Gen Z không lười biếng, họ chỉ không chấp nhận văn hóa làm việc độc hại

Isaiah Thomas sinh năm 2001 và ngay từ nhỏ, chàng thanh niên đã nhận thấy bố mẹ luôn bận rộn và ít có thời gian dành thời gian cho con cái.

Isaiah kể: "Bố mẹ tôi sẽ đi ngủ ngay sau khi đi làm về và ra khỏi cửa là việc đầu tiên họ làm vào buổi sáng. Bố mẹ buộc phải làm thêm ca tại nơi làm việc để kiếm sống qua ngày và vì thế, họ thiếu thời gian dành cho gia đình".

Điều này đã để lại ấn tượng trong Thomas từ khi cậu còn bé. Isaiah Thomas tâm sự: "Cha mẹ tôi làm việc vất vả để kiếm sống và cả nhà chúng tôi sống bằng đồng lương của cha mẹ. Cá nhân tôi nghĩ rằng tất cả chúng tôi - những người thuộc thế hệ Gen Z - khi chúng tôi trải nghiệm điều đó với cha mẹ mình, chúng tôi đã nghĩ là chúng tôi không muốn tiếp tục trải qua những điều tương tự".

Là một thanh niên da đen làm việc cho Amazon ở Alabama, Mỹ, Thomas đã cắt giảm công việc cho bản thân. Isaiah Thomas cam kết chọn làm công việc tốt hơn và đảm bảo các thế hệ tương lai không phải bỏ lỡ thời gian dành cho con cái hay cha mẹ chỉ vì áp lực công việc.

Isaiah Thomas không đơn độc. Tại Mỹ, ngày càng có nhiều nhà tổ chức lao động và những nhà cải cách ở độ tuổi ngoài 20 làm mọi thứ để thay đổi nơi làm việc.

Thế hệ Z - Gen Z là nhóm nhân khẩu học nằm giữa thế hệ Millennials và thế hệ Alpha. Các nhà nghiên cứu và phương tiện truyền thông nhận định khoảng thời gian được sinh ra của thế hệ này là từ năm 1997 đến năm 2012, hoặc từ những năm cuối thập niên 1990 đến những năm đầu thập niên 2010.

Hơn bất kỳ thế hệ nào khác, những người mới tham gia lực lượng lao động này ưu tiên đối xử công bằng trong công việc và từ chối tuân theo các quy tắc công ty bóc lột hoặc lỗi thời.

Các cuộc vận động của công đoàn gần đây tại các nơi làm việc khác nhau tại Mỹ như Starbucks, Amazon, Home Depot, Minor League Baseball đều có sự tham gia của những người lao động Gen Z và một số cuộc vận động là hoàn toàn do Gen Z lãnh đạo.

Internet tràn ngập các bài báo gây xôn xao về việc Gen Z bị cho là không thích các "chuẩn mực" tại nơi làm việc. Sự thực thì những người lao động trẻ tuổi không lười biếng, lộng quyền hoặc thích chểnh mảng - họ chỉ đơn giản là chọn từ chối một số thông lệ mà các thế hệ trước buộc phải thực hiện.

Các cuộc khảo sát đã phát hiện ra rằng Gen Z ít có khả năng làm việc lâu dài với những ông chủ hống hách hoặc thiếu ranh giới giữa vấn đề cá nhân và công việc. Thay vào đó, làn sóng nhân lực lao động mới này đang tích cực đẩy lùi những hành vi khiến nơi làm việc trở thành một môi trường độc hại.

Laila Dalton, một sinh viên đại học 20 tuổi đã bị Starbucks sa thải vào đầu năm nay, cho biết: "Khi tôi bắt đầu làm việc tại Starbucks, tôi không bao giờ hiểu tại sao mình phải đối mặt với cách ứng xử kiểu như vậy.

Tôi nghĩ thế hệ của tôi bắt đầu nhận ra rằng, không quan trọng bạn làm trong ngành thực phẩm, bán lẻ, xây dựng hay chăm sóc sức khỏe... Tất cả chúng ta đều xứng đáng có điều kiện làm việc lành mạnh hơn".

Khi Dalton phàn nàn về việc không được tôn trọng trong công việc hoặc điều kiện làm việc tồi tệ, những người khác sẽ gạt bỏ mối lo ngại của cô ấy và nói: "Đó là ngành công nghiệp thực phẩm. Bạn mong đợi điều gì?". Tuy nhiên Dalton và các đồng nghiệp Gen Z của cô ấy chưa sẵn sàng chấp nhận lối suy nghĩ đó.

