Tăng thu phí, phụ phí do đâu?

Đọc những thông tin kinh tế - tài chính mới nhất trên FICA: * Sợ luật mới: Ồ ạt lập DN nhà đất 'hạng gà, hạng lông'  * Ngân sách vay dự trữ ngoại hối: Làm yếu đồng tiền... * Dưa hấu ế thối đồng, ăn dưa vàng Hàn Quốc đắt trăm lần * Tổng Bí thư: Xây dựng sân bay Long Thành là cần thiết và đúng đắn * Thứ trưởng Bộ Nội vụ: Tinh giản biên chế rất nhiều thách thức  * “Kinh tế Nga đang trở lại từ miệng vực”  * Người nước ngoài không được sở hữu quá 30% căn hộ tại một toà chung cư

Theo nhiều chuyên gia kinh tế và giới quan sát, việc tăng thu phí là có, song chưa có cơ sở để khẳng định vì trả nợ và chi tiêu ngân sách dẫn đến tăng thu phí, phụ phí…

Nhiều phí sắp tăng

Trước tiên là các loại phí cao tốc, tháng 2/2015, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đã có đề xuất Chính phủ cho tăng phí cao tốc TP HCM - Trung Lương từ mức tối thiểu 1.000 đồng lên 1.500 đồng/km với xe dưới 12 chỗ. Theo đề xuất này, xe dưới 12 chỗ sẽ có mức phí tăng từ 40.000 đồng lên 60.000 đồng cho suốt tuyến đường dài hơn 40 km. Hiện, phí cao tốc TP HCM - Trung Lương ở mức tối thiểu 1.000 đồng và tối đa là 6.000 đồng/km. Nếu đề xuất này được  thông qua, mức thu này sẽ được áp dụng từ giữa tháng 6 tới.

Nhiều khoản phí, phụ phí được tính sẽ tăng trong thời gian tới (Ảnh minh họa)

Tương tự, từ ngày 30/6 tới, theo Thông tư 45/2015/BTC của Bộ Tài chính về thu phí đường bộ đoạn Pháp Vân - Cầu Giẽ (dài 29km), xe và phương tiện qua cao tốc này sẽ phải trả phí tối thiểu đối với ô tô dưới 12 chỗ là 45.000 đồng/lượt, tối đa là 180.000 đồng/lượt. Tính ra, mỗi km đoạn đường này, xe dưới 12 chỗ đã phải trả 1.500 đồng và hơn 6.000 đồng/km. 

Điều này khiến dư luận khá ngạc nhiên bởi đường Pháp Vân - Cầu Giẽ dù có tên cao tốc nhưng sử dụng nền đường cũ của QL 1A, không phải giải phóng mặt bằng, lại thu phí bằng hoặc cao hơn như các đường cao tốc làm mới vốn phải chịu thêm chi phí giải phóng mặt bằng.

Trong khi đó, nếu tính toán ra, hai đường cao tốc trên có mức phí cao hơn cả cao tốc mới và hiện đại nhất hiện nay là Nội Bài - Lào Cai. Với chiều dài 245 km, phí cho xe dưới 12 chỗ ngồi trở xuống trên tuyến đường này là 300.000 đồng/lượt, cao nhất đối với xe chở container 40 feet là 1,2 triệu đồng/lượt. Tính ra, phí cao tốc Nội Bài - Lào Cai chỉ khoảng từ 1.200 đồng - 4.900 đồng/km đối với từng loại xe (dưới mức tiêu chuẩn của đường cao tốc là 1.500 đồng/km).

Ngoài phí đường cao tốc, lĩnh vực bất động sản cũng có một loại phí mới. Theo Luật Kinh doanh bất động sản (chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7 tới đây,) doanh nghiệp (DN) bất động sản muốn kinh doanh phải nộp thêm hai khoản phí gọi là: Tiền ký quỹ thực hiện dự án bất động sản (BĐS) và tiền bão lãnh cho người mua nhà. Mặc dù loại phí này giúp an toàn cho thị trường, cho người mua nhà, nhưng theo một số chuyên gia, các phí mới này có thể sẽ được tính vào giá nhà và người mua nhà vẫn là người chịu thiệt cuối cùng...

