Ukraine vẫn phụ thuộc vũ khí thời Liên Xô dù phương Tây viện trợ ồ ạt

Số vũ khí có tuổi này đang đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố cuộc phản công chậm chạp của quân đội Ukraine, trong lúc các chỉ huy quân sự sử dụng cầm chừng binh sĩ do phương Tây đào tạo và vũ khí viện trợ, như xe tăng.

Ít khí tài nào tượng trưng cho sự tin cậy đó hơn BM-21 Grad, loại pháo phản lực biểu tượng của thời Liên Xô được đưa vào sử dụng năm 1963, có khả năng bắn tới 40 tên lửa từ phía sau xe tải.

Nhưng với tuổi đời 60 năm, pháo Grad cũng cho thấy nguy cơ khi Ukraine phụ thuộc vào các thiết bị thời Liên Xô. Theo các nhà phân tích và một số người vận hành, loại vũ khí cũ kỹ này không chính xác và dễ hỏng hóc, trong khi kho tên lửa Grad của Ukraine đang cạn kiệt.

Khẩu pháo mang biệt danh lạ

Người ta có thể dễ dàng tìm thấy pháo Grad trong kho vũ khí của Ukraine. Khi xung đột nổ ra, nước này có khoảng 260 khẩu pháo Grad, theo Janes, nhóm tình báo quốc phòng. Trong khi đó, Nga có khoảng 500 khẩu đang hoạt động và nhiều khẩu khác trong kho.

Dù số tuổi của pháo Grad đi kèm một số hạn chế, những người lính trực tiếp vận hành vẫn dành thứ tình cảm đặc biệt cho loại vũ khí này, với các biệt danh gần gũi như "bà nội". Họ nói Grad vẫn hiệu quả trong việc đánh bao trùm các vị trí của Nga.

"Nó đã cũ nên nó cũng có những vấn đề giống người già", chỉ huy khẩu đội pháo Volodymyr Sukhilov, thuộc Lữ đoàn 60 của Ukraine, nói.

Một trong 6 khẩu Grad của lữ đoàn này, được giấu bên ngoài ngôi làng tiền tuyến gần thành phố chiến lược Bakhmut, đã ở vào khoảng 60 tuổi. Nó thường xuyên gặp phải lỗi kỹ thuật mà những người lính vận hành phần lớn đã học được cách chữa.

"Tốt hơn hết là nên hỏi có cái gì còn chưa hỏng không", ông Sukhilov nói.

Dù sao đi nữa, những khẩu Grad - tên gọi có nghĩa là "mưa đá" trong tiếng Nga - đang đảm nhiệm công việc quan trọng trên chiến trường.

"Trong thời gian ngắn, chúng tôi có thể nã vào kẻ địch rất nhiều rocket", Sukhilov nói.

Kíp pháo vận hành Grad của Lữ đoàn 60 nói họ hiếm khi được nhìn thấy khí tài từ phương Tây và rất muốn có 1 khẩu HIMARS.

HIMARS và các bệ phóng hiện đại khác có thể dẫn đường tên lửa tới mục tiêu bằng hệ thống định vị vệ tinh. Trong khi đó, binh sĩ vận hành Grad phải nhập tọa độ thủ công và tự định vị vũ khí.

Những người lính pháo binh cho biết Grad có mục đích khác với các bệ phóng tên lửa hiện đại. Trong khi vũ khí mới có thể thực hiện những đòn tập kích chính xác, Grad có thể tấn công bao trùm trên diện rộng.

"Grad không phải là loại vũ khí chính xác nhất hoặc có khả năng tự động hóa cao, nhưng nó rất hiệu quả khi bắn chế áp kẻ địch", Sunil Nair, nhà phân tích tại Janes, cho biết. "Ta hãy thử hình dung ra cảnh 40 quả rocket rơi xuống khu vực mục tiêu trong vòng 20 giây".

Theo tổ chức Theo dõi Nhân quyền, cách tập kích diện rộng như vậy đặc biệt nguy hiểm đối với dân thường. Một đợt rocket của Grad có thể bắn trúng khu vực có diện tích bằng gần 10 sân bóng đá, tổ chức này cho biết.

