Cách tự chăm sóc bàn chân cho bệnh nhân tiểu đường

Bệnh tiểu đường gây những tổn thương nào cho bàn chân?

Người bị bệnh  tiểu đường thường có nguy cơ biến chứng ở bàn chân, biểu hiện là ngón chân bị tê, lạnh; đau các khối cơ khi vận động nhiều (chạy bộ, đi bộ nhiều)...

Nếu bệnh tiếp tục nặng lên, sẽ gây nên hậu quả làm giảm hay mất cảm giác ngoài da, dễ gây viêm loét, chấn thương xương - khớp... vì bàn chân không còn nhạy cảm với các nguy cơ xung quanh. Ngoài ra, người bệnh đái tháo đường khiến thần kinh bị tổn thương sẽ làm yếu các cơ ở chân, góp phần gây biến dạng bàn chân.

Đái tháo đường còn có nguy cơ khiến da bàn chân bị mỏng đi, bị khô, ngứa, lạnh, gây rụng lông chân và làm móng chân dầy lên hay mất móng... Đặc biệt là biến chứng vết thương ở bàn chân khó hoặc lâu lành hơn người bình thường do thiếu oxy, chất dinh dưỡng, máu nuôi; các tế bào bạch cầu phản ứng kém với nhiễm trùng.

Cách chăm sóc bàn chân

Kiểm tra hàng ngày: Cần thường xuyên kiểm tra toàn bộ bề mặt da để phát hiện sớm bất kỳ tổn thương nào ở bàn chân như: các vết thương tấy đỏ, sưng phồng, các vết đứt hoặc trầy xước, vết rách da, bầm tím, phỏng rộp, vết loét, cục chai, mắt cá, mụn cóc, móng quặp, phồng nước... Nếu thấy có vết thương cần đi khám ngay để được điều trị kịp thời.

Giữ da sạch và khô: Rửa chân hàng ngày bằng nước ấm và xà phòng nhẹ. Ngay sau khi rửa cần lau khô chân (dùng khăn lau nhẹ nhàng, không làm cọ xát mạnh). Chú ý lau kỹ những nơi dễ đọng nước, như kẽ ngón chân, móng chân. Không được dùng khăn thô cứng để lau chân.

Nếu bàn chân dễ đổ mồ hôi thì có thể giữ khô chân bằng các loại phấn thông thường trước khi mang tấy, giày. Chú ý: Người bệnh thái tháo đường không được ngâm chân lâu trong nước.

Ngừa quá khô da: Nên dùng các loại xà phòng rửa chân loại nhẹ ít chất xút, nhiều chất giữ ẩm da, ít mùi thơm và ít bọt. Cần xả nước thật sạch để tránh đọng xà phòng gây kích ứng da và ngứa. Thao kem dưỡng da lên các đầu ngón chân, gót chân hàng ngày (nếu có thể) trừ các kẽ ngón để ngừa các tổn thương da do chứng khô da gây nên, như: cục chai, mắt cá, nứt nẻ chân.

Cắt móng chân: Với các móng chân dày và biến dạng, cẩn thận khi cắt tỉa móng chân. Phải lựa chọn dụng cụ cắt tỉa phù hợp, cắt móng theo một đường thẳng ngang và giữa vòng nhẹ ở các góc móng. Không tự loại bỏ các nốt chai sần ở chân mà không có người giám sát.

Lưu ý nhiệt độ: cẩn thận khi dùng nước nóng, tắm hơi (khô, ướt), ngâm chân nước nóng, chườm nóng... Không nên tắm nước nóng lâu, vì có thể gây bỏng do cảm giác da của bệnh nhân tiểu đường đã bị suy giảm. Khi bị lạnh ban đêm cần mang tất chân trước khi đi ngủ.

Sát trùng da: khi bị trầy xước da (kể cả lúc cắt móng chân, tay), cần rửa chân sạch bằng xà phòng, thoa dung dịch sát trùng Povidone Iodine, rồi băng lại bằng băng cá nhân hay gạc vô trùng.

Tất chân

Người bị bệnh đái tháo đường nên dùng các loại tất vừa chân, tất được làm bằng cotton hoặc sợi tổng hợp (không dùng tất nylon hay loại có dải bằng thun co dãn hay nịt bít tất ở đầu mũi bàn chân). Tuyệt đối không đi các loại tất quá chật, bó sát lấy chân. Luôn đi tất dài hơn ngón chân dài nhất 1-2 cm để tránh ép chặt bàn chân, gây giảm tuần hoàn máu. Tất phải mềm mại và đủ dầy để hạn chế sự cọ xát giữa bàn chân và giày. Phải luôn có ý thức đi tất nếu bàn chân bị lạnh.

Cách chọn giầy dép

Bệnh nhân đái thao đường không bao giờ được đi chân không, bất kể trong nhà hay ngoài đường, vì hầu như mọi đồ vật chung quanh đều ẩn chứa nguy cơ tiềm tàng gây tổn thương cho bàn chân.

Nên thay đổi giầy dép thường xuyên để làm giảm các vùng chịu lực. Đối với giày mới mua, mỗi ngày chỉ nên đi một ít để quen chân, không nên đi quá lâu. Khi đi mua giầy nên mua vào buổi chiều vì bàn chân thường bị sưng to hơn vào buổi chiều.

Mang giày đế bằng, không nên mang giày mũi nhọn hay cao gót hoặc có đế cao hơn 2,5cm, vì sẽ làm trọng lực toàn thân đổ dồn vào đầu các ngón chân, về lâu dài sẽ bị cục chai, mắt cá, mụn cóc, móng quặp. Chọn giầy dạ hội bằng da mềm và vừa chân. Cần kiểm tra giày trước khi đi để bảo đảm không có bất cứ vật sắc nhọn nào có thể gây tổn thương bàn chân, như: bụi, đất đá, côn trùng, những đường may giày bị sút hay gấp nếp... Ngoài ra khi mang giày, bắt buộc phải mang tất, nếu không chính đôi giày sẽ lại gây tổn thương.

Ngoài những cách chăm sóc bàn chân trên, người bị bệnh đái tháo đường nên uống nhiều nước. Cần uống hơn 1,5 lít nước/ngày để bù đắp lượng nước thiếu hụt và giúp da luôn được tươi tắn khỏe mạnh. Người bị đái tháo đường cũng không nên hút thuốc lá, vì nó sẽ làm teo hẹp thêm các mạch máu ở chân vốn đã bị hẹp và xơ cứng lại trong bệnh tiểu đường.

Hồng Hải
(Từ tài liệu của BS Đào Tố Hoan
Bệnh viện Nội tiết Hà Nội)