Nơi hiếm hoi bị Covid-19 "bỏ quên"

Trong nhiều tháng qua, phòng khám điều trị Covid-19 ở thủ đô luôn vắng bệnh nhân. Các cơ sở cách ly ban đầu gấp rút được dựng lên, nhưng sau đó để bụi phủ kín.

Khẩu trang không còn xuất hiện trên đường phố, trong khi cả nước không còn ghi nhận bất kỳ ca dương tính nào với virus SARS-CoV-2 trong suốt nhiều ngày.

Nhu cầu vắc xin trong nước thấp tới mức chính phủ phải gửi hàng nghìn liều vắc xin ra nước ngoài.

Đó là những gì đang diễn ra tại Niger - đất nước rộng lớn ở Tây Phi dường như bị đại dịch Covid-19 "lãng quên".

Là nơi có tỷ lệ sinh và đói nghèo cao nhất trên thế giới, Niger từng được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định là một trong những khu vực dễ bị tổn thương nhất trước đại dịch tại châu Phi - lục địa được Liên Hợp Quốc ước tính có hàng triệu người tử vong vì Covid-19.

Hơn một năm qua, nhiều quốc gia khác ở châu Phi vẫn đang vật lộn với làn sóng Covid-19 thứ 3, khi sự xuất hiện của các biến thể mới khiến số ca nhiễm tăng cao kỷ lục.

Mặc dù phải vật lộn với một loạt khó khăn về kinh tế và an ninh, song Niger là một trong số ít quốc gia ở rìa phía nam của sa mạc Sahara cho đến nay hầu như chưa vướng vào thảm kịch Covid-19.

Các bác sĩ cảnh báo, sự xuất hiện của biến thể Delta với khả năng lây nhiễm cao và việc mở lại biên giới đất liền trong những tuần gần đây vẫn là mối đe dọa đối với Niger, nơi phần lớn dân số chưa được tiêm chủng, và là thách thức với hệ thống y tế của nước này.

Tuy nhiên, ở thủ đô Niamey, có rất ít dấu hiệu cho thấy đại dịch bùng phát mạnh như ở nhiều quốc gia khác khắp lục địa.

Tại Pilier, một nhà hàng hạng sang nổi tiếng ở Niamey, chủ nhà hàng cho biết cơ sở này vẫn đông khách vào các ngày cuối tuần và doanh thu mỗi ngày vẫn ở mức như cách đây 2 năm. Hoạt động kinh doanh của nhà hàng bị sa sút vào mùa xuân năm 2020 khi biên giới hàng không của Niger bị đóng cửa, nhưng nhanh chóng phục hồi.

Theo thống kê của Worldometers, Niger, quốc gia với 24 triệu dân, chỉ ghi nhận 194 trường hợp tử vong và khoảng 5.500 ca mắc Covid-19 kể từ khi dịch bắt đầu bùng phát vào tháng 3/2020. Con số này thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực và chỉ bằng một phần nhỏ so với các vùng dịch lớn trên thế giới như Mỹ hay Ấn Độ.

"Chúng tôi tưởng rằng sẽ bị quá tải số ca nhiễm, nhưng chuyện đó chưa bao giờ xảy ra", Adamou Foumakoye Gado, bác sĩ gây mê đứng đầu phòng điều trị tích cực dành cho bệnh nhân Covid-19 ở Niger, cho biết.

Do không có bệnh nhân nào cần điều trị tích cực từ tháng 4, ông Gado đã được điều chuyển đi chống bệnh sốt rét. "Bây giờ tôi được cho nghỉ phép!", ông Gado.

Cuối tháng 5, Niger đã đưa ra quyết định "bất thường" khi cho Bờ Biển Ngà mượn 100.000 vắc xin AstraZeneca - một quốc gia Tây Phi khác có dân số tương đương, nhưng nhỏ hơn 4 lần về diện tích và có số ca nhiễm nhiều hơn 10 lần.

Tại trung tâm xét nghiệm chính của Niamey, nhiều ngày trôi qua mà không có ai cho kết quả dương tính. 4 căn lều lớn được dựng lên từ khi dịch bắt đầu bùng phát để cách ly các bệnh nhân hiện vẫn để trống.

Cảnh tượng "yên bình" trước Covid-19 ở Niger dường như trái ngược hoàn toàn với nhiều khu vực khác của lục địa châu Phi - nơi WHO cảnh báo các ca nhiễm đang trên đà vượt kỷ lục từng được thiết lập trước đó hồi tháng 1.

Ở Uganda, trong những tuần gần đây, các bệnh viện đã quá tải bệnh nhân Covid-19. Nhiều bệnh nhân tử vong trong khi vẫn đang chờ tới lượt điều trị.

Những yếu tố may mắn

Các chuyên gia cho biết, những yếu tố khách quan may mắn gồm khí hậu khô nóng, dân cư thưa thớt, thiếu kết nối giữa các khu vực và dân số trẻ nhất thế giới, đã đưa Niger trở thành hình mẫu nghiên cứu điển hình đối với các nhà virus học muốn tìm hiểu về sự phát triển của Covid-19. 

Theo Wall Street Journal, tỷ lệ lây nhiễm thấp ở Niger đã thu hút sự quan tâm của các nhà dịch tễ học và các quan chức của WHO. Họ kết luận rằng Niger là một trong những môi trường khắc nghiệt nhất trên thế giới đối với Covid-19. Khí hậu cực kỳ khô nóng của vùng Sahel là một trong những nơi ít thân thiện nhất với con người trên hành tinh.

"Khí hậu rất có hại cho sự tồn tại của virus trong cơ thể. Đó là trong cái rủi có cái may của chúng tôi", Tiến sĩ Gado giải thích.

Nghiên cứu học thuật cho thấy, việc tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời và nhiệt độ cao làm giảm đáng kể nguy cơ nhiễm virus, cả từ các hạt trong không khí và tiếp xúc bề mặt.

Ngoài yếu tố khí hậu, Niger còn có dân số trẻ nhất thế giới, với một nửa người dân dưới 15 tuổi. Hầu hết dân cư sống trong các khu vực tách biệt với nhau - một rào cản khác đối với dịch bệnh.

"Niger có các cộng đồng chăn nuôi gia súc lớn, nơi người dân dành thời gian đáng kể ở ngoài trời trong điều kiện thông gió tốt, điều này cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm lây nhiễm", Osman Dar, chuyên gia về hệ thống y tế toàn cầu tại tổ chức tư vấn Anh Chatham House, cho biết.

Các chuyên gia cho rằng chính sách của Niger cũng góp phần kiểm soát sự lây lan của dịch bệnh tại nước này. Chính quyền Niger đã phong tỏa, cấm người dân tổ chức các buổi cầu nguyện trong các nhà thờ và đóng cửa biên giới từ tháng 3 năm ngoái, 5 tháng trước khi các quốc gia như Anh bắt đầu hạn chế đi lại quốc tế.

"Chúng tôi đã dùng búa để đập ruồi. Virus corona đã đến đây, nhưng nó không bao giờ phát triển", Tổng thống Mohamed Bazoum nói.

Mặc dù Niger gần như thoát khỏi đại dịch, nhưng nền kinh tế nước này vẫn ở trong tình trạng kiệt quệ. Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới, gần một nửa dân số Niger sống trong cảnh nghèo đói tuyệt đối.

Số người nghèo ở Niger đã tăng thêm 400.000 người khi chính phủ áp đặt các biện pháp chống dịch Covid-19. Theo các quan chức địa phương, trên các đường phố ở thủ đô, số người xin tiền lẻ hoặc thức ăn thừa đã tăng lên từ năm ngoái.