Tầm bắn của Grad, lên đến 40km, chỉ nhỉnh hơn 1/4 phạm vi của HIMARS.

Không giống các bệ phóng tên lửa di động hiện đại, pháo Grad không bảo vệ người điều khiển ngồi trong buồng lái. Các tấm kim loại và cửa sổ buồng lái của Grad không dày hơn chiếc xe tải thông thường cùng thời Liên Xô.

"Nếu Grad đi vào mìn chống tăng, tất cả sẽ chết" , một người lính thao tác từ khẩu đội Grad thuộc Lữ đoàn 57 cho biết.

Nhưng cũng do không có lớp giáp nặng, Grad nhẹ hơn, có thể di chuyển tốt hơn trên mặt đất ẩm ướt so với nhiều bệ phóng hiện đại. Pháo grad có tốc độ tối đa khoảng 80km/h khi không có rocket, hoặc gần 65km/h khi nạp đầy rocket.

Có kíp pháo 2 tuần chưa khai hỏa

Đối với Lữ đoàn 60 gần Bakhmut, pháo Grad gần đây còn được dùng để nhắm mục tiêu vào các khẩu đội pháo và bộ binh Nga.

Vào một ngày thông thường, sở chỉ huy lữ đoàn sẽ gọi cho Sukhilov, chỉ huy khẩu đội, để cung cấp mục tiêu và số lượng rocket cần thiết. Sukhilov sau đó tìm tọa độ mục tiêu thông qua máy tính bảng được cài đặt phần mềm chuyên dụng, sau đó chuyển tin qua radio cho kíp pháo Grad.

Khi đã vào vị trí, người lính thao tác chọn số lượng tên lửa trên mặt số bằng đồng kiểu cũ bên trong một hộp kim loại được cố định vào bảng điều khiển của xe. Sau đó, những người lính đóng cửa sổ xe, vặn công tắc sang phải và nhấn nút khai hỏa.

Pháo Grad vẫn phổ biến trong quân đội của các quốc gia thuộc Liên Xô cũ và đồng minh.

Theo tổ chức Janes, khoảng 50 quốc gia sở hữu loại vũ khí này hoặc các biến thể trong kho vũ khí. Tuy nhiên, dự trữ đạn dược cho mọi loại vũ khí thời Liên Xô cuối cùng rồi sẽ cạn kiệt, Andriy Chernyak, một quân nhân Ukraine, cho biết.

Một trong những nguồn lớn nhất cung cấp đạn dược, tên lửa và đạn pháo quy cách Liên Xô là Nga, nhưng đó không phải là lựa chọn khả dĩ với Ukraine. Ông Chernyak cho biết Ukraine đang cố gắng tìm nguồn cung từ nơi khác.

Mark Cancian, cố vấn Chương trình An ninh Quốc tế tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho hay khoảng 2/3 số pháo của Ukraine là từ thời Liên Xô.

Các pháo binh của Lữ đoàn 60 cho biết hiện vẫn nhận được rocket, nhưng họ đang chọn mục tiêu một cách chọn lọc hơn. Trên xe của họ vẫn nạp đủ rocket, theo ghi nhận của phóng viên Wall Street Journal.

Trong khi đó, binh sĩ thao tác Grad của Lữ đoàn 57 cho biết họ đã không khai hỏa vũ khí trong 2 tuần qua. Các ống rocket trên khẩu Grad trong tay họ - được lắp ráp từ thập kỷ 1970 - hiện trống rỗng. Lớp sơn màu xanh lá đã bong tróc nhiều chỗ.

Khẩu pháo của Lữ đoàn 57 được đặt cho cái tên là Bakhmatov, lấy từ tên họ của người đồng đội cũ nay đã chuyển đơn vị.

"Ông đó yêu Grad như yêu vợ", một người lính thao tác cho biết, nói thêm rằng người này đôi khi vẫn gọi điện để hỏi han tình hình khẩu pháo.