VEPR: "Chảy máu" ngoại tệ khi lãi suất huy động USD về 0%/năm

Theo đánh giá tại báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý I/2016 được Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) công bố chiều nay (12/4), nhóm nghiên cứu cho biết, cho đến quý 3/2015, trạng thái ngoại hối của hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) không có sự biến động quá lớn.

Theo giả thuyết của VEPR, diễn biến bất thường này một phần có thể xem như tình trạng "bẫy thanh khoản" với ngoại tệ của hệ thống ngân hàng. Cụ thể, lãi suất huy động và cho vay USD vốn ở mức thấp, cộng với kỳ vọng tỷ giá USD/VND tăng lên sau sự kiện Trung Quốc phá giá, khiến thị trường không tìm được mức lãi suất cho vay ngoại tệ cân bằng.

"Hệ quả là, ngân hàng thương mại (NHTM) không tìm được đầu ra cho dòng vốn tiết kiệm ngoại tệ nên gửi tiền không kỳ hạn/kỳ hạn ngắn ở ngân hàng nước ngoài là giải pháp sinh lợi tối ưu nhất" - ông Nguyễn Đức Thành - Viện trưởng VEPR cho biết.

Nếu giả thuyết là đúng, dòng tiền gửi ở nước ngoài có thể tiếp tục gia tăng trong các giai đoạn sau do chính sách hạ lãi suất huy động USD về 0%/năm và hạn chế đối tượng vay vốn ngoại tệ. VEPR cho rằng, việc đưa lãi suất huy động về 0%/năm đã triệt tiêu động lực tiết kiệm ngoại tệ có kỳ hạn, do đó, phần lớn các khoản tiền gửi ngoại tệ sẽ ở dưới dạng không kỳ hạn.

Các NHTM sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc cân đối thanh khoản ngoại tệ và cung ứng các khoản vay ngoại tệ cho doanh nghiệp, và do đó tiếp tục lựa chọn giải pháp gửi tiền ở nước ngoài - VEPR nhận định. Do đó, nhóm nghiên cứu cho rằng, chống đô la hóa là một chủ trương đúng của Ngân hàng Nhà nước tuy nhiên các giải pháp đồng bộ tạo niềm tin vào tiền Đồng cần được triển khai. "Chỉ khi đó, nền kinh tế mới sử dụng được nguồn vốn ngoại tệ khối lượng lớn đang gửi ở nước ngoài", TS. Nguyễn Đức Thành khẳng định.

Cụ thể, một khối lượng lớn tài sản ngoại tệ của dân cư được gửi ra nước ngoài với mức lãi suất thấp, trong khi một số tổ chức tín dụng trong nước lại phải huy động vốn từ nước ngoài với lãi suất cao.

Theo VEPR, cần phải có chính sách thích hợp để lưu chuyển dòng USD tích trữ trong nền kinh tế, thông qua một thị trường mua - bán ngoại tệ hữu hiệu, quy mô lớn. "Việc đưa lãi suất huy động USD về 0%/năm không đi liền với việc thiết lập thị trường mua bán USD hiệu quả, đang dẫn tới nguy cơ mất cân đối trên thị trường ngoại tệ." - ông Thành cho hay.

Đề cập đến thị trường bất động sản, VEPR cho biết, bản dự thảo sửa đổi Thông tư 36 được đưa ra đã có tác động không nhỏ tới tâm lý các nhà đầu tư trên thị trường này.

Theo dự thảo, tỷ lệ sử dụng nguồn vốn ngắn hạn để cho vay trung hạn và dài hạn tối đa giảm từ 60% còn 40%. Đồng thời, hệ số rủi ro của các khoản phải thu trong cho vay bất động sản được nâng từ mức 150% hiện nay lên mức 250%. Sự thay đổi này có thể gây ra những khó khăn nhất định cho không chỉ các nhà đầu tư mà còn cả các bên tham gia thị trường bất động sản - theo VEPR. Theo đó, các NHTM sẽ buộc phải khắt khe hơn trong việc cho vay lĩnh vực bất động sản do nguồn vốn cho vay sẽ hạn chế hơn.

Dòng vốn hạn chế có thể sẽ gây ra khó khăn cho nhà đầu tư bất động sản trong việc tiếp cận vốn, khi mà nguồn huy động vốn hiện nay vẫn thông qua kênh tín dụng ngân hàng. Ngoài ra, yêu cầu cao hơn về hệ số rủi ro tài sản sẽ tác động không nhỏ tới các nhà đầu tư mạo hiểm và các nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính lớn, đặc biệt là các nhà đầu cơ.

Bích Diệp