Trường y thi Văn học

Thông tin báo chí những ngày qua, kì thi tuyển sinh năm học 2023-2024, trong 27 trường đại học đào tạo ngành y ở Việt Nam, có 4 trường thông báo dùng tổ hợp có môn Văn để xét tuyển, gồm ĐH Duy Tân, ĐH Văn Lang, ĐH Tân Tạo, ĐH Võ Trường Toản.

Sử dụng môn Văn thay thế một trong ba môn Toán, Hóa, Sinh trong tổ hợp thi truyền thống, tuy được 4 trường đại học đồng ý, nhưng đã dấy lên cuộc tranh luận nên hay không nên?

Tôi khẳng định, chắc chắn thế giới không ở đâu dùng Văn học làm môn thi vào trường y, mà điều kiện tiên quyết phải là các môn Hóa học, Sinh học, Toán học hay Vật lý. Ở các nước phương Tây, vẫn có một số rất ít người có bằng tiến sĩ văn chương, khi họ đăng kí vào trường y vẫn phải học và thi các môn khoa học tự nhiên như mọi thí sinh khác.

Mặc dù phong cách học của ngành y giống như học môn nghệ thuật tự do, nhưng trong danh sách các môn học ở trường y, không môn nào có tác phẩm văn học hay thơ ca. Vì thế mà tất cả các quốc gia trên thế giới không dùng Văn học làm môn thi vào trường y.

Sở dĩ các trường y khoa sử dụng các kì thi UCAT, BMAT và MCAT (các bài kiểm tra năng lực lâm sàng bậc đại học), thường có bài thi bắt buộc về ngôn ngữ, là do có học sinh nhập tịch hoặc du học sinh. Với yêu cầu bác sĩ phải thành thạo ít nhất một ngôn ngữ để giao tiếp với bệnh nhân và tư vấn bệnh tật, nên bài thi ngôn ngữ bao gồm 4 kỹ năng đọc, viết, nói, nghe; nó khác với bài thi Văn học.

Trên toàn thế giới, để thi vào trường y, học sinh cần phải giỏi 3 môn theo thứ tự ưu tiên.

① Hóa học.

② Sinh học.

③ Cộng thêm môn "học thuật khắt khe" khác.

Môn học thuật khắt khe bao gồm Toán học và Vật lý. Tùy theo mức độ danh giá, mỗi trường y khoa sẽ có những yêu cầu về môn học riêng, theo cấp bậc riêng.

 Hóa học + Sinh học + Toán học hoặc Vật lí (tốt nhất cả hai): Học sinh có cơ hội vào tất cả các trường y.

Hóa học + Sinh học + nhưng không có Toán học hoặc Vật lý học: Học sinh vẫn có cơ hội vào trường y, nhưng cánh cửa bắt đầu hẹp.

Hóa học + Toán học hoặc Vật lý: Cánh cửa vào trường y rất hẹp, rất ít trường nhận.

Tại sao Hóa học lại quan trọng nhất?

Nói đơn giản thế này, nếu dốt môn Hóa học thì sinh viên y khoa làm sao có thể học được các môn như Hóa sinh, Hóa dược, Dược lí, Sinh lí, Sinh lí bệnh, Miễn dịch.

Nhìn vào thứ tự ưu tiên tôi nói ở trên, Hóa học là môn quan trọng số một, bởi vì Hóa học có vai trò kết nối giữa Tự nhiên học, Vật lí và Sinh học, có chức năng nghiên cứu về vật chất và những thay đổi của vật chất bên trong cơ thể. Cụ thể hơn, hóa học nghiên cứu về thành phần, hành vi, cấu trúc và tính chất của vật chất, cũng như bất kỳ thay đổi nào của vật chất trong phản ứng hóa học. Sự thay đổi ấy, y học không chỉ dừng ở định tính, mà còn phải định lượng chính xác, đây là yếu tố cốt lõi.

