Mỹ: Vết thương rỉ máu

Khi phán quyết được đưa ra, cư dân thành phố Ferguson bang Missouri đã bàng hoàng đến nửa phút, trước khi cơn giận bùng nổ. Mẹ của Michael Brown nghẹn ngào không nói ra lời. Bà chỉ kịp kêu gọi bình tĩnh và sụp xuống. Dường như không ai tin được vào quyết định nói trên, cho dù tất cả đều cho thấy, đặc biệt qua các tin tức rò rỉ trong quá trình tòa nghị án, rằng Darren Wilson chắc chắn sẽ không bị truy tố.

Công tố viên Robert McCulloch khẳng định bồi thẩm đoàn đã xem xét kỹ càng các bằng chứng và lời khai trước khi ra kết luận. Nhưng theo các nhà quan sát, cư dân Ferguson hết sức sững sỡ, bởi lẽ họ không thể hiểu nổi ba tháng tranh luận lại có thể dẫn đến phán quyết này. Viên công tố thụ lý vụ án đã không tuân thủ các thủ tục tố tụng thông thường. Hơn 30 người đã ra làm chứng, nhưng vô ích. Nhiều luật gia có mặt tại Ferguson ghi nhận viên công tố đã tìm mọi cách để làm nhiễu thông tin và hướng 12 bồi thẩm viên đi theo quan điểm của mình.

Điều đáng nói là từ Washington, Tổng thống Mỹ Barack Obama kêu gọi người dân thành phố Ferguson, bang Missouri chấp nhận phán quyết của bồi thẩm đoàn và biểu tình một cách hòa bình. Tuyên bố trên đồng nghĩa với việc quyết định của tư pháp Mỹ là không thế đảo ngược. Bất mãn gia tăng, các cuộc biểu tình đã biến thành bạo động ở một số nơi. Ở Ferguson hôm 25/11, người biểu tình bắn vào cảnh sát, cướp phá các cửa hàng, đốt cháy nhiều tòa nhà và xe cộ. Chính quyền Ferguson cho biết đây là cuộc bạo động tồi tệ nhất kể từ khi Brown bị sát hại. Khoảng 12 tòa nhà ở Ferguson đã bị đốt cháy. Phản ứng lại lực lượng an ninh đã dùng hơi cay và lựu đạn chói để trấn áp đám đông cuồng nộ. Còn tại thành phố University gần Ferguson, một cảnh sát đã bị bắn trúng tay. Hàng nghìn người cũng đổ ra đường tại Los Angeles, Philadelphia, New York, Washington... để phản đối việc không truy tố sĩ quan Wilson.

Trước tình hình bạo động có chiều hướng gia tăng, ngày 26/11, chính quyền bang Missouri đã triển khai 2.200 lính thuộc lực lượng Vệ binh quốc gia tới thành phố Ferguson để trấn áp bạo động. Theo AFP, Thống đốc bang Missouri Jay Nixon tuyên bố lực lượng Vệ binh quốc gia đóng tại Ferguson như thế đã được tăng lên gấp ba lần để ngăn chặn các hành vi hôi của và phá hoại. Từ Washington, Tổng thống Obama lên tiếng chỉ trích những kẻ gây bạo động ở thành phố Ferguson. “Có nhiều cách để phản ứng và thể hiện sự thất vọng, nhưng những gì đã xảy ra là hành vi phá hoại. Đốt nhà, xe, phá tài sản.. ảnh hưởng đến tính mạng người dân. Đó là hành vi phạm tội” - ông Obama khẳng định.

Xuất hiện trên truyền hình, sĩ quan Wilson mô tả Brown đã đe dọa tính mạng anh ta, buộc anh ta phải nổ súng. Wilson cho biết “sẽ không bị ám ảnh” bởi anh ta đã làm nhiệm vụ của mình. Anh ta cũng nhấn mạnh rằng, màu da của Brown không phải là yếu tố dẫn đến vụ xả súng.

