Sản phẩm chủ lực 10.000 tỷ đồng và cơ hội làm giàu cho chục ngàn hộ dân
(Dân trí) - Nêu giải pháp phát triển ngành cua biển, TS Lê Ngọc Danh khuyến cáo bắt đầu từ con giống, quy trình sản xuất, đẩy mạnh hình thức liên kết chuỗi giữa người nuôi và doanh nghiệp thu mua, chế biến.
Ngày 18/11, tỉnh Cà Mau tổ chức hội thảo quốc tế đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững ngành cua biển, trong khuôn khổ Ngày hội cua Cà Mau năm 2025.
Sống khỏe với nghề nuôi cua
Tại hội thảo, ông Ngô Vũ Thăng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, cho biết cua Cà Mau được đánh giá là ngon và chất lượng nhất Việt Nam. Năm 2022, cua Cà Mau đã được xác lập bảo hộ chỉ dẫn địa lý và hiện là một trong những mặt hàng chủ lực của tỉnh với tổng giá trị hơn 10.000 tỷ đồng/năm.
Người tiêu dùng ưa chuộng cua Cà Mau thông qua danh tiếng và chất lượng, với hương vị đặc trưng riêng biệt. "Sản phẩm cua Cà Mau không chỉ là nguồn thu quan trọng cho hàng vạn hộ dân mà còn là đặc sản có tiềm năng lớn để khai thác thị trường cao cấp trong nước và quốc tế", ông Thăng nhấn mạnh.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Ngô Vũ Thăng nêu bật giá trị của cua Cà Mau tại hội thảo (Ảnh: Huỳnh Hải).
Theo Tiến sĩ Lovatelli Alessandro (chuyên gia thủy sản, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), ngành nuôi cua biển phát triển từ các hoạt động quy mô nhỏ ven biển thành một lĩnh vực nuôi trồng thủy sản có giá trị thương mại quan trọng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, gắn liền với thị trường toàn cầu.
Dù sản lượng còn khiêm tốn so với các loài thủy sản khác, nhưng ngành này có ý nghĩa kinh tế - xã hội to lớn, mang lại thu nhập và việc làm cho hàng triệu người dân ven biển châu Á.
Tiến sĩ Lê Ngọc Danh (Trường Đại học Kỹ thuật - Công nghệ Cần Thơ) cho biết, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) chiếm khoảng 73% tổng sản lượng cua biển cả nước, với sản lượng năm 2024 hơn 80.000 tấn, tăng gần 19% so với năm 2020.
Lợi nhuận nuôi cua bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế cao, trung bình mỗi nông dân kiếm lời 50-80 triệu đồng/năm.
Một số chuyên gia nước ngoài tham dự và có nhiều ý kiến giá trị tại hội thảo ngành cua biển (Ảnh: Huỳnh Hải).
Theo GS.TS Huỳnh Xuân Hiệp (Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Cần Thơ), Việt Nam đang trở thành một trong những nước sản xuất và xuất khẩu thủy sản hàng đầu thế giới.
Trong đó, một sản phẩm chủ lực của vùng ĐBSCL là cua biển có sự tăng trưởng ấn tượng, với giá trị xuất khẩu cùng các loài giáp xác khác, đạt 173 triệu USD trong nửa đầu năm 2025, tăng 38% so với cùng kỳ năm trước, mức cao nhất trong thập kỷ.
Sản lượng cua biển tại ĐBSCL ước tính khoảng 50.000 tấn mỗi năm, đóng góp đáng kể vào tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản, dự kiến đạt 9-9,2 tỷ USD cho cả năm 2025, theo dự báo của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP).
“Những con số này không chỉ phản ánh tiềm năng kinh tế mà còn nhấn mạnh vai trò của chuỗi giá trị cua biển trong việc hỗ trợ sinh kế cho hàng triệu ngư dân và lao động trong ngành chế biến, từ ương giống, đánh bắt, nuôi trồng đến phân phối và xuất khẩu”, theo GS.TS Huỳnh Xuân Hiệp.
Thách thức với ngành hàng tỷ USD
Theo Tiến sĩ Lovatelli Alessandro (chuyên gia thủy sản, Tổ chức FAO), báo cáo của FAO cho thấy ngành cua có nhiều nút thắt như phụ thuộc vào giống tự nhiên, nạn khai thác quá mức cua bố mẹ, suy thoái môi trường sống (đặc biệt là hệ sinh thái rừng ngập mặn), dịch bệnh và an toàn sinh học chưa được đảm bảo.
“Những vấn đề này cho thấy nhu cầu cấp thiết phải đầu tư nghiên cứu và chuyển giao công nghệ để chuyển dần sang mô hình sản xuất giống nhân tạo bền vững”, theo chuyên gia đến từ Tổ chức FAO .
GS.TS Vũ Ngọc Út, Hiệu trưởng Trường Thủy sản (Đại học Cần Thơ), cho biết ngành nuôi cua biển ở Việt Nam đang đối mặt với nhiều vấn đề, bao gồm chất lượng con giống suy giảm, thiếu hụt về tiêu chuẩn sản phẩm và thị trường,…
"Nếu những thách thức này được giải quyết và rủi ro trong quá trình nuôi được giảm thiểu đáng kể, nghề nuôi cua biển sẽ hiệu quả và sinh lợi tốt hơn", theo GS.TS Vũ Ngọc Út.
Cua Cà Mau nổi tiếng ngon nhưng vẫn còn nhiều điểm nghẽn để nâng tầm giá trị (Ảnh: Huỳnh Hải).