Trong thực hành khám chữa bệnh, bác sĩ ngoài quan tâm đến các phản ứng trong cơ thể, thì các chỉ số sinh hóa là rất quan trọng, cũng như hầu hết thuốc bác sĩ dùng cho bệnh nhân đều là thuốc hóa học hoặc thuốc sinh học. Để thuốc đi vào cơ thể và đạt tác dụng dược lí, các thuốc đều dựa trên phản ứng sinh hóa, vậy kiến thức Hóa học trở thành chiếc chìa khóa.

Hóa sinh không chỉ cho phép bác sĩ hiểu cấu trúc của protein, chuyển hóa đường và chuyển hóa lipid…, mà nó còn cho phép bác sĩ hiểu được sự chuyển hóa lẫn nhau giữa một số chất chính và mối quan hệ định lượng như thế nào, thậm chí cho phép hiểu được sự dẫn điện của các electron và sự thay đổi năng lượng liên kết trong các phản ứng sinh hóa này.

Tại sao Sinh học cũng rất quan trọng?

 Bởi vì, nếu dốt môn Sinh học thì làm sao sinh viên y khoa học được các môn Sinh học phân tử, Sinh học tế bào, Mô phôi, Di truyền học, Vi sinh, Ký sinh trùng, Miễn dịch, Dược lí, Sinh lí, Sinh lí bệnh. Những kiến thức phổ thông rất quan trọng, như ti thể, DNA hay tế bào, phải có những khái niệm cơ bản ấy thì mới hiểu được chức năng tế bào, trao đổi chất, di truyền, những kiến thức này trong trường y sẽ được dạy đi dạy lại vô số lần.

Không lĩnh vực nào sử dụng kiến thức Sinh học nhiều như y tế.

Sinh học là ngôn ngữ của y học và là nền tảng cho mọi thứ mà sinh viên y khoa sẽ học. Không thể học y mà không học Sinh học. Sinh học là bước đệm. Nó cũng giống như việc một người không thể chạy mà không học cách đứng và đi bộ trước tiên. Trong trường hợp này, học Sinh học giống như học cách đi bộ, còn học y học cuối cùng là có thể chạy. Sinh học giúp cho bác sĩ hiểu bản chất và chức năng của các tế bào, mô, hệ thống các cơ quan.

Tại sao phải giỏi Toán?

 Thoạt nhìn Toán học có vẻ không liên quan đến y tế, nhưng nếu dốt về Toán thì làm sao sinh viên y học được các môn như Dịch tễ và Y tế dự phòng.

Khi đại dịch COVID-19 diễn ra, tôi đã sử dụng toán thống kê và hàm đa biến, từ đó lập các mô hình dự báo dịch. Công việc này với tôi không quá khó, tôi cũng không cần tìm ra điều gì đột phá, về cơ bản tôi chỉ sử dụng những nguyên tắc đã biết để tạo ra mô hình tương ứng, từ đó ước tính dữ liệu riêng mà tôi cần. Việc sử dụng toán học này đã giúp tôi dự đoán khá chính xác tình hình dịch bệnh.

Tôi biết với một số bác sĩ quan niệm toán học là nhàm chán, bởi họ học các phép toán để thi, đến khi thi xong sẽ loại toán ra khỏi tâm trí. Trong khi đó, các bậc thầy y khoa ngày xưa mà tôi biết, đa số giỏi toán, không phải tự nhiên 4 giáo sư nổi tiếng nhất một thời ở Bệnh viện Việt Đức mời giáo viên đến dạy toán riêng cho các thầy.

Tôi nhấn mạnh toán học rất quan trọng.

Trong số 64 trường đại học y ở Mỹ và Canada, có 40 trường bắt buộc và 24 trường khuyến nghị học sinh dự tuyển phải có một học kỳ học môn toán ở cấp đại học, trong đó có những trường yêu cầu cả toán thống kê xác suất.

Năng lực của một bác sĩ, về bản chất toán học là khả năng xử lí hàm đa biến, tức là một lĩnh vực giải tích nghiên cứu ứng dụng của đạo hàm, vi phân và tích phân cho các hàm nhiều biến, đơn giản như biến phụ thuộc z, có thể phụ thuộc vào hai biến độc lập x và y.

