Cảnh báo vi khuẩn gây viêm loét dạ dày kháng thuốc

Kháng thuốc ngay lần đầu sử dụng

Gặp phải các triệu chứng đau bụng, đau lan ra sau lưng, cảm giác nóng rát sau xương ức, buồn nôn nữ bệnh nhân Trần Thị C. (25 tuổi, ngụ tại Tiền Giang) đến phòng khám Tiêu hóa, bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM kiểm tra. Sau thăm khám, xét nghiệm, bác sĩ chẩn đoán người bệnh bị viêm dạ dày, dương tính với vi khuẩn HP nên chỉ định điều trị theo phác đồ lần 1.

Sau 1 tuần điều trị, bênh nhân trở lại bệnh viện tái khám nhưng tình trạng đau và nôn ói không thuyên giảm. Qua nội soi dạ dày, xét nghiệm hơi thở dùng urea (PY Test), xét nghiệm HP huyết thanh (CIM và IgG), bác sĩ ghi nhận người bệnh vẫn viêm dạ dày, HP dương tính. Mẫu thử HP được làm kháng sinh đồ và phát hiện vi khuẩn đã kháng thuốc.

Khai thác bệnh sử, bác sĩ dự đoán nguyên nhân có thể do người bệnh quá lạm dụng kháng sinh trong điều trị các bệnh thông thường như viêm họng, cảm cúm,… hoặc có thể do chính vi khuẩn HP kháng thuốc ở người bệnh khi điều trị lần đầu tiên.

PGS.TS.BS Bùi Hữu Hoàng, Trưởng khoa Tiêu Hóa cho hay: Nhiễm HP là một loại nhiễm khuẩn thường gặp ở người. Ước tính tại Việt Nam khoảng hơn 70% người trưởng thành bị nhiễm HP. Đây được xem là nguyên nhân chính gây viêm, loét dạ dày - tá tràng và ung thư dạ dày. Khoảng 90% số người bị viêm dạ dày có sự hiện diện của vi khuẩn HP. Tương tự, tỷ lệ này chiếm từ 75% đến 85% trong bệnh loét dạ dày - tá tràng. Trong biến chứng thủng do loét dạ dày tá tràng thì sự hiện diện của HP chiếm từ 80% đến 95% trường hợp. Vì vậy, việc điều trị diệt HP khi bị viêm, loét dạ dày tá tràng là rất cần thiết nhằm ngăn ngừa các biến chứng như xuất huyết tiêu hóa, thủng dạ dày, và nguy hiểm hơn là ung thư dạ dày.

Phân tích của PGS Hữu Hoàng về vấn đề vi khuẩn HP kháng thuốc chỉ ra: Vi khuẩn sống trong dạ dày thích nghi với môi trường nên kháng sinh rất khó phát huy tác dụng. Kháng sinh khi uống vào gặp môi trường axit trong dạ dày sẽ bị hủy, giảm tác dụng. Chính vì vậy, phác đồ điều trị vi khuẩn HP ít nhất phải phối hợp với hai loại kháng sinh, kết hợp thêm thuốc giảm tiết axit mạnh (thuốc ức chế bơm proton). Thuốc này sẽ giảm axit trong dạ dày giúp cho kháng sinh uống vào tăng tác dụng tốt nhất.

Cả bệnh nhân và bác sĩ cần tuân thủ liệu trình điều trị

Theo PGS Hữu Hoàng, phác đồ đầu tiên và hiệu quả trong điều trị vi khuẩn HP là phác đồ bộ ba: PPI, Amoxicilin, Clarithromycin kết hợp thêm với Omeprazol. Thời gian đầu hiệu quả điều trị đạt trên 80% nhưng sau 30 năm, đến nay phác đồ này có khuynh hướng bị giảm tác dụng. Năm 2010, theo nghiên cứu thực hiện tại bệnh viện Đại học Y Dược, tỷ lệ điều trị thành công của phác đồ bộ 3 chỉ còn 62%. Điều đó cho thấy tỷ lệ kháng thuốc gia tăng, đặc biệt những người bệnh đã chữa lần đầu tiên nhưng bị thất bại thì tỷ lệ kháng thuốc Clarithromycin lên tới 67%. Giải pháp điều trị bằng Metronidazol thì tỷ lệ kháng cũng lên tới 55%.

Tình hình kháng thuốc tùy theo từng quốc gia. Ở các nước như Mỹ, châu Âu, tỷ lệ kháng của Clarithromycin rất thấp do vậy các nước trên vẫn khuyến cáo sử dụng thuốc này, nhưng vùng Đông Nam Á mà đặc biệt là Việt Nam tỷ lệ kháng thuốc này cao là do việc lạm dụng, sử dụng tùy tiện kháng sinh. Bên cạnh đó, tình trạng người bệnh không tuân thủ đúng liều lượng, thời gian và cách uống thuốc do sợ tác dụng phụ của kháng sinh, hoặc sợ phải uống số lượng thuốc quá nhiều đang gia tăng tình trạng vi khuẩn kháng thuốc.

Tuy nhiên, điều may mắn là hiện loại thuốc thế hệ mới tỉ lệ kháng là 16%. Riêng Amoxicilin tỷ lệ kháng dưới 10%.

Từ kinh nghiệm thực tế điều trị, PGS Hữu Hoàng cho rằng để hạn chế tình trạng kháng thuốc cho người bệnh, bản thân các bác sĩ cần cập nhật thông tin liên tục về tình hình đề kháng thuốc, điều đó sẽ tránh các thuốc có tỷ lệ kháng cao và sử dụng cho người bệnh những loại thuốc còn hiệu quả, rút ngắn thời gian điều trị. Nếu biết người bệnh đã thất bại trong điều trị các loại thuốc thông dụng, cần chỉ định nội soi để làm kháng sinh đồ, đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất. Tùy theo từng đối tượng, nếu người trẻ bị đau dạ dày thì không cần thiết phải nội soi ngay mà có thể dùng những biện pháp đơn giản như thử máu, kiểm tra hơi thở để chẩn đoán có nhiễm HP hay không. Đối với những người bệnh lớn tuổi hoặc đã đau dạ dày lâu ngày, đau nhiều thì cần tầm soát bằng nội soi.

Vân Sơn