VÌ SAO UKRAINE NHANH CHÓNG CHỊU "TỔN THẤT ĐAU ĐỚN" Ở DONBASS?

 Mặt trận miền Đông Ukraine ác liệt đến mức các nguồn lực của Ukraine cạn kiệt rất nhanh trước sự áp đảo của hỏa lực Nga.

"TỔN THẤT ĐAU ĐỚN"

Xung đột Nga - Ukraine đã bước sang tháng thứ 4. Sau khi kế hoạch bao vây, kiểm soát Kiev bất thành, quân đội Nga chuyển trọng tâm giai đoạn 2 của chiến dịch quân sự sang vùng Donbass, miền Đông Ukraine.

Giới chức quân sự và các nhà phân tích đều tin rằng cuộc chiến ở Donbass có ý nghĩa quyết định. Nghĩa là, nếu giữ được Donbass, Ukraine gần như có thể chặn đứng chiến dịch quân sự của Nga và có thêm thời gian xốc lại lực lượng. Ngược lại, nếu chiếm được Donbass, Nga sẽ dùng nơi này làm bàn đạp để dễ dàng kiểm soát Kharkov, Odessa, ngăn Ukraine tiếp cận các vùng biển, và thậm chí đưa lực lượng trở lại Kiev một lần nữa.

Tuy nhiên, ở giai đoạn 2 này, quân đội Ukraine vốn "lép vế" về binh lực đang phải đối mặt với nhiều thách thức hơn. Giới chức Ukraine cũng không phủ nhận điều này. Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov mô tả tình hình ở Donbass hiện nay "cực kỳ khó khăn".

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói, chiến sự ở Donbass là một trong những trận đánh dữ dội nhất châu Âu và quân đội Ukraine đang hứng tổn thất kinh hoàng ở Severodonetsk. "Tổn thất về con người của chúng tôi trong trận đánh này rất cao, đơn giản là kinh hoàng. Chiến sự tại Donbass chắc chắn sẽ là một trong những trận đánh dữ dội nhất ở châu âu", ông Zelensky cho biết. Ông thừa nhận, Ukraine đang chịu "tổn thất đau đớn" ở cả Donbass và Kharkov.

"Những trận chiến khốc liệt nhất đang diễn ra tại Severodonetsk và các thị trấn, cộng đồng lân cận khác. Quân đội đang phải chịu những tổn thất đau đớn.

Cố vấn của Tổng thống Ukraine Mykhailo Podolyak tuần trước cho biết mỗi ngày có 100 - 200 binh sĩ Ukraine thiệt mạng và hàng trăm quân nhân khác bị thương trong giao tranh với lực lượng Nga và phe ly khai. Đây là một trong những lần hiếm hoi Ukraine công bố thương vong của lực lượng nước này. Ukraine ước tính, sau hơn 3 tháng xung đột, khoảng 10.000 quân nhân của họ đã thiệt mạng.

Tạp chí Der Spiegel ngày 5/6 dẫn nhận định của cơ quan tình báo nước ngoài của Đức (BND) cho rằng, lực lượng của Nga có thể phá vỡ phòng thủ, đẩy lùi sức kháng cự của Ukraine ở Donbass "trong vòng 4 đến 5 tuần tới".

Các nhà phân tích của BND lập luận: "Mặc dù đà tiến công của Nga đang chậm hơn nhiều so với ở giai đoạn đầu xung đột, nhưng mỗi ngày họ có thể kiểm soát dần những vùng lãnh thổ nhỏ ở Ukraine. BND dự đoán, quân đội Nga có thể kiểm soát hoàn toàn Donbass trước tháng 8". Tuy nhiên, họ không loại trừ kịch bản Ukraine lật ngược tình thế khi được tiếp thêm vũ khí mạnh từ phương Tây.

BẤT LỢI CỦA UKRAINE

Cuộc chiến ở miền Đông đang bộc lộ ra những bất lợi của Ukraine. Một trong những bất lợi lớn nhất là sự phụ thuộc vào khí tài của phương Tây, đặc biệt là vũ khí hạng nặng. Nếu như ở giai đoạn đầu, phương Tây chủ yếu chuyển cho Ukraine các vũ khí cỡ nhỏ, mang tính phòng vệ như tên lửa chống tăng, tên lửa phòng không vác vai, thì hiện giờ họ bắt đầu cung cấp vũ khí hạng nặng với lý do tính chất cuộc chiến đã thay đổi, khốc liệt hơn nhiều.

Mặt trận miền Đông Ukraine ác liệt đến mức các nguồn lực của Ukraine cạn kiệt rất nhanh, từ đạn dược đến xe bọc thép, máy bay không người lái và nhiên liệu. Kiev thừa nhận đang cạn kiệt đạn dược và bị Nga áp đảo về hỏa lực.

