"Sức khỏe" của 12 dự án yếu kém ngành công thương giờ ra sao?

Sáng 5/4, Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức tọa đàm "Xử lý các dự án yếu kém: Bài học kinh nghiệm và hướng đi tiếp theo" tại Hà Nội.

5 dự án cơ bản không còn vướng mắc

Liên quan đến việc các dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả của ngành công thương, hiện đã có 1 doanh nghiệp là DAP-1 Hải Phòng thuộc Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất Việt Nam (VINACHEM) cơ bản khắc phục các tồn tại yếu kém, sản xuất kinh doanh có lãi.

4 dự án, doanh nghiệp khác thuộc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), gồm Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Phú Thọ; Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Bình Phước; Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Dung Quất; Nhà máy sản xuất xơ sợi Polyester Đình Vũ cơ bản không còn vướng mắc về cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền của cơ quan Nhà nước.

Tại hội thảo, ông Hồ Sỹ Hùng, Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, cho rằng 5 dự án này đều bám sát các mục tiêu cụ thể là khắc phục thua lỗ, thậm chí có lãi.

Về phía VINACHEM - nơi có 4 dự án, ông Nguyễn Hữu Tú, Thành viên HĐTV tập đoàn cho biết doanh nghiệp đang thực hiện giải phát tiết giảm chi phí; thực hiện hợp lý hóa quy trình sản xuất ở các khâu; cơ cấu lại nguồn lao động; ứng dụng khoa học công nghệ.

"Ở đây chúng tôi rà soát các quy trình và con người cũng như những vướng mắc tại 1 trong 4 dự án. Ví dụ số lượng đầu mối từ khi bước vào dự án là 32 thì đến thời điểm này còn 24 đầu mối", ông Tú nói.

Tập đoàn này khẳng định doanh nghiệp đã có sự chuyển biến rõ nét so với năm 2020. Cụ thể, dự án DAP Hải Phòng đã đủ điều kiện để đưa ra khỏi danh sách 12 dự án, hiện tại kinh doanh bền vững. 3 dự án còn lại, đến năm 2021, dự án đạm Hà Bắc lần đầu tiên sau 5 năm đi vào vận hành và đã có lãi; dự án đạm Ninh Bình và dự án DAP số 2 Lào Cai cũng đã cắt lỗ hàng nghìn tỷ.

Trong khi đó, ông Nguyễn Hùng Dũng, Thành viên HĐTV PVN, thông tin, dự án Xơ sợi Đình Vũ gặp một số khó khăn ban đầu do thị trường, không chủ động được nguyên liệu. Tuy nhiên, đến nay, cơ bản hợp đồng giữa nhà thầu chính và chủ đầu tư đã được xử lý. PVN cũng đã tìm kiếm các đối tác để cùng xử lý các vấn đề tài chính bảo đảm nguyên liệu đầu vào cũng như tiêu thụ sản phẩm của nhà máy.

Tồn đọng nằm ở đâu?

5 trong số 12 trong danh mục 12 dự án đang nhiều tồn đọng của ngành công thương, đã có 5 dự án cơ bản khắc phục được các yếu kém, còn lại 7 dự án còn những vấn đề nổi cộm.

Theo ông Hồ Sỹ Hùng, đầu tiên là vướng mắc về Hợp đồng EPC (hợp đồng nhà thầu trọn gói đối với các dự án này). Trong hợp đồng của dự án Nhà máy thép Thái Nguyên mở rộng, Nhà máy đóng tàu Dung Quất, Nhà máy đạm Ninh Bình, Nhà máy đạm Hà Bắc đang có sự tranh chấp giữa chủ đầu tư và nhà thầu về nội dung, bao gồm cả khối lượng, thiết bị, chủng loại thiết bị, kể cả áp dụng chính sách thuế ở Việt Nam.

Việc này ảnh hưởng đến xác định giá trị dự án đầu tư, giá trị của doanh nghiệp, quyền chủ động của nhà đầu tư có thể tiếp tục đầu tư bổ sung hoặc hoàn thiện thêm hay không.

Thứ hai, chi phí tài chính quá cao. Khá nhiều dự án được đưa vào diện hỗ trợ về mặt tài chính đầu tư trong giai đoạn 2010-2015, tuy nhiên, giai đoạn đó lãi suất cao, quá trình thực hiện dự án bị chậm, thường là vài năm, dẫn đến lãi suất đã cao còn bị phạt, lãi mẹ đẻ lãi con nên chi phí tài chính cao.

Điển hình Nhà máy đạm Hà Bắc (dự án giai đoạn 2 mở rộng), thể hiện ưu điểm hơn giai đoạn 1 là được đầu tư nhiều năm, hiệu quả tốt hơn. Sản xuất tốt, chất lượng sản phẩm bảo đảm, thậm chí rất tốt nhưng chi phí tài chính chiếm đến hơn 30%, dẫn đến khó cạnh tranh trên thị trường.

Thời điểm hiện nay là thời điểm thị trường tốt. Xét lại 5 năm trước đây theo giá đầu vào sản xuất bằng than thì giá tăng nhiều gấp 2-3 lần. Giá đầu ra bán tại thời điểm đó lại thấp hơn nhiều so với dự kiến báo cáo khả thi, dẫn đến lỗ tích lũy trong những năm vừa qua nhiều, kéo dài lên đến vài nghìn tỷ.

"Nếu không giải quyết 2 vấn đề này thì không mở cho doanh nghiệp khả năng cạnh tranh trên cùng một mặt bằng so với các doanh nghiệp khác (tức là chi phí tài chính phải tương đương). Thứ hai, chưa giải thoát được Hợp đồng EPC thì doanh nghiệp chưa chủ động hoạt động được các dây chuyền và quá trình sản xuất kinh doanh của mình", ông Hùng nhấn mạnh.

Trước câu hỏi làm sao để xử lý các dự án với mức thiệt hại thấp nhất cho Nhà nước, đem lại hiệu quả tốt nhất có thể, ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, cho rằng đôi khi phải tính đến những phương án như phá sản, thu hồi tài sản.

Theo vị chuyên gia, khi xử lý từng dự án thì tính toán các lợi ích, cơ cấu lại chính bản thân dự án, tiết giảm các chi phí để nâng cao hiệu quả, thậm chí tính đến cả phương án cơ cấu lại sản phẩm phù hợp, phục hồi đúng sản phẩm ban đầu nếu không có thị trường.

"Ngay cả sau khi chúng ta khôi phục ở một giai đoạn nhất định thì chúng ta có thể tạo điều kiện thoái vốn hoàn toàn ra khỏi các dự án. Tôi đánh giá và nhất trí rất cao cách tiếp cận tối ưu hóa lợi ích theo cả chiều xuôi và chiều ngược, tính đến từng lợi ích cụ thể, giao trách nhiệm cho từng bên có liên quan", ông Hiếu nói.