Phát biểu của Ấn Độ không "vừa lòng" TQ

LTS: Nhân chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tới Ấn Độ (27-29/10/2014), Tuần Việt Nam có bài phỏng vấn GS. Srikanth Kondapalli, một chuyên gia về Trung Quốc, thuộc Đại học Jawaharlal Nehru (Ấn Độ), xung quanh chính sách mới của Tân Thủ tướng Ấn Độ Modi, vai trò của Ấn Độ trong giải quyết tranh chấp ở Biển Đông, cũng như những lĩnh vực mà Việt Nam và Ấn Độ cần đẩy mạnh hợp tác.

GS. Srikanth Kondapalli.Ảnh: Chinagate.cn

Những động thái gần đây của tân Thủ tướng Modi đang làm dư luận thế giới quan tâm đặc biệt. Bây giờ liệu có quá sớm để nói về một chủ thuyết, hay đại chiến lược, của Thủ tướng Modi hay không? Nếu có thì trong chủ thuyết hay đại chiến lược đó bao gồm những trụ cột nào?

Chúng tôi, ở tại Ấn Độ, chưa bao giờ được nghe thấy về một đại chiến lược của Ấn Độ, hay dự thảo một đại chiến lược như vậy. Những gì chúng tôi có thể tiếp cận là những tuyên bố, những mục tiêu và những lợi ích được được tuyên bố trong thời gian gần đây. Cơ sở của điều này tất nhiên là chính phủ mới, lần đầu tiên kể từ những năm 1980, đã có được đa số tuyệt đối trong Quốc hội.

Chính phủ mới có nhiệm vụ "đổi mới', tức là phải tăng cường các cải cách về kinh tế. Để làm được điều này, chính phủ cần có các khoản đầu tư, công nghệ, khai thác thị trường, xuất khẩu và trên hết là sự ổn định với các nước láng giềng. Các chuyến thăm của Thủ tướng Ấn Độ Narenda Modi tới Tokyo và Washington có thể được trông đợi trong văn cảnh này. Và lời mời của ông tới lãnh đạo các quốc gia Nam Á tới dự lễ nhậm chức của ông vào tháng 5/2014, cũng như chuyến thăm của ông tới Bhutan và Nepal, hoặc chuyến thăm Bangladesh và Myanmar của Ngoại trưởng Sushma Swaraj, được coi là sự tăng cường chính sách thân thiện láng giềng của chính phủ mới.

Trụ cột thứ hai trong chính sách của chính phủ mới là bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, và kể từ khi có chuyến thăm Dehli của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hồi tháng Chín, các tư liệu liên quan đến những vụ vi phạm biên giới lãnh thổ đã được đề cập đến một cách công khai.

Khu vực Đông Nam Á nằm ở đâu trong chủ thuyết của Thủ tướng Modi, xét cả về kinh tế, lẫn chính trị, lẫn an ninh chiến lược?

Thật thú vị là "Chính sách Nhìn Hướng Đông" (Look East Policy) đã được công bố năm 1991, và được theo đuổi bởi các nội các của Ấn Độ một cách liên tục, nay đã chuyển sang "Chính sách Hành động Hướng Đông" (Act East Policy) của Thủ tướng Modi. Đó chính là chủ đề của tuyên bố chung giữa Thủ tướng Modi và Tổng thống Obama khi Thủ tướng Modi sang thăm Mỹ.

Chính sách Nhìn Hướng Đông" năm 1991 được củng cố bởi hàng loạt các sáng kiến đa phương như đạt được đối thoại toàn diện với ASEAN (năm 1995), tham gia Diễn đàn An ninh ASEAN (ARF, năm 1996), và ký kết hiệp định về khu vực thương mại tư do (khởi đầu năm 2003 và ký kết năm 2010). Vai trò của Ấn Độ trong khu vực này được tiếp tục tăng cường với việc tham gia Cấp cao Đông Á năm 2005, cũng như các quan hệ đối tác chiến lược và tập trận hải quân đa phương trong khu vực.

Năm 2001, vai trò của Ấn Độ trong khu vực đã được định dạng lại hướng tới những sự tham gia tích cực hơn suốt từ Vịnh Ba tư tới Eo Malacca, do đầu tư của Ấn Độ vào khu vực năng lượng ở Sakhalin và sự gia tăng của thương mại và đầu tư của Ấn Độ với Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Đài Loan và ASEAN, sự phụ thuộc lẫn nhau trong khu vực về dòng năng lượng chuyển từ Ấn Độ Dương...

Vì Nam Á và Đông Á chiếm hơn 55% thương mại của Ấn Độ, và vì Ấn Độ đã ký kết các hiệp định đối tác kinh tế toàn diện với Nhật Bản và Hàn Quốc và đang đàm phán hiệp định khu vực thương mại tư do với Đài Loan, cũng như  hiệp định thương mại ưu đãi với Trung Quốc, nên Ấn Độ ưu tiên đẩy mạnh thương mại, đầu tư và thị trường. Chẳng hạn, Singapore hiện nay là một trong các nhà đầu tư chính vào Ấn Độ. Tính đến 2012, Ấn Độ có hơn 80 tỷ USD thương mại song phương với khu vực này (tăng từ mức dưới 3 tỷ USD năm 1993), và hy vọng rằng con số này sẽ tăng lên 100 tỷ đô la vào năm 2015. Tuyến đường sắt kết nối giữa Ấn Độ - Myanmar - Thái Lan đang được hoạch định.

