Chớ xem thường tương tác thuốc

Ít khi đi khám bệnh mà thầy thuốc chỉ ghi một loại thuốc trong đơn. Ngược lại có đến 3-4 loại, thậm chí 5-6 loại. Lắm lúc người bệnh không đi khám mà tự đến nhà thuốc mua thuốc dưới sự hướng dẫn của nhân viên bán thuốc tại quầy.

Có một điều ít ai chú ý là cứ 2 thứ thuốc vào cơ thể thì đã tương tác với nhau rồi chứ không cần đến nhiều thứ thuốc. Tương tác có lợi là khi thuốc hỗ trợ nhau tăng cường tác dụng. Tương tác bất lợi là làm giảm tác dụng của nhau, có khi gây ra độc tính. Vì vậy khi kê đơn thuốc từ 2 loại trở lên, thầy thuốc phải cân nhắc đến tương tác.

Sự tương tác thuốc gây hại

1. Làm giảm tác dụng của thuốc

Một loại thuốc muốn có tác dụng cần phải được hấp thu vào máu. Nếu lượng thuốc được hấp thu ít hay thời gian để thuốc vào máu kéo dài thì tác dụng của thuốc sẽ bị giảm đi.

Tại dạ dày, độ axít dịch vị có ảnh hưởng đến sự hấp thu của một số loại thuốc. Vì vậy các thuốc trung hòa axít dạ dày thường dùng trong các chứng đau do thừa axít dạ dày như hydroxyd aluminum, hydroxyd magnesium hay thuốc ức chế sự bài tiết dịch vị cimetidine, ranitidine, famotidine, nizatidine hoặc thuốc ức chế bơm proton (dẫn đến ức chế bài tiết dịch vị) omeprazole, rabeprazole, pantoprazole; tất cả các thuốc này làm giảm sự hấp thu của những thuốc kháng viêm không steroid (ibuprofen, meloxicam, tenoxicam, piroxicam, diclofenac…) và cả amoxcycline, tetracycline.

Những thuốc có khả năng tạo một màng bao phủ niêm mạc đường tiêu hóa như sucralfat, bismuth để trị viêm loét dạ dày hay smecta trị tiêu chảy cũng ngăn cản sự hấp thu của các thuốc dùng chung với nó vì lớp màng nhầy này vừa có tác dụng bảo vệ niêm mạc vừa ngăn cản thuốc không cho thấm vào các mao mạch trong đường tiêu hóa.

Lại có khi các thuốc uống cùng nhau xảy ra phản ứng tạo thành phức hay tủa làm sự hấp thu của thuốc bị giảm đi. Ví dụ, tetracycline khi uống chung với các thuốc chứa canxi hay sắt sẽ làm giảm rõ rệt sự hấp thu của kháng sinh này lẫn thuốc kèm theo. Vì vậy không nên uống tetracycline với sữa hay uống chung với các thuốc chứa canxi, sắt.

Nếu xảy ra sự tương tác bất lợi giữa 2 loại thuốc đều cần thiết thì nên uống cách nhau 2-3 giờ.

Tác dụng của thuốc bị giảm cũng có khi do các thuốc dùng chung có tác dụng đối nghịch nhau. Ví dụ, acetylcystein là thuốc có tác dụng long đàm, giúp dễ ho khạc để làm thông thoáng đường hô hấp, nếu dùng chung với một thuốc giảm ho dextromethorphan thì bệnh nhân sẽ không giảm ho nữa, như vậy sẽ mất tác dụng của thuốc long đàm. Sự phối hợp này có thể rất nguy hiểm cho trẻ nhỏ vì các bé chưa biết khạc, đàm nhớt sẽ ứ lại không thoát ra khỏi đường hô hấp được, gây nhiễm trùng nặng hơn.

Ngay cả các loại vitamin mà nhiều người thường nghĩ là bổ cũng có thể làm ảnh hưởng tác dụng của các thuốc khác. Nếu dùng liều cao vitamin C có thể làm mất tác dụng của vitamin B12 nếu dùng chung. Vitamin B6 làm mất tác dụng của levodopa trong điều trị bệnh Parkinson.

2. Làm tăng độc tính

Tác dụng phụ của thuốc có thể tăng lên khi dùng chung với một thuốc khác. Ví dụ, paracetamol là một thuốc giảm đau hạ sốt rất hay dùng nhưng lại độc với gan. Tính độc này tăng lên khi dùng chung với isoniazid. Vì vậy những bệnh nhân lao khi đang được điều trị với isoniazid thì phải thận trọng khi dùng paracetamol. Các thuốc chống động kinh như barbituric, phenytoin cũng làm tăng độc tính ở gan của paracetamol.

Thuốc aspirin làm giảm sự kết tập tiểu cầu nên khi dùng chung với thuốc chống đông máu warfarin, clopidogrel sẽ làm tăng nguy cơ chảy máu. Các thuốc kháng viêm không steroid có phản ứng phụ là viêm loét dạ dày nếu phối hợp với nhau sẽ gây xuất huyết tiêu hóa do gây viêm loét dạ dày tăng lên.

Sự tương tác thuốc có lợi

Khi dùng các thuốc có chứa sắt, nếu dùng thêm vitamin C sẽ tăng hấp thu sắt. Khi đang dùng thuốc điều trị đái tháo đường mà dùng thêm sâm thì sẽ làm tăng tác dụng hạ đường máu (vì vậy cần giảm liều thuốc điều trị đái tháo đường).

Sự tương tác thuốc nói chung rất phức tạp nhưng trong điều trị vẫn cần phải phối hợp thuốc. Do đó thầy thuốc sẽ cân nhắc liều dùng sao cho sự phối hợp thuốc là có lợi, đồng thời giảm tối đa tác dụng phụ. Do đó, bệnh nhân không nên tự ý dùng thuốc mà cần theo sự chỉ định của thầy thuốc, như vậy mới mong khỏi bệnh hay ít ra cũng tránh được những tác dụng bất lợi của việc dùng thuốc phối hợp.

Theo Bác sĩ Ngô Văn Tuấn

Người lao động