Vụ bắt giữ phi công Nga gây tranh cãi của Mỹ

Konstantin Yaroshenko sinh năm 1986 ở vùng Tây Nam nước Nga. Là một phi công, trước khi bị bắt giữ, ông là chủ sở hữu của công ty hàng không RostAvia có trụ sở tại thành phố Rostov-on-Don của Nga.

Tình tiết của vụ bắt giữ

Yaroshenko bị các đặc vụ của Cơ quan Phòng chống Ma túy Mỹ (DEA) phối hợp với cảnh sát địa phương bắt giữ ngày 28/5/2010 tại Liberia. Bị buộc tội tham gia điều hành một đường dây buôn lậu ma túy quốc tế, cựu phi công người Nga bị cáo buộc có dính líu đến các băng đảng ma túy ở Colombia, Nigeria và Sierra Leone.

Theo cáo buộc của DEA, Konstantin Yaroshenko cùng đồng phạm đã âm mưu vận chuyển 3 lô hàng cocain với trọng lượng 4 tấn và giá trị lên tới hơn 100 triệu USD từ Colombia sang châu Phi qua ngả Liberia và Ghana. Tại đây, các kiện hàng được chia nhỏ và vận chuyển ngược về thành phố New York, Mỹ để tiêu thụ.

Vụ bắt giữ Konstantin Yaroshenko vì thế được thực hiện theo yêu cầu của các công tố viên ở New York. Đây là một sự kiện đặc biệt khi lần đầu tiên trong lịch sử, một công dân Nga bị các đặc vụ Mỹ bắt tại một nước thứ 3 trước khi di lý về Mỹ.

Phiên tòa xét xử

Phiên tòa xét xử Yaroshenko và đồng phạm được diễn ra vào tháng 2/2011 ở New York. Tại đây, ông ta đã khẳng định sự vô can và từ chối chấp nhận một thỏa thuận nhận tội từ phía công tố viên. Tuy nhiên, một bồi thẩm đoàn ở New York vẫn buộc tội Konstantin Yaroshenko cùng đồng phạm người Nigeria Chigbo Peter Ume về tội âm mưu vận chuyển ma túy số lượng lớn vào Mỹ. Ngày 7/9/2011, một tòa án ở New York đã tuyên phạt Yaroshenko 20 năm tù giam cho hành vi phạm pháp này. Với vai trò chủ mưu, Chigbo Peter Ume nhận bản án 30 năm tù giam.

Tháng 11/2012, Yaroshenko đã đệ đơn kháng cáo lên tòa phúc thẩm nhưng bị từ chối. Không bỏ cuộc, đến tháng 4/2014, luật sư Alexey Tarasov của Yaroshenko đã yêu cầu một phiên tòa xét xử lại, sau khi những bằng chứng mới chứng minh sự vô tội của Yaroshenko được trình lên.

Cụ thể, luật sư Tarasov cho biết các nhân viên công lực tại Liberia đã thú nhận rằng các đặc vụ Mỹ đã hối lộ cho họ 100 USD để đánh đập và tra tấn Yaroshenko trong 3 ngày nhằm ép người đàn ông này nhận tội. Tuy vậy, Tòa án Liên bang tại Quận Nam New York đã từ chối xét xử lại vụ án này vào đầu năm 2015.

Những nỗ lực từ phía Nga

Ngay sau khi công dân của mình bị phía Mỹ bắt giữ, giới chức Nga đã gửi công hàm phản đối đến Bộ Ngoại giao Mỹ. Trong công hàm, phía Nga đã tố cáo các đặc vụ DEA của Mỹ bắt cóc phi công Yaroshenko và qua đó vi phạm Công ước Viên về quan hệ lãnh sự năm 1963 và các hiệp định lãnh sự song phương.

Tất cả các văn bản trên đều yêu cầu Mỹ thông báo cho phía Nga về vụ bắt giữ công dân Nga ở một nước thứ 3. Một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ sau đó đã phải lên tiếng xin lỗi và giải thích rằng việc chưa thông báo cho phía Nga về việc bắt giữ cựu phi công Konstantin Yaroshenko chỉ là một sai sót kỹ thuật.

Các nỗ lực của Nga nhằm trả tự do cho cựu phi công Yaroshenko chưa dừng lại ở đó. Tháng 5/2012 và tháng 9/2013, Bộ Tư pháp Nga đã yêu cầu chính phủ Mỹ cho phép dẫn độ phi công Yaroshenko về thi hành án tại một nhà tù ở Nga. Cả 2 yêu cầu này đều bị từ chối.

Đến tháng 5/2017, Cao ủy Nhân quyền Liên bang Nga Tatyana Moskalkova đã gửi đơn đề nghị Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ Donald Trump ân xá cho Konstantin Yaroshenko. Cuối cùng, vào ngày 1/7/2019, Moscow đã đề nghị Washington trao đổi Yaroshenko với Paul Whelan, một công dân Mỹ bị bắt ở Nga vào năm 2018 vì tội gián điệp. Cả 2 lời đề nghị của Nga đều không được chính quyền của Tổng thống Trump phản hồi.

Tình trạng sức khỏe của ông Yaroshenko trong quá trình bị giam giữ

Theo luật sư của Yaroshenko, thân chủ của ông đã gặp rất nhiều vấn đề về sức khỏe trong thời gian thụ án ở Mỹ.

Theo đó, cựu phi công người Nga được chấn đoán bị mắc bệnh suy tim cùng nhiều bệnh mãn tính khác khi bị giam giữ tại nhà tù Fort Dix ở bang New Jersey, Mỹ. Luật sư cáo buộc tình trạng giam giữ tồi tệ từ phía Mỹ đã ảnh hưởng đến sức khỏe của Yaroshenko. Được biết, cựu phi công người Nga đã nhiều lần bị nhốt trong buồng biệt giam trong nhà tù Mỹ.

Tháng 12/2017, giới chức Mỹ thông báo việc Yaroshenko đã được phẫu thuật cắt bỏ một khối u lành tính trong dạ dày. Đến tháng 2/2020, lại xuất hiện thông tin cựu phi công người Nga bị đột quỵ nhẹ. Vì lo ngại đến tình hình sức khỏe của Yaroshenko, nhất là ở thời điểm dịch Covid-19 đang hoành hành tại Mỹ, luật sư đã yêu cầu tòa án trả tự do cho Yaroshenko nhưng không được chấp nhận.

Tính đến thời điểm được trả tự do hôm 27/4, cựu phi công người Nga Konstantin Yaroshenko đã thụ án được gần 11 năm tại các nhà tù ở Mỹ.