Rét lạnh, nhiều bệnh nhân phổi tắc nghẽn mãn tính nhập viện vì cơn kịch phát, phải thở máy

Ngày 15/12, PGS Hạnh cho biết, thời tiết như hiện nay, đặc biệt kèm theo mưa ẩm là yếu tố thuận lợi làm gia tăng đợt kịch phát của bệnh nhân hen phế quản, viêm phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).

Tại Trung tâm, mỗi năm tiếp nhận khoảng 7.000 bệnh nhân hô hấp nhập viện, trong đó có tới 30% bệnh nhân COPD. Đặc biệt những ngày đông lạnh như hiện nay, có những ngày lên đến 15 - 20 bệnh nhân COPD nhập viện, đa phần là những cơn kịch phát diễn biến rất nặng, phải thở máy. Trong tuần rét vừa qua, có khoảng 170 - 190 bệnh nhân COPD nhập viện điều trị.

Trong ngày 15/12, trong khuôn khổ các hoạt động của dự án phòng chống Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và Hen phế quản, BV Bạch Mai tổ chức khám, tư vấn và phát thuốc miễn phí cho bệnh nhân COPD.

Bác Chu Quốc H. (60 tuổi Ba Đình, Hà Nội) cho biết 3 ngày gần đây, ông liên tục có các cơn ho, tức thở, nặng ngực và được gia đình đưa vào khám sáng nay. Từ đầu mùa rét, đây cũng là lần kịch phát cơn khó thở đầu tiên. Bác dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ nhưng cũng không đều đặn, thường chỉ dùng thuốc đều trong đợt kích phát bệnh, khi "êm êm" rồi lại hay quên.

Theo PGS Hạnh, đó là một trong những sai lầm rất phổ biến của bệnh nhân COPD khiến bệnh nhân trở nặng, chi phí điều trị tốn kém.

Bởi khi ở đợt nặng, chỉ tính đơn giản một bộ máy thở không xâm nhập và máy triết xuất oxy chi phí lên đến 50 - 100 triệu đồng. Những bệnh nhân COPD có suy hô hấp mãn tính và CO2 máu tăng cao, bệnh nhân mệt cơ hô hấp, bệnh nhân có hiện tượng ngừng thở khi ngủ... thường phải chỉ định thở máy không xâm nhập tại nhà sẽ phải mua bộ máy này. Trong khi đó, nếu tuân thủ tốt điều trị dự phòng, nguy cơ này sẽ ít đi.

"Rất nhiều bệnh nhân khi ho, khó thở, tức ngực nhập viện được chỉ định dùng thuốc, nhưng chỉ sau khoảng 1 tháng, khi bệnh tình đỡ hơn thì tự ý dùng thuốc cũng không đi tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ. Trong khi đó, COPD là bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính phải điều trị cả đời. Chúng tôi luôn giải thích với bệnh nhân, khi đã chẩn bệnh là phải sống chung với bệnh, dùng thuốc dự phòng như một thói quen ăn cơm, uống nước hàng ngày để phòng bệnh.

Bởi bình thường, bất cứ bệnh nào rồi cũng sẽ đi đến đích, nếu không điều trị đều, đích đến (là giai đoạn nặng) chỉ khoảng 5 năm, trong khi đó nếu điều trị, phải từ 10 - 20 năm, thậm chí lâu hơn mới đến đích, nhưng nhiều người bệnh vẫn chủ quan bỏ thuốc khi thấy tình trạng ổn định hơn", PGS Hạnh cho biết.

Ngoài ra, sai lầm nữa người bệnh hay mắc phải, đó là có dùng thuốc nhưng không đúng kĩ thuật nên hiệu quả kém. Bệnh nhân cần sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sĩ, kỹ thuật đúng, thuốc phân bổ vào phổi tốt nhất sẽ mang lại hiệu quả điều trị tối đa.

