Châu Âu chốt đối sách sau cuộc khẩu chiến giữa lãnh đạo Mỹ - Ukraine

"Kế hoạch hòa bình" cho Ukraine

Thủ tướng Anh Keir Starmer hôm 2/3 nói rằng các nhà lãnh đạo châu Âu đã đồng ý xây dựng một kế hoạch hòa bình cho Ukraine để trình lên Mỹ, một bước quan trọng để Washington có thể đưa ra các đảm bảo an ninh mà Kiev cho là cần thiết để có thể răn đe Nga.

Tại hội nghị thượng đỉnh ở London, Anh hôm 2/3, chỉ 2 ngày sau khi Tổng thống Volodymyr Zelensky tranh cãi với Tổng thống Mỹ Donald Trump, các nhà lãnh đạo châu Âu đã thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Kiev và cam kết sẽ làm nhiều hơn để giúp đỡ quốc gia Đông Âu.

Các nhà lãnh đạo châu Âu đồng ý rằng họ cần tăng chi tiêu quốc phòng để cho ông Trump thấy rằng châu Âu có thể tự bảo vệ mình, và Chủ tịch Ủy ban châu Âu gợi ý rằng EU có thể nới lỏng các quy định về mức nợ.

Ông Starmer nói, Anh, Ukraine, Pháp và một số quốc gia khác sẽ thành lập một "liên minh tình nguyện" để soạn thảo một kế hoạch hòa bình và trình lên ông Trump.

"Đây không phải lúc để tiếp tục tranh luận. Đã đến lúc hành động. Đã đến lúc đứng lên lãnh đạo và đoàn kết xung quanh một kế hoạch mới cho một nền hòa bình công bằng và bền vững", ông Starmer cho hay.

Lệnh ngừng bắn 1 tháng?

Các nhà lãnh đạo không cung cấp chi tiết về kế hoạch này. Trước hội nghị, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói với báo Le Figaro rằng kế hoạch có thể bao gồm lệnh ngừng bắn 1 tháng, áp dụng cho các cuộc tấn công trên không và trên biển nhưng không bao gồm trên bộ. Ông cho biết quân đội châu Âu có thể được triển khai nếu đạt được một thỏa thuận hòa bình sâu rộng hơn, nhưng không rõ liệu các quốc gia khác có đồng ý với các điều kiện này hay không.

Ông Zelensky nói với các phóng viên rằng Ukraine sẽ không nhượng bộ bất kỳ lãnh thổ nào cho Nga trong một thỏa thuận hòa bình và ông vẫn sẵn sàng ký kết một thỏa thuận khai thác khoáng sản với Mỹ.

Ông Zelensky tin rằng ông có thể hàn gắn mối quan hệ với ông Trump sau cuộc tranh cãi hôm 28/2, nhưng các cuộc đàm phán cần phải diễn ra kín đáo. "Hình thức của cuộc trao đổi vừa qua, tôi không nghĩ rằng nó mang lại điều gì tích cực hoặc có lợi cho chúng tôi với tư cách là đối tác", ông nói.

Châu Âu đang lo lắng rằng Kiev có thể bị gạt ra khỏi bất kỳ cuộc đàm phán nào sau cuộc đối đầu ở Phòng Bầu dục, gây nên lo ngại rằng Mỹ có thể rút lại sự ủng hộ và áp đặt một thỏa thuận hòa bình đã thương lượng với Nga lên Ukraine.

Cần tăng chi tiêu quốc phòng

Nhiều nhà lãnh đạo châu Âu nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng chi tiêu quốc phòng, một động thái có thể giúp ông Trump chấp nhận đảm bảo an ninh cho Ukraine trong trường hợp đạt được hòa bình.

"Sau một thời gian dài thiếu đầu tư, bây giờ là lúc cực kỳ quan trọng để tăng cường chi tiêu quốc phòng trong một thời gian dài", Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nói với các phóng viên.

Bà nhấn mạnh rằng châu Âu cần biến "Ukraine thành một con nhím thép mà bất kỳ đối thủ nào cũng không thể nuốt trôi".

Châu Âu, vốn không có kho vũ khí và lượng đạn dược dồi dào như Mỹ, hy vọng thuyết phục ông Trump rằng họ có thể tự vệ, nhưng Nga sẽ chỉ làm theo một thỏa thuận hòa bình nếu có sự bảo trợ của Mỹ.

Các cuộc đàm phán với Washington sẽ tập trung vào việc Mỹ cung cấp một "điểm tựa" cho vai trò gìn giữ hòa bình của châu Âu, có thể bao gồm hỗ trợ phòng không, tình báo và giám sát, cùng với một mối đe dọa lớn hơn nếu Nga tiếp tục tấn công.

Một yếu tố then chốt để có được sự đồng thuận từ ông Trump là các quốc gia châu Âu phải tăng chi tiêu quốc phòng và sẵn sàng tham gia vào bất kỳ nhiệm vụ gìn giữ hòa bình nào, điều mà ông Starmer thừa nhận là khó đạt được sự đồng thuận.

Ông Trump đã thay đổi chính sách của Mỹ với vấn đề Ukraine từ tháng 1, đặt dấu hỏi về sự hỗ trợ quân sự và chính trị của Washington đối với Kiev và châu Âu, đồng thời tạm ngừng bức màn sắt cô lập Moscow.

Ông Trump đã khiến châu Âu bất ngờ khi điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin mà không tham vấn đồng minh. Ông cũng cử một phái đoàn đến Ả rập Xê út để đàm phán với Nga mà không có sự tham gia của Ukraine hay châu Âu.

Cuộc tranh cãi giữa ông Zelensky và ông Trump đã khép lại một tuần mà châu Âu cố gắng thúc đẩy Mỹ ủng hộ Kiev thông qua các chuyến thăm Washington của ông Macron và Starmer.

Ông Starmer mô tả cảnh tượng căng thẳng trong Phòng Bầu dục hôm 28/2 là "khó xem", nhưng ông muốn thúc đẩy cuộc đối thoại bằng cách tự đề nghị làm cầu nối.

Chính quyền Trump tiếp tục chỉ trích ông Zelensky vào ngày 2/3. Cố vấn an ninh quốc gia Mike Waltz nói rằng Mỹ cần một nhà lãnh đạo Ukraine sẵn sàng đạt được một nền hòa bình lâu dài với Nga, nhưng không rõ liệu ông Zelensky có sẵn sàng làm điều đó hay không.

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nhận định cách tiếp cận của ông Trump là "có lý trí" và cáo buộc các nước châu Âu đang cố kéo dài xung đột.

Ông Starmer cho biết các nhà lãnh đạo châu Âu cũng đã đồng ý bảo đảm Kiev có mặt trong bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào và tăng cường năng lực phòng thủ của nước này.

"Châu Âu phải gánh vác phần lớn trách nhiệm, nhưng để duy trì hòa bình trên lục địa của chúng ta và thành công, nỗ lực này phải có sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ Mỹ", ông Starmer thừa nhận.