Làng nhiều sắc phong nhất Quảng Nam và chuyện ly kỳ về cây đa làng

Làng Mỹ Xuyên Đông (thị trấn Nam Phước, huyện Duy Xuyên, Quảng Nam) hình thành và phát triển gần 500 năm qua, gắn liền với công trạng của vị tiền hiền Lê Quốc Công, người có công trong việc khai khẩn bờ cõi phía Nam.

Ngôi làng được xây dựng theo mô hình văn hóa truyền thống Việt Nam với hình ảnh cây đa, bến nước, sân đình.

Chuyện ngôi làng "thà mất mạng quyết không để mất sắc phong"

Năm 1471, sau khi lập ra đạo Thừa Tuyên thứ 13 ở Quảng Nam, vua Lê Thánh Tông đã đề cử Chánh đề đốc Hùng Long Hầu Lê Quý Công cùng 12 vị tướng khác ở lại vùng đất vừa mới khai lập để giữ vững bờ cõi. Làng Mỹ Xuyên Đông hình thành từ đó.

Năm 1836, vua Minh Mạng cho đào con sông dài gần 5km, chia thành 2 làng Mỹ Xuyên Đông và Mỹ Xuyên Tây.

Hiện nay, 32 tấm sắc phong được ép nhựa, niêm phong và lưu giữ kỹ càng tại đình làng Mỹ Xuyên Đông. Sắc phong đầu tiên của vua Minh Mạng năm thứ 5 ban ngày 11/2/1824, rồi các đời vua Thiệu Trị, Đồng Khánh đến sắc phong cuối cùng của vua Khải Định năm thứ 9 ban ngày 25/7/1924.

Đặc biệt, sắc phong của vua Minh Mạng ban năm 1824 thuộc hàng sắc phong cổ nhất còn được lưu giữ ở Quảng Nam.

Ông Nguyễn Văn Thân (SN 1939, ban trị sự làng Mỹ Xuyên Đông) chia sẻ: "32 sắc phong là 32 báu vật của làng vẫn được giữ gìn dù trải qua bao biến thiên của lịch sử, bao trận càn quét của địch. Các thế hệ con cháu làng Mỹ Xuyên Đông luôn ghi nhớ lời dạy của cha ông: "Thà mất mạng quyết không để mất sắc phong"

Các vị cao niên trong làng cho biết, dù bao trận càn quét ác liệt của giặc nhưng người dân làng này vẫn quyết tâm giữ đến cùng sắc phong của làng. Khi ôm sắc phong chạy, khi giấu trong miếu, bụi rơm, nhiều trận giặc càn quét đốt sạch nhà cửa, đền miếu dân làng phải đào hầm chôn sắc phong.

Mặc dù mưa bom, bão đạn, nhưng người trong làng vẫn quyết chuyền tay nhau giữ sắc phong đến cùng.

Ngôi làng gần 550 năm gắn liền với danh tướng Hùng Long Hầu Lê Quý Công, mộ của ông được công nhận di tích lịch sử năm 2006. Đình làng Mỹ Xuyên Đông được xếp hạng di tích cấp tỉnh vào năm 2011.

Người dân làng Mỹ Xuyên Đông giữ gìn 32 sắc phong như báu vật của làng, nhắc nhở con cháu mỗi tộc họ, gia đình cố gắng giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc.

Ngày lễ của làng, 12/2 âm lịch hàng năm, bộ sắc phong mới được mang ra giữa đình để con cháu cùng xem và tự hào.

Cây đa Chợ Đình - chứng nhân lịch sử

Mỗi một không gian trong làng là một huyền thoại. Cây đa hơn 400 năm tuổi của làng từng là nơi ẩn mình của quân dân du kích, ngày địch càn quét chúng dùng bom xăng đốt trụi thân cây. Cây nghi ngút cháy âm ỉ cả tháng trời, người dân cũng cháy lòng cháy dạ theo.

Theo người dân trong làng, cây đa Chợ Đình nằm ở vị trí hết sức quan trọng nên việc tổ chức, triển khai các trận đánh để kiên quyết giữ địa bàn tại đây luôn được đề cao.

Các chiến sĩ ta nhiều lần lợi dụng bọng cây to của cây đa để làm nơi ẩn nấp, từng tiêu diệt được 2 tiểu đội quân địch tại đây.

Năm 1964, quân địch thấy đây là vùng căn cứ cách mạng đã đem xăng bột tới chất quanh gốc đa và châm lửa đốt bảy ngày đêm, đồng thời chúng còn dùng súng DKZ từ đồn Đại Hàn bắn thẳng vào làm cây đa cháy tận gốc.

Năm 1973, khi tình hình chiến sự tạm lắng, dân làng ra Đà Nẵng tìm mua cây đa con về trồng trên gốc đa cũ. Đến nay, cây đa mới đã phát triển cao lớn, cành lá xum xuê, hơn mười người ôm không xuể. Người ta cho rằng đó là vì nó lớn lên bằng tro bùn của gốc đa cổ thụ.

Cây đa tọa lạc ở đầu làng, bên cạnh sân đình và phủ kín một vùng trời rộng lớn. Người dân ở đây xem cây đa này như một điểm "văn hóa tinh thần" của cả làng.

Bến nước nằm phía tây làng, có tên là Bến Giá. Tương truyền, năm đó chúa Nguyễn Phúc Lan đang giương thuyền buồm thưởng ngoạn phong cảnh thì đâu đó trên bờ vẳng lại câu hò: "Tai nghe chúa ngự thuyền rồng. Thiếp thương thiếp phận má hồng hái dâu. Thuyền rồng chúa ngự nơi đâu. Thiếp thương phận thiếp hái dâu một mình".

Nghe hò, vua bèn sai lính dừng thuyền rồng lên bờ tìm thôn nữ vừa hát và đưa về cung, sau này bà là Hiếu Chiêu Hoàng Hậu. Từ đó, nơi thuyền dừng đậu gọi là Bến Giá.

Nhưng lại có giả thuyết khác đưa ra, có vẻ hợp lý hơn. Cái tên Bến Giá gắn liền với nghề làm giá đậu xanh. Trước đây, cát ven Thu Bồn trắng, sạch, nước trong nên bà con thường đem giá rửa ở bến sông, lâu dần người làng gọi quen thành Bến Giá.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Hải - Trưởng phòng Văn hóa Thông tin huyện Duy Xuyên - cho biết hiện nay đình làng Mỹ Xuyên Đông - di tích lịch sử cấp tỉnh đã được trùng tu khang trang, địa phương sẽ tính phương án khả thi cho việc bảo quản sắc phong nêu trên.

Mặt khác, ngành chức năng địa phương cũng đã đề đạt lên các cấp, nhất là Viện Hán Nôm sau khi cán bộ của viện đã về Mỹ Xuyên Đông tìm hiểu thực trạng các sắc phong.

Qua đó, tìm kiếm giải pháp bảo tồn khoa học nhất cho các đạo sắc phong này và đã nhận được lời hứa sẽ nghiên cứu.