10 món ăn "kinh điển" khó quên của người Việt thời bao cấp

Cơm độn khoai sắn

Do tình trạng thiếu gạo trầm trọng, nên cơm độn khoai, mì, sắn... đã trở thành bạn đồng hành của phần lớn các gia đình ở Việt Nam thời kỳ bao cấp. Đến bữa, những hạt cơm trắng chỉ xới lên dành cho người già, trẻ nhỏ. Cũng có gia đình xéo chung lẫn lộn vào nhau, nhưng cũng chỉ mỗi người 1-2 bát nhỏ mà không có nhiều.

Canh dưa nấu với lạc

Ở quê, nhà nào cũng sẵn vại cà, vại dưa để trong góc bếp, mấy thứ này muối vừa chín đến chấm mắm ớt thì ngon tuyệt, dễ đưa cơm. Đến khi dưa đã chua thì cũng gần hết, vớt ra nấu với lạc sống giã nhỏ thành món canh vừa chua vừa ngọt, có vị bùi béo khó quên của sự kết hợp khéo léo mà ông bà, bố mẹ mình đã nghĩ ra. Ngày ấy chỉ tận dụng những củ lạc vừa mót được từ ruộng mới thu hoạch là được một nồi canh ngon ngọt cải thiện bữa ăn đạm bạc cho cả gia đình.

Tóp mỡ

Tóp mỡ là mỡ lợn được rán lên đến khi khô kiệt, là món ăn thời bao cấp quen thuộc ở Việt Nam. Tóp mỡ thường được ăn với mắm hoặc xào cùng dưa chua. Thời bao cấp ngoài Bắc có món tóp mỡ rim mắm, còn trong Nam có kho quẹt. Cả hai món ăn này đều xuất phát từ bữa cơm nghèo nhưng ngày nay nó đã trở thành đặc sản trong nhiều nhà hàng Việt sang trọng.

Ngô om

Cái thời thịt cá thì hiếm, nhưng ngô khoai sắn thì nhiều, phải ăn độn nhiều nên giờ những người sống trong thời kỳ ấy vẫn sợ và chẳng bao giờ đụng tới mấy món này. Nhưng ngày ấy mà cả nhà có một nồi ngô om vùi trong bếp trấu cho bữa sáng là may mắn và hạnh phúc lắm rồi. Bố lên lớp, mẹ ra đồng và con đến trường chỉ bằng một bát ngô om lẫn với đậu đen, thêm chút muối và mỡ nước vừa bùi vừa béo. Cái món này giờ cũng chẳng ai nấu vì nếu có cũng chỉ ăn được vài miếng cho đỡ nhớ một thuở khó khăn, thiếu thốn.

Rau muống ao chấm tương

Thứ rau muống này giờ gần như tuyệt chủng, vì người ta trồng rau công nghiệp lớn nhanh bằng phân bón và thuốc kích thích, hoặc có cũng là do sống trong nguồn nước tù đọng ô nhiễm mà non mỡ.

Rau muống ao được thả thành bè hoặc được trồng dưới mương nước đầy, không phun tưới gì, ngọn to, non mỡ, luộc lên chấm với tương nhà làm ăn vừa giòn vừa ngọt, lại sạch sẽ vô khuẩn. Cứ mở vại tương thơm lừng ở góc mái hiên nhà là lại muốn xà ra ao hái một mớ rau muống cho bữa ăn đạm bạc mà thanh cao, để rồi về sau nhớ mãi quê nhà với canh rau muống và cà dầm tương.

Ngọn sắn muối chua

Thời bao cấp, sắn ngô được trồng nhiều vô kể, không chỉ ở miền núi mà cả đồng bằng, ngô sắn được trồng ngoài ruộng, trong vườn, bờ ao. Thời khó khăn, gạo thì thiếu mà rau cũng khan, cơm độn ngô, sắn nhiều hơn gạo, rau dưa là những thứ tự trồng được ở vườn nhà. Những ngọn sắn non cũng được tận dụng để muối chua ăn như dưa muối, nhưng có thêm vị bùi bùi, ngọt ngọt của vị lá sắn muối chua.

Hạt mít luộc

Ngày nay hạt mít không mấy ai dùng để ăn mà chỉ cho gia súc hoặc đem bỏ đi, nhưng thời bao cấp lại là món ăn quen thuộc của người Việt. Sau khi ăn hết phần múi, người ta dành hạt mít lại, rửa sạch luộc lên ăn riêng hoặc độn vào cơm rất bùi và thơm. Cũng có lúc nhiều quá, người ta đem phơi khô cất để ăn dành.

Mì hạt nấu thay cơm

Mì hạt là loại ngũ cốc được Liên Xô cùng một số nước khác viện trợ cho Việt Nam thời kỳ thiếu thốn lương thực. Mì hạt có hai loại, một loại còn nguyên cả vỏ, còn một loại đã xay bóc vỏ. Thời bao cấp gạo rất ít, nên mì hạt được ngâm và nấu thay cơm, nhà nào sang hơn một chút thì nấu chung với đậu đen. Ngoài ra, người dân còn giã mì hạt thành bột làm bánh.

Tép sông kho khế

Thời bao cấp thịt, cá không nhiều mà lại đắt đỏ, còn tép sông giá rẻ, lại dễ kiếm hơn nhiều lại là nguồn đạm rất quan trong trong bữa ăn ngày trước. Nên mỗi khi cất được mớ tép sông thì xem như bữa đó có bữa cơm tươm tất. Cách chế biến tép phổ biến nhất là rang khế ăn cùng cơm nóng.

Cà pháo dầm tương

Trong mâm cơm thời bao cấp không bao giờ thiếu được đĩa cà pháo dầm tương. Cà dầm tương ngày nay là món phụ, nhưng ngày xưa từng là món chủ lực giúp đưa cơm trong bữa ăn của nhiều gia đình nông thôn Việt Nam.

Theo Tùng Anh
Gia đình và Xã hội