Ông Vadym Skibitsky, Phó giám đốc cơ quan tình báo Ukraine, cho biết: "Đây là một cuộc chiến tranh pháo binh và chúng tôi đang thua về mặt vũ khí". Theo quan chức này, Ukraine đang sử dụng 5.000 đến 6.000 viên đạn pháo mỗi ngày.

"Chúng tôi gần như đã sử dụng hết đạn pháo của riêng Ukraine và hiện đang sử dụng đạn pháo 155mm tiêu chuẩn NATO. Châu Âu cũng đang cung cấp các loại đạn pháo có cỡ nòng thấp hơn nhưng khi kho đạn của họ cạn kiệt, số lượng viện trợ cũng ngày càng ít đi", ông Skibitsky nói.

Mặc dù phương Tây cam kết viện trợ lượng khí tài khổng lồ cho Ukraine, song Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Malyar cho biết, quân đội nước này đến nay mới chỉ nhận được khoảng 10% vũ khí mà họ đề nghị các đối tác phương Tây cung cấp để "tạo ra sự ngang bằng về năng lực với quân đội Nga". 

Hiện tại, Ukraine đề nghị Mỹ và các đồng minh cung cấp khoảng 300 bệ phóng tên lửa, 500 xe tăng, 1.000 khẩu pháo, hàng nghìn máy bay không người lái và xe bọc thép, tương đương lượng khí tài lục quân của một cường quốc.

Bà Malyar cho rằng thương vong của Ukraine sẽ tăng thêm nếu phương Tây tiếp tục chậm trễ trong việc cung cấp vũ khí. Một số ý kiến nhận định, các chính phủ phương Tây đang viện trợ quân sự một cách chậm rãi với hy vọng Nga và Ukraine sẽ đi đến thỏa thuận ngừng bắn, từ đó giúp xoa dịu những tác động mà chiến sự gây ra cho kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, ngay cả khi phương Tây viện trợ lượng khí tài lớn cho Ukraine, để vận chuyển chúng đến Donbass không hề dễ dàng trong bối cảnh hạ tầng giao thông bị phá hủy và những lô vũ khí này trở thành mục tiêu của hỏa lực tầm xa Nga.

Hơn nữa, việc huấn luyện binh sĩ Ukraine sử dụng khí tài hiện đại của phương Tây cũng là một ngại lớn và ngày càng nghiêm trọng hơn, khiến Ukraine không thể phát huy lợi thế trên chiến trường.

Mỹ và đồng minh đã cấp cho Ukraine các tổ hợp như lựu pháo M777 và lựu pháo tự hành M109 được đánh giá chính xác hơn nhiều so với khí tài Nga và được kỳ vọng có thể xoay chuyển cục diện xung đột. Để sử dụng hiệu quả những khí tài này, Ukraine cần có thêm thời gian.

Trong khi đó, địa hình ở Donbass cũng không giúp Ukraine phát huy lợi thế tác chiến đô thị như từng thấy ở Kiev. Vùng Donbass có diện tích rộng lớn lên tới hơn 50.000km2, tiếp giáp với Nga ở cả phía bắc và nam.

Với địa hình trống trải, tầm nhìn không bị hạn chế, các lực lượng quân sự có thể sử dụng đạn pháo tấn công từ xa nhằm vào vị trí của đối phương. Hai bên sẽ tìm cách bao vây đối phương, sau đó dùng pháo binh để tấn công. "Sẽ không có nơi nào để ẩn náu, đạn pháo có thể tấn công bất cứ lúc nào", Maksim Finogin, một cựu binh Ukraine ở Donbass, nói.

Giới phân tích nhận định, cuộc chiến ở Donbass về cơ bản sẽ là cuộc chiến pháo binh. Ở điểm này, Ukraine đang ở thế bất lợi hơn do hỏa lực hạn chế. Ukraine cũng bị áp đảo về lượng binh sĩ, một phần do không thể mạo hiểm tập trung lực lượng từ miền Bắc và miền Tây cho mặt trận miền Đông.

Các lực lượng của Ukraine đồn trú ở phía Đông phải tự đối phó với các cuộc tấn công của Nga và tránh nguy cơ bị bao vây. Trong khi đó, lực lượng của Ukraine ở miền Nam tìm cách phản công để giành lại những vùng lãnh thổ đã bị Nga kiểm soát.

Mykola Sunhurovsky, chuyên gia phân tích thuộc Trung tâm nghiên cứu Razumkov, nhận định: "Ukraine đang tìm cách khiến quân đội Nga kiệt sức, kéo dài thời gian trong lúc chờ tiếp viện vũ khí từ phương Tây, bao gồm cả hệ thống phòng không, với hy vọng phát động một cuộc phản công hiệu quả". Tuy nhiên, vấn đề là liệu họ có thể sớm tiếp cận với các nguồn vũ khí mới từ phương Tây trong khi các tuyến đường tiếp tế liên tục bị lực lượng Nga phá hủy và nhiều nước vẫn khá dè dặt với kế hoạch gửi vũ khí hạng nặng cho Kiev.