Một cuộc khảo sát gần đây của Hiệp hội học giả trung học quốc gia Mỹ với 11.000 học sinh trung học và sinh viên Mỹ cho thấy, ưu tiên cao nhất của Gen Z khi chọn nhà tuyển dụng là đối xử công bằng với tất cả nhân viên (bất kể giới tính và chủng tộc), tiếp theo là chất lượng công việc, tính linh hoạt và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

Họ cũng có nhiều khả năng rời bỏ những công việc không đáp ứng nhu cầu của họ và tìm việc làm được trả lương cao hơn ở nơi khác.

Nói một cách đơn giản, những người lao động trẻ muốn có công việc tốt hơn cha mẹ họ đã có và họ không ngại tìm kiếm nó.

Một người làm công việc sáng tạo nội dung có tên là Jade Carson, 22 tuổi, nói: "Tôi muốn đảm nhận một vai trò mà tôi có thể phát triển về mặt chuyên môn và cá nhân. Tôi không muốn bị căng thẳng, chán nản hoặc luôn phải mong chờ hết giờ làm".

Rebecca Givan, phó giáo sư nghiên cứu lao động và quan hệ việc làm tại Đại học Rutgers, Mỹ, cho biết, những người lao động trẻ tuổi có nhiều khả năng lên tiếng chống lại sự bất công hơn.

Bà nói: "Họ hiểu những lỗ hổng sâu xa trong hệ thống công việc. Những người lao động trẻ sẽ không chấp nhận việc thiếu tiếng nói tại nơi làm việc hoặc những người chủ chỉ nói suông".

Jun Shin, 23 tuổi, một nhà hoạt động vì quyền lợi người lao động ở Honolulu, Mỹ, nói: "Những người lao động trẻ sẵn sàng tìm cách cải thiện nơi làm việc và công việc của họ. Đặc biệt nếu họ không thể bỏ việc và tìm một công việc khác".

Cây bút Jacqui Germain gần đây đã viết trên tờ Teen Vogue rằng: "Gen Z là thế hệ ủng hộ công đoàn nhất của nước Mỹ. Gen Z khẳng định họ cần có tiếng nói, cần cơ chế để thực hiện một số thay đổi".

Gen Z đã trưởng thành vào thời điểm mà bằng đại học không còn hứa hẹn sự ổn định công việc. Trong khi các vấn đề như chủng tộc, giới tính và quốc gia xuất xứ, từ lâu đã được các nhà tuyển dụng sử dụng để gây chia rẽ tại nơi làm việc và ngăn cản việc tổ chức công việc, thì Gen Z không để họ bị ảnh hưởng. 

Với tư cách là một nhóm lao động trẻ ủng hộ công đoàn, họ nói không với bóc lột và đứng lên chống lại các tập đoàn muốn đè bẹp họ - giống như cách mà các tập đoàn đó đã làm với cha mẹ và ông bà của họ.

Vì Gen Z có lẽ là thế hệ "trực tuyến" nhất của Mỹ nên không có gì ngạc nhiên khi các nhà tổ chức trẻ đã thành công khi sử dụng các nền tảng mạng xã hội như Twitter và TikTok làm công cụ để giáo dục những người lao động ham học hỏi.

Elise Joshi, 20 tuổi, là quyền giám đốc điều hành của Gen-Z for Change, một tổ chức phi lợi nhuận do thanh niên lãnh đạo với mạng lưới 500 nhà sáng tạo và nhà hoạt động trực tuyến nhằm thúc đẩy "diễn ngôn dân sự và hành động chính trị" xung quanh các vấn đề như khủng hoảng khí hậu, quyền sinh sản, bầu cử và quyền của người lao động.

Elise Joshi nói: "Chúng ta không nên trao cuộc sống của mình cho một vị lãnh đạo không quan tâm đến chúng ta".

Không chỉ tập trung vào việc yêu cầu trả lương cao hơn, các nhà tổ chức Gen Z cũng đang đấu tranh cho công bằng chủng tộc, quyền của người chuyển giới và tự do sinh sản. Họ nhận ra rằng phúc lợi kinh tế không chỉ đến từ tiền lương.

Joshi nói: "Đối với Gen Z, họ hiểu rằng, rõ ràng là tất cả các vấn đề đều được kết nối với nhau. Để giải quyết một vấn đề nhỏ, chúng ta phải giải quyết những vấn đề vĩ mô hơn".

Phong trào của người lao động tại Mỹ hiện cũng mạnh mẽ hơn và lan truyền rộng hơn về mặt kỹ thuật số nhờ vào sự đóng góp của Gen Z. Một phẩm chất mà Gen Z thường có, đó là sự táo bạo và không phong trào quần chúng nào thành công nếu thiếu phẩm chất đó.