Đột quỵ ngày càng trẻ hóa, 80% bệnh nhân có di chứng

Di chứng nặng sau thoát chết vì đột quỵ

PGS.TS Nguyễn Trọng Lưu- Phó Chủ tịch hội phục hồi chức năng Việt Nam, Nguyên Chủ nhiệm khoa phục hồi chức năng bệnh viện 108 cho biết, 80%  bệnh nhân sau đột quỵ chịu những di chứng với tổn thương nặng nề và 30% trong số họ không thể hồi phục.

Trong đó gặp phổ biến nhất là các rối loạn vận động như liệt, không thể đi lại; các rối loạn về nhận thức, giao tiếp, sinh hoạt. khó vận động, ăn uống... Đặc biệt, bệnh nhân sau đột quỵ có rối loạn tâm lý, cảm xúc, chức năng tình dục do xu hướng trẻ hóa...

Mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000 người đột quỵ mới, xếp thứ hai trong các nguyên nhân gây tử vong.

Theo PGS Lưu, di chứng sau đột quỵ được xem là bệnh lý đa tàn tật bởi có nhiều dạng khuyết tật khác nhau trong một người bệnh đột quỵ.

"Thường chúng ta chỉ nhìn thấy những di chứng rõ ràng như liệt, đi lại yếu, nhưng những di chứng về nhận thức, giao tiếp, ngôn ngữ, chức năng sinh hoạt, đại tiểu tiện, thậm chí cả tình dục đều là những vấn đề quan trọng.

Trong khi số lượng người bị đột quỵ ngày càng tăng, khoảng 200.000 người đột quỵ mới trong một năm, khi mà khả năng cấp cứu đột quỵ càng tăng lên, các phương pháp can thiệp sau đột quỵ là rất quan trọng giúp người bệnh trở về cuộc sống bình thường", PGS Lưu nói.

Sau cứu sống bệnh nhân đột quỵ, có khoảng 80% bệnh nhân có di chứng là khuyết tật nặng, đặc biệt là rối loạn vận động, 30% không thể phục hồi. Do đó, gánh nặng cho các gia đình rất lớn. Người bệnh cần thực hiện phục hồi chức năng, tập luyện bền bỉ, tăng cơ hội phục hồi các di chứng cho người bệnh.

Phục hồi càng sớm càng tốt

Theo PGS Lưu, sau đột quỵ gặp các di chứng rối loạn vận động, ngôn ngữ, để học lại, người bệnh bắt đầu học như một đứa trẻ. Các bác sĩ, kỹ thuật viên sẽ giúp người bệnh học lại những động tác quen thuộc từ tập đi, tập nói, tập cầm nắm vật dụng...

Tổ chức Y tế Thế giới chia quá trình phục hồi chức năng cho bệnh nhân đột quỵ làm 4 giai đoạn. Sau giai đoạn tối cấp diễn ra trong 48 giờ đầu ưu tiên cứu sống, người bệnh bước vào giai đoạn hồi phục sớm.

Giai đoạn hai này diễn ra từ sau 48 giờ đến 3 tháng, là giai đoạn "vàng". Nhưng rất ít bệnh nhân tiếp cận sớm ở giai đoạn này vì với tâm lý "đợi nghỉ ngơi, hồi phục sau đột quỵ".

Giai đoạn tiếp theo diễn ra 3-6 tháng sau đó, cũng là giai đoạn phục hồi tốt nhưng chậm hơn.

Sau 6 tháng, bệnh nhân chuyển sang giai đoạn mạn tính. Theo bác sĩ Lưu, sau một năm, tổn thương do đột quỵ cơ bản đã định hình, khả năng thay đổi phục hồi không còn nhiều song có tập luyện vẫn tốt hơn, vẫn có cơ hội hồi phục.

"Người khỏe mạnh chúng ta, nếu chỉ nằm ườn cũng sẽ thấy rõ sự yếu đi của các cơ. Với người chịu di chứng sau đột quỵ, việc nằm một chỗ càng nhìn thấy rõ sự chuyển biến này, chân tay teo tóp, yếu, để ngồi, đứng dậy cần sự hỗ trợ toàn bộ từ người ngoài".

Vì thế, các bệnh nhân bền bỉ, kiên nhẫn tập luyện sẽ có cơ hội hồi phục. PGS Lưu dẫn chứng trường hợp bệnh nhân phục hồi tốt sau thời gian dài bị đột quỵ.

"Đây là bệnh nhân nam 46 tuổi (Hà Nội) bị chảy máu não lớn. Sau thoát chết, anh chịu tổn thương nặng với di chứng liệt nửa người bên phải. Sau 36 tháng từ ngày cấp cứu đột quỵ, khi đến khám với tôi, bệnh nhân phải di chuyển bằng xe lăn. Ngoài ra bệnh nhân còn bị rối loạn ngôn ngữ hỗn hợp rất nặng khi cả khả năng diễn đạt, nghe hiểu, tiếp nhận đều không được. Bệnh nhân cũng khó cầm nắm các vật dụng, các kỹ thuật viên phải buộc dây vào tay anh để giữ vững", PGS Lưu thông tin.

Đến nay, sau hơn 1 tháng tập luyện, bệnh nhân đi lại dễ dàng với thanh chữ U hỗ trợ, cầm nắm các dụng cụ dễ dàng hơn. Hiện bệnh nhân đang được tập các bài tập tình huống chống đỡ mất thăng bằng chuyên dụng.

"Bởi với bệnh nhân đi lại được sau đột quỵ có nguy cơ ngã rất cao do chân vẫn yếu, dáng đi chưa được mềm dẻo. Tập các bài tập này sẽ giúp bệnh nhân giữ thăng bằng, giảm nguy cơ ngã", PGS Lưu cho biết.

Theo chuyên gia, bệnh nhân đột quỵ cần tiếp cận phục hồi chức năng sớm nhất, ngay khi ổn định điều trị. Thời gian lý tưởng là trong 6 tháng đầu sau đột quỵ.

Bộ Y tế ước tính cả nước có hơn 30 triệu người cần được phục hồi chức năng, tập trung nhiều hơn ở độ tuổi 50-59 và nhiều nhất thuộc nhóm bệnh rối loạn cơ xương khớp. Nhu cầu người bệnh cần được phục hồi chức năng rất lớn, song theo điều tra Bộ Y tế năm 2020, chỉ hơn 40% người tiếp cận phục hồi chức năng. Bộ Y tế đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ nâng tỷ lệ này lên 80%.