Bị dừng hưởng lương hưu vì mượn hồ sơ lý lịch để đi làm

Công nhân, giáo viên hay mượn hồ sơ nhất

Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam cho biết, tình trạng người lao động mượn hồ sơ tư pháp (lý lịch của người khác) tập trung tại các tỉnh có nhiều khu công nghiệp lớn như Bình Dương, Đồng Nai, Long An, Quảng Ninh, thành phố Hồ Chí Minh, Bình Phước, Vĩnh Phúc… Người lao động là công nhân, giáo viên mầm non, viên chức…

Theo BHXH Việt Nam, nguyên nhân của tình trạng trên được cho là do không đáp ứng được điều kiện tuyển dụng của người sử dụng lao động như tuổi đời, bằng cấp chuyên môn, địa bàn nơi cư trú… nên người lao động giả mạo hồ sơ.

Trước đó, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã có công văn hướng dẫn đối với trường hợp người lao động mượn hồ sơ tư pháp. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, cơ quan BHXH vẫn gặp nhiều vướng mắc trong xử lý các tình huống phát sinh trong thực tiễn, chưa có hướng giải quyết đối với các trường hợp đã hưởng chế độ BHXH.

Ví dụ trường hợp ông V.Đ.L. (Cần Thơ) mượn hồ sơ của ông V.H.H đi học lớp sư phạm cấp tốc 9+1 vào năm 1987. Ông L. có thời gian tham gia BHXH từ tháng 12/1988 đến tháng 8/2019, được giải quyết chế độ hưu trí từ tháng 9/2019.

Hoặc trường hợp ông N.V.S. (SN 1962) có em ruột là ông N.T.H. (đã chết ngày 16/2/2004). Từ tháng 8/1980 đến tháng 7/1984, ông H. đã kê khai sinh năm 1962 (năm sinh của ông S., tên trong hồ sơ vẫn để là H.) đi bộ đội.

Từ tháng 12/1986, ông S. lấy hồ sơ mang tên N.T.H. đi làm và tham gia BHXH tại tỉnh Quảng Trị, hưởng lương hưu từ tháng 1/2003 tại thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình. BHXH tỉnh Quảng Bình đã dừng chi trả lương hưu từ ngày 1/3.

Hiện nay, cơ quan BHXH chưa thể thống kê chính xác số liệu thực tế các trường hợp mượn hồ sơ tư pháp mà chưa phát sinh vướng mắc, khiếu kiện giữa người mượn và người cho mượn hoặc qua rà soát đồng bộ tổng thể dữ liệu người tham gia BHXH với dữ liệu dân cư của Bộ Công an.

Qua báo cáo sơ bộ của BHXH các tỉnh, thành phố, ước tính đến hết ngày 31/12/2022 có 214 trường hợp mượn hồ sơ tư pháp chưa điều chỉnh thông tin nhân thân.

Người lao động đóng bảo hiểm thật, phải được hưởng thật

Về vấn đề này, ông Đỗ Ngọc Thọ, Trưởng Ban Chính sách thực hiện BHXH (BHXH Việt Nam) cho biết, có hiện tượng mượn hồ sơ tư pháp khi giao kết hợp đồng lao động. Nhiều trường hợp có sự câu kết giữa người sử dụng lao động và lao động khi người lao động chưa đủ điều kiện tuyển dụng.

Trước đây theo Luật Lao động 2012, trường hợp như trên bị coi là hợp đồng vô hiệu. Thẩm quyền tuyên bố hợp đồng vô hiệu là thanh tra lao động và Tòa án.

"Trước đây xử lý được rất nhiều trường hợp. Thanh tra lĩnh vực lao động phối hợp với cơ quan BHXH ra kết luận. Sau đó, cơ quan BHXH điều chỉnh nhân thân của người lao động", ông Thọ nói.

Tuy nhiên, khi Luật Lao động 2019 có hiệu lực, chỉ còn duy nhất Tòa án có thể tuyên hợp đồng vô hiệu. Chính vì vậy, thực tế còn nhiều khó khăn chưa được tháo gỡ. Tuy nhiên, ông Thọ nhấn mạnh, lao động có đóng thì sẽ được hưởng quyền lợi.