Ngoài góc độ kinh tế, Chính sách Nhìn Hướng Đông cũng có ba chiều về an ninh, gồm có cân bằng với Trung Quốc ở Myanmar, đầu tư vào các mỏ dầu ở Việt Nam, và chủ thuyết về biển của Hải quân Ấn Độ  năm 2007 - xếp Biển Đông và Vịnh Ba tư ở tầm quan trọng thứ hai sau Ấn Độ Dương.  Với việc Trung Quốc có kế hoạch lập các cảng lưỡng dụng ở Habantota, Gwadhar..., Ấn Độ cũng mong muốn gây ảnh hưởng ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, như một phần của chiến lược đối trọng.

Một dàn khoan Ấn Độ liên doanh với Việt Nam trên Biển Đông. Ảnh: India TV/ Infonet

Lợi ích của Ấn Độ tại Biển Đông là gì? Theo góc nhìn của các chuyên gia và nhà chiến lược Ấn Độ, thì có Ấn Độ có thể đóng vai trò gì ở đây? Ấn Độ có một chiến lược chính thức hay một quan điểm chính thức về biển Đông hay không?

Lợi ích của Ấn Độ tại Biển Đông trước hết liên quan đến năng lượng và giữ cho đường hàng hải được yên bình, bởi thương mại giữa Ấn Độ và hàng loạt các nước trong khu vực đang "đâm chồi". Chẳng hạn, hai công ty của Ấn Độ là công ty quốc doanh ONGC Videsh (OVL) và công ty tư nhân Essar đã triển khai giàn khoan ở các lô dầu tại Việt Nam. Nhưng từ tháng Sáu năm 2006 khu vực khoan dầu của OVL bị Trung Quốc coi là có tranh chấp, Essar khoan dầu ở vùng an toàn hơn ở Biển Đông.

OVL gặp phải sự ngăn cản khi họ khoan phải đá cứng ở lô 127, trong khi  lô 128 thì có tranh cãi giữa Việt Nam và Trung Quốc. Thứ nhất, Trung Quốc được cho là đã có biện pháp áp đặt ngoại giao khi ngăn cản tàu hải quân Ấn Độ INS Airawat tiến vào khu vực này vào tháng 7/2011. Thứ hai, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc ở Bắc Kinh yêu cầu tất cả các công ty khoan dầu nước ngoài phải rút khỏi các hoạt động khoan dầu trong khu vực. Thứ ba, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lương Quang Liệt tại Đối thoại Shangri-la đã phát biểu gắn kết sự việc với căng thẳng gia tăng trong khu vực

Cuối cùng, đến tháng 5/2012, chính phủ Ấn Độ tuyên bố tạm rút khỏi lô 128. Nhưng đến tháng Chín cùng năm họ đã thay đổi quyết định và tái khoan dầu ở lô trên trước đề nghị của Việt Nam.

Quan điểm của Ấn Độ trong các cuộc gặp tại Diễn đàn An ninh Khu vực ASEAN đã không làm vừa lòng Trung Quốc. Ấn Độ đã tuyên bố rằng, nước này không đứng về bên nào trong tranh chấp lãnh thổ, luật pháp của Liên hiệp quốc phải được tôn trọng và tự do hàng hải phải được tuân theo. Tóm lại, sự việc này đã gây ra căng thẳng trong quan hệ giữa Ấn - Trung, khi Ấn Độ giữ lập trường rằng việc khoan dầu thuần túy là thương mại, còn Trung Quốc lại nghi ngờ về mối quan hệ giữa Ấn Độ, Mỹ và Việt Nam.

Ông có nghĩ rằng việc cải thiện mối quan hệ giữa Ấn Độ và Trung Quốc, đặc biệt là sau chuyến thăm được chào đón của Chủ tịch Tập Cận Bình, sẽ là rào cản cho việc Ấn Độ tiếp tục thể hiện vai trò của mình với Biển Đông?

Chủ tịch Tập Cận Bình đi thăm Ấn Độ vào tháng Chín năm nay. Các thỏa thuận về kinh tế, thương mại, cũng như các lĩnh vực khác, đã được ký kết trong chuyến thăm.

Tuy nhiên, tranh chấp lãnh thổ và động thái TQ đóng quân ở Chumar phía Tây đã làm thất vọng sự chờ đợi của cả hai phía. Ấn Độ không chấp nhận ý tưởng về Con đường Tơ lụa trên biển của Trung Quốc, cũng như Trung Quốc không đồng ý đầu tư vào Ấn Độ 100 tỷ đô la, như tuyên bố trước đó. Biển Đông đã không được đề cập trong tuyên bố chung giữa hai nguyên thủ.

Ông đánh giá thế nào về quan hệ hợp tác Ấn-Việt? Và những lĩnh vực nào mà cả hai bên cần tiếp tục nhấn mạnh và triển khai?

Việt Nam và Ấn Độ có mối quan hệ truyền thống, kể từ khi Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Ấn Độ vào những năm 1950, cũng như sự đáp lễ của Thủ tướng Nehru. Biểu tượng này được củng cố bởi các động thái tiếp theo giữa hai nước.

Trong khi thương mại và đầu tư còn ở mức khá thấp, nhưng cả hai lĩnh vực này mới đây đã được hai phía nhấn mạnh cần phát triển. Vấn đề hợp tác trên biển đã được đưa lên các diễn đàn gần đây với việc Việt Nam chào mời các lô dầu với Ấn Độ, cũng như sự mở ra các điều kiện thuận lợi ở Hải Phòng và Nahthrong.

Người ta chờ đợi rằng chuyến thăm của Thủ tướng Việt Nam sẽ củng cố hơn nữa các mối quan hệ về kinh tế, quân sự và hàng hải giữa hai nước.