"Đặc biệt là tình trạng bệnh nhân vẫn tiếp xúc với yếu tố nguy cơ như: vẫn hút thuốc lá, thuốc lào chủ động hoặc thụ động (ngồi trong có người hút thuốc); Tiếp tục đun bếp củi, bếp than. Chưa kể, nhiều gia đình sử dụng bếp than sưởi ấm, ngoài nguy cơ bị ngộ độc khí CO thì đây cũng là tác nhân gây nên các đợt cấp của COPD", PGS Hạnh cho biết.

Bệnh nhân COPD cũng chủ quan không thực hiện các khuyến cáo của bác sĩ, như tiêm phòng cúm, sử dụng thuốc tăng cường miễn dịch trong mùa lạnh. Bởi khi bị cúm, nhiễm vi khuẩn, vi rút, không khí lạnh là một dạng stress gây khởi phát cơn cấp.

BS Hạnh cũng khuyến cáo người bệnh COPD cần phải có một chế độ dinh dưỡng lành mạnh, ăn đồ loãng, nóng, thức ăn mềm dễ hấp thu. Chế độ ăn cần đủ chất dinh dưỡng và bổ sung thêm nước hoa quả, trái cây, rau xanh.

Với bệnh nhân COPD, việc luyện tập phục hồi chức năng rất quan trọng. Người bệnh COPD mức độ nhẹ hoặc trung bình nên duy trì luyện tập các bộ môn như đạp xe, đi bộ, thảm lăn mức độ vừa phải từ 30-60 phút tùy theo khả năng.

Với bệnh nhân nặng có thể giảm thời gian luyện tập, hoặc có các phương pháp tập luyện khác luyện sức bền với tạ nhỏ; hoặc tập thở cơ hoành bằng cách hít sâu và thở mạnh ra hết sức, tập ho khạc đờm chủ động.

Tuy nhiên, PGS Hạnh lưu ý thời tiết lạnh mùa đông miền Bắc, bệnh nhân đặc biệt lưu ý giữ ấm, áo ấm, tất ấm, khăn quàng ấm và tuyệt đối không đi thể dục ngoài trời lúc 5 - 6 giờ sáng.

"Khi tuân thủ điều trị, kỹ thuật dùng thuốc đúng cách, dinh dưỡng đầy đủ, tiêm dự phòng vắc xin cúm, tránh xa các yếu tố nguy cơ (thuốc lá, khói bụi, khói than...) bệnh nhân COPD sẽ ổn định, giảm nguy cơ lên đợt cấp nguy hiểm. Thời tiết lạnh như hiện nay, bệnh nhân cũng cần ăn đồ nóng ấm, tuyệt đối không ăn đồ đá lạnh", PGS Hạnh khuyến cáo.

GS.TS Ngô Quý Châu, Phó Giám đốc BV Bạch Mai cho biết, tại Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là 4,2% và tỷ lệ mắc hen phế quản là 4,1%.

Tỉ lệ tử vong vì căn bệnh này chỉ đứng sau bệnh mạch vành, ung thư và tai biến mạch máu não với trên 3 triệu bệnh nhân tử vong mỗi năm. Đối tượng mắc thường ở tuổi từ 40 trở lên. Bệnh nhân mắc COPD nặng thường kèm theo các bệnh lý như suy kiệt, tăng huyết áp, đái tháo đường, suy tim... phải điều trị liên tục, tốn kém.

Đặc biệt, trong thời tiết lạnh của mùa đông miền Bắc, số bệnh nhân mắc căn bệnh này càng có xu hướng gia tăng, diễn biến nặng. Thế nhưng việc phát hiện sớm còn hạn chế, có tới 25 - 50% bệnh nhân COPD không được chẩn đoán đúng trước khi nhập viện điều trị và còn tỉ lệ rất lớn bệnh nhân không tuân thủ điều trị dự phòng, chỉ điều trị khi có cơn kịch phát.

Hồng Hải