Cuốn sách "đầy đủ nhất" về lịch sử hình thành và phát triển chữ quốc ngữ

Lịch sử chữ quốc ngữ (1615-1919) do Omega Plus phát hành, được phát triển từ chính luận án tiến sĩ của tiến sĩ Phạm Thị Kiều Ly, bảo vệ năm 2018 tại Đại học Sorbonne Nouvelle (Pháp).

Sau khi bảo vệ luận án, tác giả đã tiếp tục chỉnh sửa, bổ sung và xuất bản ở Pháp vào năm 2022 dưới tựa đề Histoire de l'écriture romanisée du vietnamien (1615-1919) (Tạm dịch: Lịch sử chữ quốc ngữ, 1615-1919).

Với tâm niệm cần phổ biến kiến thức khoa học tới đại chúng, năm 2023, cô đã cùng họa sĩ Tạ Huy Long xuất bản cuốn truyện tranh về lịch sử chữ quốc ngữ dành cho trẻ em.

Thiết kế bìa sách minh họa những cá nhân đã có đóng góp quan trọng vào quá trình hình thành và phát triển chữ quốc ngữ từ năm 1615 đến 1919.

Hàng trên là các thừa sai dòng Tên: Cristoforo Borri, Francisco de Pina, Alexandre de Rhodes, António de Fontes, Gaspar do Amaral, António Barbosa.

Hàng dưới là: François Deydier, Pierre Pigneaux de Béhaine, Philipphê Bỉnh, Jean-Louis Taberd, Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh.

Lịch sử chữ quốc ngữ (1615-1919) gồm 6 chương: 

Chương 1: Quá trình mô tả các ngôn ngữ trên thế giới

Chương 2: Phiên âm tiếng Đàng Trong bằng chữ La-tinh (1615-1631)

Chương 3: Phiên âm tiếng Đàng Ngoài bằng chữ La-tinh

Chương 4: Hệ thống nguyên âm trong Dictionarium (Từ điển) của de Rhodes (1651) và chuẩn hóa chính tả

Chương 5: Chữ quốc ngữ thời kỳ Hội Thừa sai Paris (1658-1858)

Chương 6: Chữ quốc ngữ thời thuộc địa

Kế thừa và tiếp bước các thế hệ học giả tiền bối, tiến sĩ Phạm Thị Kiều Ly đã dày công trang bị kiến thức về tiếng La-tinh, tiếng Bồ Đào Nha và về cổ văn châu Âu để có thể tiếp cận, sưu tầm và phân tích các văn bản nằm rải rác tại văn khố ở Roma, Paris, Lisbon, Ávila và Madrid.

Công trình được đánh giá là một thành tựu nghiên cứu đầy đủ nhất từ trước đến nay về lịch sử chữ quốc ngữ, trải dài hơn 300 năm, từ năm 1615 - thời điểm các giáo sĩ dòng Tên tới truyền giáo ở Đàng Trong và kết thúc vào năm 1919 - năm cuối cùng của khoa thi Hội tổ chức ở kinh đô Huế.

Lịch sử chữ quốc ngữ (1615-1919) đặt sự sáng tạo ra chữ quốc ngữ trong bối cảnh chung của ngữ học truyền giáo trên toàn thế giới thay vì chỉ liên hệ với quá trình văn tự La-tinh hóa tiếng Nhật và tiếng Trung như các công trình trước đó.

Công trình phục dựng khá chi tiết thời kỳ đầu tạo ra chữ quốc ngữ nhờ việc sưu tầm và phân tích một số lượng lớn các văn bản viết tay.

Bên cạnh đúc kết lịch sử chữ viết trong gần 300 năm, tác giả còn kể những câu chuyện về lịch sử, chính trị, văn hóa, giáo dục của đất nước theo các giai đoạn.

Với cách viết như kể chuyện lịch sử đan xen những phân tích ngôn ngữ, tác phẩm sẽ giúp độc giả dễ dàng nắm bắt và hiểu hơn về nguồn cội chữ viết sử dụng hàng ngày.

Giáo sư Dan Savatovsky, Đại học Sorbonne Nouvelle, Viện Nghiên cứu Lịch sử các lý thuyết ngôn ngữ, nhận xét Lịch sử chữ quốc ngữ (1615-1919) không chỉ tập trung vào lịch sử ngôn ngữ mà còn đề cập các liên kết mà lịch sử nội tại của Việt ngữ gắn với lịch sử chính trị và văn hóa của đất nước.

"Tác phẩm còn cho thấy mối quan tâm sâu sắc đối với lịch sử của chính ngôn ngữ, đối với lịch sử âm vị học của tiếng Việt. Bên cạnh những phẩm chất của một nhà sử học nghiên cứu ngôn ngữ, Phạm Thị Kiều Ly cũng chứng tỏ những phẩm chất không thể phủ nhận của một nhà ngôn ngữ học…", giáo sư Dan Savatovsky cho hay. 

Nhân dịp này, nhà nghiên cứu Phạm Thị Kiều Ly và Omega Plus cũng ra mắt đồng thời tác phẩm 100 câu hỏi về lịch sử chữ quốc ngữ như một cách tiếp cận khác về chữ quốc ngữ dưới dạng hỏi đáp. 

Tác giả cố gắng đặt mình vào vị trí của độc giả để tự vấn những vấn đề xoay quanh lịch sử chữ viết mà chúng ta dùng hàng ngày: hoàn cảnh ra đời, quá trình hình thành, phát triển, những nhân vật có nhiều đóng góp quan trọng...

Độc giả cũng có thể tìm thấy trong cuốn sách này những giải thích về logic chính tả của chữ quốc ngữ và cả những biến chuyển lớn lao trong đời sống xã hội, văn hóa - giáo dục.

Các tác phẩm thuộc Tủ sách Hiểu Việt Nam qua các tư liệu Pháp ngữ từ các tác giả Việt Nam đương đại của Omega Plus.