Nét văn hóa truyền thống của dân tộc Thái Đen ở Tuần Giáo

Người Thái Đen vẫn còn lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc. Người Thái sống quây quần theo từng bản làng, mỗi bản có khoảng 30-80 nóc nhà kề nhau. Họ sống chủ yếu bằng trồng lúa nước, lúa nương và chăn nuôi lợn, gà, trâu, bò... hoặc đi làm thêm, đi kiếm củi. Ở đây hầu như mọi nhà đều tự nấu rượu ngô, rượu sắn để phục vụ gia đình mình và bán kiếm thêm thu nhập.

Phụ nữ Thái Đen có bộ trang phục rất duyên dáng, áo cóm bó sát người, váy đen dài chấm gót, đầu đội khăn piêu. Người con gái Thái khi về nhà chồng phải chuẩn bị đủ 20 chiếc khăn piêu và chăn bông để biếu gia đình và họ hàng nhà chồng. Phụ nữ có chồng phải vấn tóc cao trên đỉnh đầu gọi là tằng cẩu. Điều này vừa để phân biệt được người con gái đã có chồng hay chưa, vừa thể hiện sự thủy chung của người phụ nữ đó với chồng.

Người Thái Đen thường làm nhà sàn gỗ 5 hoặc 3 gian tùy theo điều kiện của từng gia đình. Các gian giữa được dùng làm phòng ngủ, cách nhau bởi các tấm rido căng dây lên các cột nhà. Hai gian bên ngoài cùng đầu đốc nhà thì dùng làm bếp đun nấu, bên còn lại dùng để đặt bàn thờ thờ cúng ông bà, tổ tiên.

 

 

''Pa-tong'' là một trong những nghi lễ thờ cúng để tưởng nhớ đến ông bà, tổ tiên. Theo lịch của người Thái cứ 10 ngày họ lại làm cơm cúng một lần và chỉ những dòng họ lớn, danh giá mới được làm pa-tông. Ngày mất của bậc bề trên nhất trong họ sẽ được chọn để làm ngày giỗ chung cho cả dòng họ. Bà con thường đồ xôi, nướng cá, nướng thịt hoặc mổ gà và thêm đĩa rau hay đĩa măng để đặt lên bàn thờ. Trong những ngày này mọi người phải giữ yên lặng, không được làm ầm ĩ, không được bật loa đài to. Phận dâu hoặc con gái đã đi lấy chồng thì không được làm cơm cúng, kiêng đi lại gần chỗ thờ cúng.

Đối với những gia đình duy tâm hoặc có người hay ốm đau thì họ thường làm thêm một ban thờ nhỏ ngoài nhà để thờ cúng ma đói ma khát, ma lang thang. Vào những ngày mùng một, ngày rằm, hay khi trong nhà có người ốm đau họ thường thắp hương, bày hoa quả, bánh kẹo để cúng các ma với hi vọng những hồn ma sẽ không quấy rầy gia đình, phù hộ cho gia đình được mạnh khỏe, làm ăn thuận lợi.

Ngày tết ở vùng núi cao Tây Bắc ở Tuần Giáo, Điện Biên có rất nhiều hoạt động đặc sắc. Trong những ngày này họ thường đi đến nhà nhau ngồi tụ tập uống rượu, hát đối đáp, múa xòe đến thâu đêm suốt sáng. Những chàng trai, cô gái Thái thì chọn cho mình bộ trang phục đẹp nhất để đi chơi ném còn, chơi đu quay, múa sạp...
Mỗi dân tộc đều có những nét phong tục truyền thống đặc trưng và độc đáo riêng của mình. Dân tộc Thái Đen ở Tuần Giao, Điện Biên vẫn còn lưu giữ được những nét riêng đó, góp phần tạo nên một bức tranh tổng thể, đa sắc màu cho Đại gia đình 54 dân tộc anh em trên toàn đất nước Việt Nam.