Tăng phí do trả nợ nước ngoài?

Theo một số chuyên gia, tăng phí và phụ phí trong năm 2015 một phần bắt nguồn từ chi hỗ trợ ngân sách cho các khoản phí này từ năm 2015 sẽ giảm. Bên cạnh đó, mức phí và phụ phí đối với các lĩnh vực giao thông, vận tải, y tế… được nhận định còn khá thấp, thời gian hoàn vốn kéo dài trong khi lạm phát diễn biến khó lường. Nếu cứ giữ mức giá, phí cũ sẽ khó thu hút vốn tư nhân, nước ngoài vào đầu tư ở các lĩnh vực cơ sở hạ tầng, y tế theo chủ trương xã hội hóa của Nhà nước.

Về vấn đề ngân sách, dữ liệu từ Bộ Tài chính cho biết, năm 2015 nước ta cần 1,5 tỷ USD (khoảng 32.000 tỷ đồng) để trả nợ nước ngoài và bù bội chi ngân sách. Đồng thời, bộ này cùng các cơ quan liên quan đã kiến nghị Chính phủ phát hành trái phiếu để đảo nợ, giãn nợ.

Chuyên gia tài chính, ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu cho hay, khi áp lực trả nợ tăng cao, ngân sách chi cho nhiều việc thì việc dỡ bỏ dần các khoản hỗ trợ đối với người dân là điều dễ hiểu. Mới đây, Chính phủ đã có động thái phát hành trái phiếu mua vào bằng ngoại tệ đồng USD qua Vietcombank, nhằm mục tiêu đầu tư phát triển. Tuy nhiên, một phần trong số đó, theo nhận định của ông Hiếu là để trả nợ nước ngoài.

Hiện nợ đến hạn phải trả tính đến năm 2015 của Việt Nam là 7,1 tỷ USD (tương đương 150.000 tỷ đồng). Phần nợ này chủ yếu là vốn vay ODA, vay nợ Chính phủ qua trái phiếu. Đơn cử như ODA, Việt Nam chính thức tiếp nhận nhiều vốn ODA từ năm 1995, các dòng vốn này đa phần có lãi suất, có thời gian trả nợ trung bình từ 25 - 30 năm. 

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, dù tăng thu phí, phụ phí chưa có cơ sở để khẳng định là do bội chi ngân sách hay áp lực trả nợ tạo lên, nhưng với thói quen chi ngân sách của Việt Nam vẫn ở mức 7/3 (70% chi thường xuyên, 30% chi đầu tư phát triển và trả nợ) thì ngân sách dành cho trả nợ năm 2015 sẽ ăn hết phần chi cho đầu tư. 

Do đó, bà Lan khuyến cáo đã đến lúc cần cân đối chi 50% cho chi thường xuyên và 50% chi trả nợ, đầu tư. Nếu vẫn chi đầu tư, trả nợ 30% cho năm 2015, chắc chắn Chính phủ sẽ phải phát hành trái phiếu để đảo nợ. 

Theo TS Bùi Kiến Thành, chuyên gia kinh tế, hiện có ba vấn đề lớn của ngân sách năm 2015 là: Thất thu từ giảm và xóa bỏ thuế trong cam kết hội nhập; thất thu từ nhập siêu khi “bóng ma” nhập siêu quay trở lại (dự tính cả năm nhập siêu 6 - 8 tỷ USD) và các vấn đề thất thu thuế, chống chuyển giá của các doanh nghiệp liên doanh, 100% vốn nước ngoài chưa được hiệu quả khiến Việt Nam mất thu. 

Thất thu thuế, thâm hụt cán cân thương mại…, theo ông Thành sẽ khiến áp lực lên ngân sách và trả nợ ngày càng lớn.

Nguyễn Tuyền