Trả lời chất vấn sáng 6/6, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết đã yêu cầu BHXH Việt Nam phải xử lý nghiêm việc này. Ở đây chủ yếu là người trong gia đình mượn tên, tuổi, nghề nghiệp. Sau đó, họ xin việc làm và tham gia BHXH.

Theo Bộ trưởng, trước đây bảo hiểm Việt Nam chủ yếu giải quyết bằng cách cho 2 người trong gia đình này đến UBND xác nhận, điều chỉnh tên, điều chỉnh tuổi... để hưởng chính sách.

Gần đây, theo quy định của pháp luật, phải đưa ra Tòa án quyết định tuyên là hợp đồng này vô hiệu thì người lao động này mới được hưởng đúng chính sách bảo hiểm.

"Chúng tôi cũng đang cùng với BHXH nghiên cứu rất nhanh vấn đề này để xử lý làm sao thấu tình đạt lý, làm sao để người lao động đóng bảo hiểm thật, người ta được hưởng thật", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.

Gỡ vướng

Trước thực trạng trên, BHXH Việt Nam đề xuất Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hướng dẫn trên cơ sở nguyên tác đóng - hưởng và đề cao quyền lợi của người lao động.

Theo đó, giao Sở Lao động - Thương binh và Xã hội là cơ quan quản lý nhà nước về lao động tại địa phương chủ trì phối hợp với các cơ quan có liên quan để xem xét ra kết luận về việc mượn hồ sơ tư pháp đối với từng trường hợp cụ thể.

Đối với người lao động đang tham gia BHXH hoặc đang bảo lưu thời gian tham gia BHXH, căn cứ Quyết định tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu của Tòa án hoặc kết luận của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện 3 điều chỉnh lại thông tin về nhân thân trong hồ sơ tham gia BHXH để làm căn cứ giải quyết hưởng các chế độ BHXH khi người lao động đủ điều kiện. 

Đối với những trường hợp đã giải quyết chế độ BHXH ngắn hạn (ốm đau, thai sản, dưỡng sức, phục hồi sức khỏe) trong thời gian người lao động mượn hồ sơ tư pháp tham gia BHXH, không thực hiện thu hồi số tiền đã giải quyết hưởng khi người lao động cam kết đã nhận trợ cấp, vì theo nguyên tắc đóng - hưởng người lao động có đóng BHXH.

Mặt khác, vì chế độ BHXH ngắn hạn do người sử dụng lao động đề nghị giải quyết nên trong thời gian mượn hồ sơ tư pháp thì người lao động đã được người sử dụng lao động xác minh về việc đóng BHXH và nghỉ việc do bị ốm đau, thai sản, dưỡng sức, phục hồi sức khỏe.

Đối với những trường hợp đã giải quyết hưởng chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp (bao gồm cả trợ cấp một lần và hằng tháng), BHXH một lần, trợ cấp tuất một lần và các khoản trợ cấp một lần khác cho khoảng thời gian người lao động mượn hồ sơ tư pháp thì căn cứ Quyết định tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu của Tòa án hoặc kết luận của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội.

Từ đó, thực hiện điều chỉnh lại thông tin nhân thân đúng của người lao động (bao gồm thông tin đăng ký tham gia BHXH, thông tin liên quan đến giải quyết và chi trả).

BHXH Việt Nam đề nghị không thực hiện thu hồi số tiền đã giải quyết hưởng vì thời gian đó người lao động có đóng BHXH và đã hưởng chế độ của thời gian đã đóng BHXH. 

Đối với những trường hợp đã được giải quyết hưởng lương hưu, trợ cấp tuất hằng tháng và các khoản trợ cấp hằng tháng khác (nếu có), căn cứ Quyết định tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu của Tòa án hoặc kết luận của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội để điều chỉnh lại thông tin nhân thân đúng của người lao động.

Bên cạnh đó, xem xét thực hiện điều chỉnh hoặc hủy quyết định hưởng chế độ BHXH (nếu có) đối với người lao động hoặc thân nhân người lao động do đã giải quyết hưởng theo thông tin nhân thân của người cho mượn hồ sơ. Ngoài ra, thu hồi các khoản chênh lệch đã chi trả do giải quyết theo thông tin nhân thân sai.