năm Quý Mão) với các hoạt động tâm linh, văn hóa, văn nghệ, thể thao, trưng bày ẩm thực… hứa hẹn thu hút đông đảo khách thập phương tham gia. 

Ngoài phần lễ, phần hội với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao phong phú, đa dạng, thể hiện sự hòa quyện nhuần nhuyễn, tái hiện khung cảnh lễ hội xưa cùng với những nét văn hóa hiện đại, tạo không khí vui tươi, phấn khởi, rộn rã trong những ngày xuân. Tại chương trình còn có màn diễn xướng hầu đồng trong đêm khai hội. Ngoài ra, Nhân dân và du khách còn được tham quan các gian trưng bày, giới thiệu nông sản địa phương, sản phẩm OCOP của các xã, phường, hàng tiêu dùng của các doanh nghiệp trong và ngoài địa bàn. Nhân dân và du khách sẽ hòa vào không khí vui tươi, rộn rã của lễ hội với hình thức tham gia vào các trò chơi dân gian, thưởng thức ẩm thực truyền thống...

Theo Bảo tàng tỉnh Lào Cai, Đền Thượng ở thành phố Lào Cai thờ Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn - người có công lớn, chỉ huy đánh thắng giặc Nguyên - Mông thế kỷ XV và từ lâu được tôn vinh là Đức Thánh Trần.

Vào giữa thế kỷ 13, quân Nguyên Mông áp sát vùng Thủy Vĩ - Quy Hóa, phái quân do thám giả danh lái buôn thâm nhập vào Lào Cai.

Tháng 9 năm Đinh Tỵ (tức tháng 10 năm 1257) Trần Quốc Tuấn khi đó mới 26 tuổi được vua Trần Thái Tông hạ chiếu phong chức Tiết Chế (tổng chỉ huy), cùng tả hữu tướng quân lên phòng thủ biên cương. Trước thế giặc mạnh, Trần Quốc Tuấn chủ trương tăng cường lực lượng dân binh, hệ thống báo hiệu, cảnh giới. Hệ thống hỏa hiệu từ Lào Cai về Yên Bái, Phú Thọ được xây dựng. Các đội dân binh tăng cường luyện chiến thuật đánh du kích theo phương châm "lấy nhàn chờ nhọc, đoạt nhuệ khí của giặc trước, phá giặc tất được". Nhờ chủ trương đúng đắn và với tinh thần yêu nước của đồng bào các dân tộc vùng biên cương, giặc Nguyên liên tiếp bị chặn đánh và phải tìm đường rút chạy.

Để tưởng nhớ công đức của Quốc công tiết chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn - Vị anh hùng dân tộc và các tướng tài có công, nhân dân vùng cương thổ đã xây dựng ngôi đền Thượng ở đồi hỏa hiệu xưa và hàng năm tổ chức lễ hội vào ngày 15 tháng Giêng. Ngoài phần lễ, tưởng nhớ công lao to lớn của Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn là phần hội với nhiều hoạt động văn nghệ - thể thao dân tộc thu hút hàng chục vạn nhân dân địa phương và du khách từ mọi miền tới tham dự.

Đền Thượng đã từng được nhà vua triều Nguyễn ban sắc phong và cũng đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.

Trong 3 ngày diễn ra với các hoạt động chính: Ngày 03/02/2023 (tức ngày 13 tháng Giêng) từ 19h30 là Đêm thơ Nguyên tiêu Xuân Quý Mão 2023; Ngày 04/02/2023 (tức ngày 14 tháng Giêng) từ 19h30: Chương trình nghệ thuật "Du Xuân Đền Thượng linh thiêng"; Ngày 05/02/2023 (tức ngày 15 tháng Giêng) từ 8h: Khai mạc Lễ hội đền Thượng. 19h30: Tổng kết, bế mạc và trao giải các hoạt động tại Lễ hội.

Trong đó, chương trình nghệ thuật Lễ hội đền Thượng diễn ra vào 20h ngày 04/02/2023 (tức ngày 14 tháng Giêng) do đạo diễn Hoàng Đạt thực hiện được coi là điểm nhấn của chương trình. Đêm diễn quy tụ sự tham gia của nhiều nghệ sĩ tên tuổi như: NSND Quốc Anh, NSƯT Thu Huyền, Lê Tuấn, Sao Mai Ngọc Ký, ca sĩ Ngọc Liên, Hương Ly; Hát văn: NSƯT Xuân Thắng, Danh Thưởng cùng dàn nhạc dân tộc và các liền anh liền chị dân ca Quan họ Bắc Ninh, nhóm múa vũ đoàn Sao Việt. Dẫn chương trình là MC Mỹ Lan.

Theo đạo diễn Hoàng Đạt, trong chương trình, NSƯT Thu Huyền sẽ mang đến tiết mục Chèo đặc sắc như: Dương Xuân - Hát chèo lời cổ; Du Xuân - sáng tác của nhạc sĩ An Thuyên; Non sông Xuân thắm ngàn đời - Hát Văn. Sao Mai Ngọc Ký và Hương Ly với phần biểu diễn Lào Cai yêu thương (sáng tác của nhạc sĩ Trần Ích Sơn); NSƯT Việt Thắng trình bày bài hát chèo Lào Cai -  Khúc hát yêu thương theo làn điệu Đường trường thu không; ca khúc Xuân về trên rừng núi do ca sĩ Hương Ly thể hiện… Để làm phong phú cho chương trình nghệ thuật, NSND Quốc Anh kết hợp với NSƯT Lê Tuấn sẽ trình diễn tiểu phẩm hài Chuyến xe cuối cùng.

Ngoài các tiết mục âm nhạc và hài, chương trình không thể thiếu "đặc sản" trong Lễ hội đền Thượng là các tiết mục hầu đồng, gồm: Giá Trần Triều của Nghệ nhân ưu tú Phạm Thị Hòa, Giá Cô Đôi Cam Đường do nghệ nhân Bùi Thị Thanh Tâm thể hiện qua cung văn của Nghệ sĩ ưu tú Việt Thắng, Nghệ nhân Danh Thưởng và dàn nhạc dân tộc.