NGA CHIẾM ƯU THẾ

Mặc dù vẫn vấp phải những thất bại chiến thuật gánh thiệt hại nặng nề không kém Ukraine, nhưng Nga được cho là đang những bước tiến nhỏ và chiếm ưu thế ở chiến trường miền Đông.

Sau những nỗ lực ban đầu nhằm kiểm soát Kiev và Kharkov bất thành, Nga đã dồn binh sĩ và hỏa lực sang mặt trận Donbass. Rút kinh nghiệm từ những sai lầm trước đó, Nga bắt đầu tiến hành chiến dịch thận trọng hơn, dựa vào các cuộc pháo kích tầm xa làm suy yếu tuyến phòng thủ của Ukraine.

"Ukraine đang đối mặt với thời khắc quyết định trên chiến trường. Nga đang dùng hỏa lực tầm xa, tìm cách áp đảo các vị trí của Ukraine", Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin hôm 15/6 bình luận.

Vài tuần trở lại đây, quân đội Nga và phe ly khai đẩy mạnh các mũi tiến công, cũng như củng cố các khu vực kiểm soát ở miền Đông Ukraine bằng chiến thuật "tiến chậm, tiến chắc" nhằm tạo gọng kìm bao vây đối phương ở những mặt trận quy mô nhỏ. Giai đoạn này, Nga cũng thay đổi chiến lược, tập trung vào những mục tiêu ít tham vọng hơn ở miền Đông Ukraine, tập trung hỏa lực vào từng mục tiêu thay vì dàn trải lực lượng trên một chiến trường rộng lớn.

Chiến thuật mới được thể hiện rõ ở Severodonetsk - thành phố lớn nhất ở tỉnh Lugansk vẫn thuộc sự kiểm soát của quân đội Ukraine hiện là tâm điểm giao tranh giữa quân đội Nga và Ukraine. Mở đầu chiến dịch tấn công Severodonetsk, Nga không còn điều động cả một đội hình xe tăng, thiết giáp hùng hậu mở đường, thay vào đó pháo kích mục tiêu từ xa trước khi đưa lực lượng vào nhằm giảm thiệt hại.

Lực lượng tăng thiết giáp Nga từng hứng chịu tổn thất nặng nề khi đoàn xe quân sự mở đường mà không có pháo binh, bộ binh yểm trợ, khiến chúng dễ dàng bị tấn công bởi các vũ khí chống tăng mà phương Tây viện trợ cho Ukraine.

Theo giới phân tích quân sự phương Tây, chiến thuật pháo kích của Nga ở Severodonetsk là cách tiếp cận gần với học thuyết quân sự của Nga hơn so với phương thức tác chiến trong giai đoạn đầu của chiến dịch tại Ukraine.

Trong bối cảnh Ukraine "lép vế" về hỏa lực, chiến thuật này dường như đang mang lại hiệu quả cho Nga. Moscow dần kiểm soát từng ngôi làng, thị trấn ở Lugansk và tiến gần hơn đến loại bỏ "chốt chặn" cuối cùng - thành phố Severodonetsk.

Gordon Davis, một cựu quân nhân Mỹ, đánh giá Nga "đang tận dụng ưu thế hỏa lực, pháo kích diện rộng để kiểm soát nhiều khu vực nhất có thể" trước khi Ukraine được trang bị thêm nhiều vũ khí hạng nặng của phương Tây. Rất khó để xác định cụ thể Nga đã huy động bao nhiêu hỏa lực cho chiến trường Donbass, tuy nhiên, ông Vadym Skibitsky, Phó giám đốc cơ quan tình báo Ukraine, ước tính nếu Kiev có 1 khẩu pháo, thì Moscow có 10-15 khẩu pháo.

Ngoài ưu thế về hỏa lực và điều chỉnh chiến thuật phù hợp, Nga cũng đang có lợi thế về địa lý. Với hoạt động quân sự ở Donbass, tuyến đường tiếp tế của Nga đã được rút ngắn lại đáng kể so với ở Kiev, do khu vực này gần biên giới Nga hơn.

Theo ông Simon Schlegel, chuyên gia cấp cao tại Viện nghiên cứu Khủng hoảng Quốc tế, dù có nhiều ưu thế, nhưng Nga vẫn chỉ đạt được bước tiến nhỏ, không thể đưa ra những đòn quyết định cục diện. Do đó, nhiều nhà phân tích dự đoán, chiến sự miền Đông Ukraine cũng sẽ dằng co, dai dẳng như từ năm 2014 đến trước tháng 2/2022 và sẽ là một cuộc chiến tiêu hao với cả hai bên.

Minh Phương
Theo WSJ, Aljazeera, New York Times, Grid