“Môc bản trường học Phúc Giang”- khối mộc bản duy nhất, cổ nhất về giáo dục

Về dự buổi lễ có ông Nguyễn Thanh Bình, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tổ chức Trung ương, bà Susan Vize - Quyền Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam, đại diện các ban bộ ngành đoàn thể Trung ương.

Về phía Hà Tĩnh có ông Lê Đình Sơn, Bí thư Tỉnh ủy, ông Đặng Quốc Khánh, Chủ tịch UBND tỉnh cùng đại diện các sở ban ngành, đại diện gia đình dòng họ Nguyễn Huy.

Mộc bản trường học Phúc Giang (còn gọi là Mộc bản Trường Lưu) được công nhận là di sản tư liệu ký ức thế giới tại Hội nghị toàn thể lần thứ 7 của Ủy ban Chương trình ký ức Thế giới Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (MOWCAP) tổ chức tại Thành phố Huế từ ngày 18 đến 21/5/2016. Đây là một trong hai di sản của Việt Nam được công nhận cùng với 12 di sản của 8 nước khác .

Mộc bản trường học Phúc Giang là bộ ván khắc dùng để in sách “giáo khoa” phục vụ cho việc dạy và học, được hình thành trong quá trình hoạt động văn hóa của dòng họ Nguyễn Huy từ thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XX tại trường học Phúc Giang, làng Trường Lưu, xã Lai Thạch, huyện Thiên Lộc, nay thuộc xã Trường Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh.

Mộc bản trường học Phúc Giang là các tác phẩm có chọn lọc được các tác gia họ Nguyễn Huy biên soạn, viết chữ và tổ chức khắc in. Hình thức khắc tinh xảo, phong phú, chữ viết đẹp trên chất liệu gỗ, lưu giữ các bút tích, ấn triện, gia huy, dấu khẳng định bản quyền của 5 nhà giáo, nhà văn, nhà thơ trong một gia đình ba thế hệ của dòng họ Nguyễn Huy ở thế kỷ XVIII, chứa nhiều thông tin về: lịch sử; chính trị-xã hội, tư tưởng-văn hóa; bang giao, tiếp thu và phát triển đạo Khổng.

Toàn bộ Mộc bản trường học Phúc Giang được lưu giữ, bảo quản tại tư gia họ Nguyễn Huy - huyện Can Lộc, là khối mộc bản duy nhất, cổ nhất về giáo dục của một dòng họ còn lưu giữ được ở Việt Nam. Di sản bao gồm 383 bản, được khắc chữ Hán ngược để in 3 tập sách giáo khoa kinh điển (gồm 11 quyển) của Nho giáo và 01 quyển sách quy chế trường học: Tính lý toản yếu đại toàn, Ngũ kinh toản yếu đại toàn và Thư viện quy lệ.

Phần lớn các mộc bản khắc 2 mặt, một số ít khắc một mặt là tên sách, tờ đầu, lời tựa, tự, bạt, được trình bày chính giữa là tên sách, trang, tập, quyển; mỗi bản để lề trên 1-1,2 cm, dưới 1-1,2 cm, lề phải 1 cm và lề trái 1 cm.

Phát biểu tại buổi lễ, ông Đặng Quốc Khánh, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh nhấn mạnh: Hà Tĩnh là vùng đất địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống văn hóa cách mạng, là nơi hội tụ nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể nổi tiếng cả nước và thế giới biết đến như dân ca ví giặm Nghệ Tĩnh, Ca trù đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại. Kho tàng di sản văn hóa của Hà Tĩnh vô cùng phong phú và đa dạng, mang tầm quốc gia, khu vực và quốc tế trong đó có Mộc bản trường học Phúc Giang.

Mộc bản trường học Phúc Giang thể hiện ảnh hưởng và tầm quan trọng của nền giáo dục đối với đất nước, và đời sống xã hội nhất là việc đào tạo nhân tài nâng cao dân trí từ giữa thế kỷ 18 đến đầu thế kỷ 20. Đây là khối mộc bản cổ nhất về giáo dục của một dòng họ còn lưu giữ được ở Việt Nam. Là những cổ vật vô giá, là nguồn tư liệu quý duy nhất minh chứng cho một hình thức hoạt động văn hóa giáo dục của một dòng họ địa phương trong lịch sử. Mỗi mộc bản là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo không có bản sao thứ hai.

Có thể thấy rằng Trường học Phúc Giang lúc bấy giờ là một trung tâm giáo dục lớn của nước nhà, nơi đào tạo nhân tài, trường học hấp dẫn để các nho sinh trong khắp mọi miền tìm đến. Tiếng vang của Trường học Phúc Giang chỉ sau Quốc Tử Giám ở Kinh thành Thăng Long và Kinh đô Huế. Giá trị Mộc bản trường học Phúc Giang có sự lan tỏa không chỉ đối với trong nước mà còn cả trong khu vực….

Đây là dịp để chúng ta tri ân công lao to lớn các bậc tiền nhân, tự hào hơn về những giá trị văn hóa lịch sử mà người xưa để lại. Đồng thời, sẽ giúp chúng ta nhận thức rõ hơn về trách nhiệm của mình đối với việc bảo tồn phát huy các giá trị di sản văn hóa vô cùng quý báu của quê hương, đất nước.

Cũng tại buổi lễ, bà Susan Vize - Quyền Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam đã chúc mừng chính quyền và nhân dân Hà Tĩnh đặc biệt là gia đình dòng họ Nguyễn Huy vì những nỗ lực không mệt mỏi nhằm phát huy và bảo tồn di sản của dòng họ cho các thế hệ tương lai.

Bà bà Susan Vize nói: “Tôi ngưỡng mộ sự sáng tạo thể hiện qua kỹ thuật khắc chữ trên Mộc bản. Mỗi Mộc bản là một một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, tỉ mỹ chữ được viết như thư pháp đẹp đẽ”.

“Việc ghi danh là sự ghi nhận những nỗ lực của Việt Nam trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Sự ghi nhận này giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo tồn di sản”, bà Susan Vize nhấn mạnh.

Xuân Sinh