Những căng thẳng giữa cảnh sát và các cộng đồng đa số là người Mỹ gốc châu Phi có nguồn gốc sâu xa. Giáo sĩ Al Haj Abdur Rashid, Chủ tịch Hội đồng Lãnh đạo Hồi giáo tại New York, nói cuộc khủng hoảng lòng tin giữa nhân viên thi hành công lực và các công dân không có gì là mới mẻ. Vấn đề đã có từ thời nội chiến. “Bất cứ ai nghiên cứu về lịch sử nước Mỹ cũng thấy luôn những vấn đề tồn tại trên toàn quốc giữa cảnh sát với chiến thuật bạo hành đối với người da màu nói chung và người nghèo nói riêng”- ông Al Haj Abdur Rashid nói.

Trong hai thập niên qua, cảnh sát Mỹ giữ gìn trật tự cộng đồng theo lý thuyết “Cửa sổ vỡ”. Lý thuyết này nói nhân viên công lực phải chứng tỏ không dung thứ đối với tội phạm dù nhỏ, vì tội phạm nhỏ rồi sẽ dẫn đến tội phạm lớn hơn nếu không được ngăn chặn. Tuy nhiên, những người chỉ trích nói, việc này đã dẫn tới những hành vi quá đáng của cảnh sát. Cảnh sát bắt giam thay vì cảnh cáo người dân vì những vi phạm nhỏ như xả rác, chơi nhạc quá lớn hay uống bia nơi công cộng. Robert Ganji, Giám đốc Dự án Tổ chức Cải cách Cảnh sát tại New York, nói nhân viên cảnh sát thành phố New York có chỉ tiêu bắt giữ. Ganji nói thêm, áp lực công việc và lo sợ có thể đưa đến việc một số cảnh sát xem cư dân trong những khu vực có tỉ lệ tội phạm cao và các sắc tộc thiểu số, là những người hay gây rối và phạm tội, không phải là những công dân họ có nhiệm vụ phục vụ. Thái độ này đã gây nên bất mãn sâu rộng trong cộng đồng, tạo hình ảnh đạo đức xấu cho cảnh sát và cuối cùng là bị công chúng chỉ trích.

Các chuyên gia nêu lên những yếu tố khác có thể góp phần vào việc làm cho nhiều cộng đồng thiểu số bất bình hiện nay chú tâm đến cảnh sát, trong đó có nghèo khó và thiếu giáo dục và thiếu cơ hội làm ăn. Tuy nhiên, dù nguyên nhân như thế nào chăng nữa, trong cuộc khủng hoảng hiện nay về mối liên hệ giữa cảnh sát và cộng đồng, sự sâu rộng và nguy hiểm của vấn đề đã trở nên quá rõ ràng.

Theo giới quan sát, vụ cảnh sát bắn chết người da đen cho thấy, xã hội Mỹ vẫn chưa loại bỏ sự phân biệt chủng tộc. Ở nước này, những lời nói tuyên truyền chính thức về nhân quyền và thực tiễn cuộc sống vẫn còn rất xa vời. Tổng thống Obama tin vào ý tưởng của chủ nghĩa đế quốc. Tuy nhiên, chủ nghĩa đế quốc dựa trên chủ nghĩa tư bản “của người da trắng”, ở đây không có chỗ cho những người da màu. Ông Obama tin tưởng, xã hội Mỹ là khoan dung, đã loại bỏ nạn phân biệt chủng tộc, nhưng điều này là không đúng sự thật.

Sự phân biệt chủng tộc của Mỹ thể hiện rõ trong chính sách của Mỹ ở Trung Đông: bắt đầu từ các báo cáo tuyên truyền giả dối của các quan chức Mỹ xuyên tạc tình hình trong khu vực, đến sự can thiệp quân sự trực tiếp nhằm mục đích cướp bóc các quốc gia Trung Đông. Một thí dụ nổi bật nhất là Iraq, quốc gia này đã rơi vào cảnh hỗn loạn sau cuộc xâm lược của Mỹ. Mỹ đã tạo chứng cứ giả, dường như quốc gia này sở hữu vũ khí hủy diệt hàng loạt để lấy cớ xâm lược Iraq.

Mặc dù Mỹ thường xuyên lên tiếng kêu gọi bảo vệ nhân quyền, nhưng trên thực tế, ngay cả vị tổng thống da đen cũng không thể đảm bảo các quyền của người da đen. Mỹ tiếp tục vấp phải những vấn đề nghiêm trọng về phân biệt chủng tộc. Trong khi đó, Mỹ luôn cao giọng “dạy bảo” các nước khác phải sống như thế nào.