Giun bò dưới da là loại gì?

Ấu trùng giun di chuyển dưới da ở mu bàn chân trái của một người bệnh tại Hải Phòng

Một số ấu trùng của các loại giun ký sinh ở động vật tình cờ có thể chui qua da hoặc theo thức ăn... lạc vào cơ thể người (người không phải là vật chủ chính của các loại giun này). Ở cơ thể người, chúng không phát triển thành giun trưởng thành mà chỉ tồn tại dưới dạng ấu trùng, gây nên hội chứng ấu trùng di chuyển (Larva migrans); có biểu hiện lâm sàng đa dạng, khác nhau.

Các loại ấu trùng giun di chuyển dưới da thường gặp

Ấu trùng di chuyển dưới da (Visceral larva migrans) có mầm bệnh là ấu trùng của một số loại giun tròn động vật, khi xâm nhập vào cơ thể nó sẽ gây hội chứng ấu trùng di chuyển dưới da. Thường gặp nhất là các loại ấu trùng giun móc như giun móc Ancylostoma braziliense, giun móc Ancylostoma caninum.

Ancylostoma braziliense (Flaria, 1910) là loại giun móc nhỏ nhất ký sinh ỏ ruột non các vật chủ chính như mèo rừng, hổ, báo, cầy giông... Loại giun này phân bố ở nhiều nơi trên thế giới như Nhật Bản, Ấn độ, Malaysia. Tây Phi, Mỹ La Tinh... Ở Việt Nam cũng đã phát hiện khá phổ biến tại nhiều nơi. Giun trưởng thành có miệng nhỏ, hai đôi răng lớn ở phía ngoài, đôi răng nhỏ ở phía trong. Trứng và ấu trùng của loại giun móc này rất giống các loại giun móc khác, rất khó phân biệt.

Ancylostoma caninum (Ercolani, 1859) là loại giun móc phân bố ở khắp nơi trên thế giới và cũng rất phổ biến tại Việt Nam. Giun trưởng thành sống ký sinh ở ruột non của các vật chủ chính như chó, mèo, hổ...; có miệng rộng, ba đôi răng khỏe, ngoạm vào thành ruột. Trứng và ấu trùng giống như các loại giun móc khác.

Phương thức lây nhiễm và dấu hiệu nhận biết

Người bị nhiễm ấu trùng giun do tiếp xúc với đất, cát ở ngoại cảnh bị ô nhiễm phân chó, mèo có ấu trùng giun trong giai đoạn có thể lây nhiễm được (filariform larva). Ấu trùng chui qua da, thường ở vùng da tay, da chân... Do đi lạc vật chủ nên ấu trùng không có men phân hủy thành mạch máu của người nên chúng không thể xâm nhập vào máu, chu du khắp nơi trong cơ thể như các loại ấu trùng giun khác ký sinh ở người; vì vậy nó chỉ di chuyển ở mô dưới da.

Triệu chứng lâm sàng được phát hiện tại chỗ nơi ấu trùng xâm nhập với vết sẩn đỏ, ngứa, sau đó thành mọng nước và phát triển ra chung quanh thành một hoặc nhiều đường ngoằn ngoèo, gồ cao biểu hiện dấu hiệu của đoạn đường ấu trùng đã di chuyển. Người bệnh bị ngứa, gãi và có thể bị nhiễm trùng, hóa mủ... Ấu trùng có thể tồn tại trong cơ thể trong nhiều tuần, có khi nhiều tháng. Một số trường hợp, ấu trùng có thể thoát vào thành mạch máu, lên phổi, gây nên hội chứng Loeffler. Cơ thể sẽ có những phản ứng đối với ấu trùng giun tùy thuộc vào số lượng ấu trùng bị nhiễm nhiều hay ít và sự đáp ứng của từng cơ thể con người.

Chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh

Chẩn đoán sự lây nhiễm ấu trùng giun di chuyển dưới da dựa vào triệu chứng lâm sàng tại chỗ và biểu hiện phản ứng dị ứng toàn thân... Xét nghiệm sinh thiết da ít khi phát hiện thấy ấu trùng.

Người bệnh có hội chứng ấu trùng giun di chuyển dưới da có thể điều trị bằng thuốc thiabendazole 25mg/kg cân nặng/ngày, trong từ 2 đến 3 ngày và nên kết hợp với các loại thuốc chống dị ứng.

Phòng bệnh bằng cách giáo dục, căn dặn trẻ nhỏ không nên nghịch đất, cát, đi chân đất... Người lớn khi lao động, làm việc ở những môi trường ngoại cảnh bị ô nhiễm cần sử dụng các phương tiện bảo hộ như đi ủng, mang găng tay... Một vấn đề cũng không kém phần quan trọng trong việc phòng bệnh là nên quan tâm đến việc điều trị tẩy giun định kỳ cho chó, mèo...   

TTƯT.BS. Nguyễn Võ Hinh