Cẩn thận khi đùa với trẻ

Những động tác làm thay đổi tư thế trẻ nhanh và đột ngột sẽ gây nguy hiểm cho trẻ như: trẻ đang nằm được bế thốc dậy, nhấc bổng trẻ lên cao, xốc nách nhấc trẻ lên cao rồi hạ xuống, xô đẩy, tung đỡ trẻ… được gọi là hội chứng rung lắc trẻ.

Trong số trẻ bị chấn thương sọ não, khoảng 33% trẻ bị tổn thương do hội chứng lắc, trong đó có tới 8% trẻ bị tử vong, số còn lại bị ảnh hưởng di chứng thần kinh nặng nề trong suốt cuộc đời. Nhiều trẻ bị teo não, là nguyên nhân của động kinh, sa sút trí tuệ, yếu hoặc liệt chi. Một số trường hợp gây nên tình trạng não úng thủy thể tắc, trẻ có thể tử vong nếu không được phẫu thuật dẫn lưu não thất.

Khi trẻ quấy khóc hoặc làm một việc gì đó không vừa lòng, người lớn cáu giận có thể tát, đánh vào đầu, hoặc có những hành động bạo hành khác, làm đầu trẻ bị di chuyển nhanh và mạnh cũng gây ra hội chứng lắc.

Hội chứng lắc hay gặp ở trẻ dưới 2 tuổi, đặc biệt từ 6 tuần đến 4 tháng tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất. Trẻ càng lớn, hội chứng lắc càng ít xảy ra.

Trong thực tế, rất nhiều trẻ được đưa đến các cơ sở y tế khi tổn thương xảy ra đã khá lâu mà gia đình không hề hay biết, biểu hiện của những di chứng thần kinh là chính.

Đầu của trẻ em có trọng lượng và thể tích khá lớn so với cơ thể, khối cơ của cổ lại yếu, không đủ sức nâng đỡ và giữ đầu khi di động mạnh. Trẻ bị rung lắc, quán tính và gia tốc của đầu lớn nên dễ gây đứt các mạch máu nội sọ, đứt sợi trục thần kinh của tế bào não, đụng dập và phù nề nhu mô não, tổn thương tủy cổ gây liệt tứ chi thậm chí ngừng thở và ngừng tim đột ngột.

Tế bào não trẻ có đặc điểm nhiều nước, tổ chức não lỏng lẻo, dịch não tuỷ khoang dưới nhện nhiều, khi rung lắc làm nhu mô não di chuyển, tế bào não dễ bị đứt sợi trục hoặc phù nề.

Số lượng các mạch máu não của trẻ em nhiều hơn ở người lớn rất nhiều, đặc biệt là khoang dưới màng nhện. Cấu trúc thành mạch lại không bền bằng người lớn. Bởi vậy trẻ rất dễ bị chảy máu não, trong đó chảy máu khoang dưới màng nhện là hay gặp hơn cả.

Tùy theo mỗi hình thái và mức độ tổn thương mà trẻ có những triệu chứng khác nhau như: chậm phát triển tinh thần và vận động, yếu hoặc liệt các chi, co giật, hôn mê...

Trước đây, chủ yếu dựa vào những dấu hiệu lâm sàng, xét nghiệm dịch não tuỷ, ghi điện não đồ, nên việc chẩn đoán gặp rất nhiều khó khăn. Ngày nay, nhờ có kỹ thuật siêu âm sọ não qua thóp, chụp cắt lớp vi tính sọ não, chụp cộng hưởng từ sọ não, việc chẩn đoán trở nên dễ dàng và chính xác nhưng không phải ở cơ sở y tế nào cũng có đủ những điều kiện như vậy.

Tùy theo số lượng máu tụ và mức độ phù não, trẻ có thể phải phẫu thuật dẫn lưu ổ dịch gây hiệu ứng khối hay gây teo não tiến triển, phẫu thuật dẫn lưu não thất nếu bị não úng thủy, hoặc điều trị hồi sức chống phù não, điều trị phục hồi chức năng về vận động và trí tuệ, chống động kinh.

BS Trần Văn Phúc

BV Xanh pôn