Trong thực hành lâm sàng, quá trình khám bệnh, mỗi triệu chứng là một biến số, có biến phụ thuộc và có biến độc lập. Công việc kê đơn thuốc hàng ngày cũng vậy, không có liều lượng chung cho một loại thuốc cụ thể, liều lượng dựa trên nhiều yếu tố, chẳng hạn như tuổi, cân nặng, chỉ số BMI (cân nặng, chiều cao), tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.

Toán học rất quan trọng đối với ngành y tế, sự hiểu biết sâu sắc về toán học sẽ cải thiện việc thực hành khám chữa bệnh của các bác sĩ hàng ngày, chưa kể nó cực kỳ quan trọng với nghiên cứu khoa học.

Học y liên quan gì tới Vật lý?

Nếu dốt Vật lí thì làm sao hiểu được các môn Dược lí, Sinh lí, Sinh lí bệnh. Đấy là chưa kể nhiều thiết bị y tế trong bệnh viện như máy điện tâm đồ, Xquang, CT, cộng hưởng từ, siêu âm, oxy cao áp, điện sinh lí đều liên quan đến Vật lý.

Không phải ngẫu nhiên hầu hết các trường y ở Mỹ và Canada đều yêu cầu học sinh phải học giỏi Vật lý, kì thi tuyển sinh đại học y (Medical College Admission Test - MCAT) bắt buộc phải thi môn Vật lý. Thực tế Vật lý đòi hỏi phải tính toán mạnh mẽ. Vật lý gần như bắt nguồn từ các phép toán, Isaac Newton đã sử dụng Toán học để nghiên cứu Vật lý, nên môn học này có thể được thay thế cho Toán khi tuyển sinh vào các trường y.

Tôi đồng ý rằng, Văn học là nhân học và đồng cảm, học sinh ứng tuyển vào trường y đạt 10 điểm Văn, khi ra trường có thể vượt xa các tân bác sĩ khác về khả năng viết một lá thư ứng tuyển hay tỏa sáng trong các cuộc phỏng vấn vào một cơ sở y tế làm việc. Và bác sĩ 10 điểm Văn ấy, khả năng tương tác với bệnh nhân, cách thức bên giường bệnh của họ, cũng sẽ "ngọt ngào" hơn so với bác sĩ không thi văn. 

Thử nghiệm tâm lý cho thấy, những người đọc nhiều thường có sự đồng cảm và kỹ năng mềm tốt hơn trong việc nhận biết trạng thái cảm xúc của bệnh nhân, nên khả năng tương tác với bệnh nhân cũng nhân tốt hơn so với các bác sĩ chỉ nghiên cứu về khoa học tự nhiên. Nhưng trong khám chữa bệnh chừng đó thôi chưa đủ. Sinh viên y có giỏi văn đến mấy, nếu thiếu một trong ba môn Hóa học, Sinh học, Toán học hoặc Vật lý, khi nhận tấm bằng bác sĩ cũng chỉ ngồi một chỗ đọc tiểu thuyết, lướt qua những vần thơ, hay kể chuyện cho bệnh nhân nghe mà thôi.

Bác sĩ dù có thái độ sống tốt, như nói hay, tương tác với bệnh nhân giỏi, hết lòng yêu thương chăm sóc bệnh nhân, nhưng chẩn đoán thì không đúng bệnh, điều trị sai, thì đó là một bác sĩ có vấn đề nghiêm trọng về y đức. Bản thân Văn học không thay thế nổi các môn khoa học tự nhiên. Nhưng bác sĩ giỏi các môn Hóa, Sinh, Toán hay Vật lí hoàn toàn có thể chiếm lĩnh thế giới Văn học, tức là việc rèn luyện kỹ năng đồng cảm, kỹ năng giao tiếp không phải là vấn đề khó với bác sĩ.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!