Theo GS.TS Huỳnh Xuân Hiệp (Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Cần Thơ), thực trạng hiện nay cho thấy chuỗi cung ứng cua biển tại Việt Nam vẫn tồn tại nhiều bất cập, bao gồm việc thiếu minh bạch trong các khâu sản xuất và phân phối, dẫn đến tình trạng gian lận nguồn gốc sản phẩm như dán nhãn sai, pha tạp hàng kém chất lượng hoặc khai báo sai thông tin về nguồn gốc đánh bắt.
Việc thiếu minh bạch còn góp phần vào các vấn đề môi trường và xã hội, như khai thác quá mức tài nguyên biển, ảnh hưởng đến đa dạng sinh học, an ninh lương thực, cũng như làm gia tăng rủi ro an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng.
Cùng với các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng nghiêm ngặt, GS.TS Huỳnh Xuân Hiệp nhận định, nếu không giải quyết kịp thời các thách thức này có thể dẫn đến rào cản thương mại lâu dài, làm giảm tốc độ tăng trưởng xuất khẩu và ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển bền vững.
"Việc áp dụng các công nghệ tiên tiến để nâng cao minh bạch và hiệu quả trong chuỗi giá trị cua biển trở nên hết sức cần thiết", theo GS.TS Huỳnh Xuân Hiệp.
Tiến sĩ Lê Ngọc Danh (Trường Đại học Kỹ thuật - Công nghệ Cần Thơ) phân tích sản phẩm cua biển chủ yếu tiêu thụ nội địa, xuất khẩu chiếm tỷ trọng khiêm tốn (khoảng 20%) so với nhu cầu tiêu thụ toàn cầu khoảng 3,6 triệu tấn/năm. Các nước Mỹ, Trung Quốc, Indonesia và Singapore có thị trường tiêu thụ hàng đầu.
Một trong những điểm nghẽn của ngành hàng cua theo Tiến sĩ Danh là ở khâu chế biến, cơ sở hạ tầng và công nghệ lạc hậu khiến các nhà máy chỉ dừng ở khâu sơ chế, chưa đáp ứng được tiêu chuẩn cao của thị trường xuất khẩu. Phần lớn sản phẩm cua chỉ ở dạng nguyên con làm sạch, thiếu sản phẩm chế biến sâu.
Còn trong khâu tiêu thụ, do sản xuất chưa được quy hoạch và kiểm soát chất lượng, sản phẩm cua biển Việt Nam chưa đáp ứng được yêu cầu nghiêm ngặt của các thị trường phát triển về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và bảo vệ môi trường.
Tiến sĩ Lê Ngọc Danh (Trường Đại học Kỹ thuật - Công nghệ Cần Thơ) nêu những điểm nghẽn chí tử của ngành cua (Ảnh: Huỳnh Hải).
Tiến sĩ Lê Ngọc Danh cho rằng, muốn phát triển ngành hàng cua biển vùng ĐBSCL, gia tăng xuất khẩu thì cần giải quyết các vấn đề đang còn tồn tại trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ.
Đưa cua đi Mỹ, Nhật... thay vì bán qua trung gian
Nêu giải pháp phát triển sản xuất và tiêu thụ cua biển, Tiến sĩ Lê Ngọc Danh cho rằng, cần bắt đầu từ chất lượng con giống và quy trình sản xuất; đẩy mạnh hình thức liên kết chuỗi giữa người nuôi và doanh nghiệp thu mua, chế biến, đặc biệt là các đơn vị có hoạt động xuất khẩu để đảm bảo đầu ra ổn định, tiêu chuẩn hóa sản phẩm.
Tiến sĩ Danh cũng gợi ý chuyển mạnh từ xuất khẩu sản phẩm thô sang chế biến sâu, nâng cao giá trị gia tăng; khuyến khích nghiên cứu phát triển sản phẩm mới từ cua biển như thịt cua tươi tách vỏ, cua đóng hộp, chả cua, nước sốt cua... nhằm đáp ứng đa dạng nhu cầu của các thị trường khác nhau; chú trọng thiết kế bao bì, nhãn mác, tăng khả năng nhận diện thương hiệu và sức cạnh tranh của sản phẩm Việt Nam.
Về thị trường, theo Tiến sĩ Lê Ngọc Danh, cần đẩy mạnh xúc tiến thương mại và kết nối trực tiếp với hệ thống phân phối lớn ở Mỹ, Nhật Bản, EU, Hàn Quốc… thay vì xuất khẩu qua trung gian. Bên cạnh đó, chú trọng phát triển thị trường trong nước với việc mở rộng mạng lưới tiêu thụ thông qua các chợ đầu mối, trung tâm nghề cá, siêu thị, khu công nghiệp và đô thị lớn.
Để ngành cua phát triển bền vững và tăng giá trị, theo các chuyên gia, cần nhiều giải pháp từ các khâu sản xuất, chế biến và tiêu thụ (Ảnh: Huỳnh Hải).
PGS.TS Lê Thị Minh Thủy (Trường Thủy sản, Đại học Cần Thơ) cho biết, ngành chế biến cua tạo ra một lượng lớn chất thải và sản phẩm phụ có thể dùng làm thực phẩm (vỏ, chân, ruột, phần thịt thừa còn dính trong vỏ), chiếm 85% tổng trọng lượng cua.
"Việc tận dụng phụ phẩm từ cua chuyển thành các sản phẩm có giá trị gia tăng là nhằm giảm ô nhiễm môi trường, đồng thời hướng tới một nền kinh tế tuần hoàn toàn cầu và một tương lai phát triển bền vững hơn", theo PGS.TS Lê Thị Minh Thủy.
