Chụp CT tầm soát bệnh toàn thân, coi chừng mắc ung thư

Rất nhiều phòng khám tư nhân, bệnh viện tư nhân trên cả nước đang quảng bá phương pháp chụp CT-Scan cho gói khám tầm soát phát hiện ung thư tổng quát. Một đoạn quảng cáo trên website của một phòng khám tư ở Quận 3, TPHCM giới thiệu: “Chụp CT là giải pháp sử dụng tia X để khảo sát một vị trí bất kì trong cơ thể cho phép quan sát chi tiết rõ nét cấu trúc chi tiết bộ phận cần kiểm tra”.

Theo phòng khám thì “đây là phương pháp được đánh giá cao trong việc tầm soát và hỗ trợ điều trị ung thư giúp: phát hiện khối u não, nhiễm trùng hoặc cục máu đông; phát hiện và chẩn đoán ung thư: phổi, gan, thận, bàng quang, tử cung, buồng trứng, xương hoặc ở một bộ phận bất kì trên cơ thể (nếu có); xác định chính xác các tổn thương di căn hạch, di căn xa, giai đoạn tiến triển của ung thư”. Tùy vào các yếu tố khác nhau, giá một lần chụp CT được phòng khám công bố giao động từ 1 triệu đồng đến 4 triệu đồng.

Đề cập đến tính hiệu quả của phương pháp chụp cắt lớp điện toán (CT-Scan), BS Nguyễn Triệu Vũ, Trưởng khoa Ung bướu, Bệnh viện Quận Thủ Đức cho rằng: “Đây là thành tựu quan trọng trong chẩn đoán, đánh giá, hướng dẫn và theo dõi diễn tiến bệnh. Tuy nhiên, ở góc độ tầm soát bệnh thì còn nhiều hoài nghi”.

Một kết quả CT-Scan “bình thường” có đảm bảo là cơ thể khỏe mạnh? hay chỉ làm người dân an tâm ảo mà quên các xét nghiệm cơ bản khác như phết tế bào trong tầm soát ung thư cổ tử cung? Khi gặp “dấu hiệu bất thường” có dẫn đến các xét nghiệm tốn kém hoặc điều trị mà tự bản thân các dấu hiệu đó không gây tác hại đáng kể đến bệnh nhân. Chẳng hạn các nốt xơ tại phổi có thể theo bệnh nhân suốt đời mà không gây bất kỳ nguy hại nào, tuy nhiên khi “bị” phát hiện có thể kéo theo một số xét nghiệm như sinh thiết, và các biến chứng do xét nghiệm gây ra như chảy máu, tràn dịch, tràn khí…

Sau khẳng định “quảng bá CT-Scan như một phương tiện tầm soát các bệnh lý khác nhau trên người khỏe mạnh nhằm phát hiện bệnh sớm hơn, tăng khả năng trị hết, là thông tin rất hấp dẫn nhưng không đúng sự thật” BS Triệu Vũ dẫn chứng: Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) là nơi chịu trách nhiệm về tính an toàn và hiệu quả của các thiết bị y tế tại Mỹ trong đó có CT-Scan, cho biết hiện không có chứng cứ khoa học ủng hộ việc dùng CT-Scan toàn thân nhằm phát hiện bệnh cho người bình thường khỏe mạnh. FDA cũng nêu rõ họ nghiêm cấm các nhà sản xuất thiết bị quảng cáo cho việc dùng CT-Scan toàn thân tầm soát bệnh.

Nhưng thực tế lệnh cấm trên không thể tác động đến các bác sĩ lâm sàng đã tạo cơ hội cho sự bùng phát của các “dịch vụ sức khỏe cao cấp”, trong đó có Việt Nam. Phương pháp CT-Scan tầm soát ung thư đang trở thành một liều thuốc an thần “ru ngủ” bệnh nhân, giúp họ ăn ngon ngủ yên sau khi kiểm tra cho kết quả “an toàn”.

Tuy nhiên, phân tích chuyên môn của BS Triệu Vũ chỉ ra: “Giống như tất cả các xét nghiệm khác, CT-Scan cũng có nhiều điểm yếu như dương tính giả (không bệnh thành có bệnh), âm tính giả (có bệnh mà không phát hiện được)”. Điều này luôn tồn tại ở tất cả các loại xét nghiệm do hạn chế cố hữu của kỹ thuật (chẳng hạn CT-Scan không có ưu thế trên mô mềm do đó không ai dùng phương pháp này để tầm soát ung thư vú) và trình độ của bác sĩ.

Nguy hiểm hơn, CT-Scan phát ra nhiều bức xạ đối với người chụp nên tự nó đã là một nguy cơ gây ung thư (mặc dù không cao). Do đó người chụp sẽ phải đối phó với các rủi ro nhưng lợi ích thì không rõ. Từ thực tế trên, BS Triệu Vũ đề nghị: “Người làm chuyên môn cần hiểu biết và khách quan khi đưa ra lời khuyên cho bệnh nhân, không nên lạm dụng và lợi dụng CT-Scan cũng như các xét nghiệm khác nhằm trục lợi”.

Ông khuyến cáo cộng đồng: “Tầm soát ung thư không chỉ là một, hai hoặc nhiều xét nghiệm theo thời vụ mà là một hệ thống theo dõi, xử trí trong nhiều năm. Việc thực hiện xét nghiệm mang tính cầu may, hú họa chỉ gây thêm tốn kém và hậu quả, người dân nên tìm hiểu kỹ thông tin để tránh nguy cơ tiền mất, tật mang”.

Vân Sơn (lược ghi)