Lo xuất khẩu dưa hấu giảm khi thương nhân Trung Quốc thuê đất tự trồng

Trung Quốc là thị trường tiêu thụ dưa hấu lớn nhất của Việt Nam

Tại Hội nghị "Bàn các giải pháp đẩy mạnh tiêu thụ dưa hấu mùa vụ 2015/2016" diễn ra hôm 28/12, bà Dương Phương Thảo, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, dưa hấu là loại nông sản ngắn ngày, dễ chuyển đổi diện tích, nên thường được đưa vào trồng tăng vụ xen kẽ với các loại nông sản khác, do đó không xây dựng được quy hoạch vùng trồng, sản lượng dưa hấu thường không ổn định.

Thời vụ trồng và thu hoạch dưa hấu trên cả nước chia làm 3 vụ Đông – Xuân, Xuân – Hè và Thu – Đông. Sản lượng hàng năm khoảng 1,5 triệu tấn chủ yếu tập trung ở Đồng bằng Sông Cửu Long và tại Nam Trung bộ. Tổng sản lượng dự kiến mùa vụ 2015/2016 không biến động nhiều so với mùa vụ 2014/2015, đạt khoảng 1,5 triệu tấn, trong đó sản lượng vụ Đông - Xuân ước khoảng 550 nghìn tấn.

Theo bà Thảo, hiện nay, tiêu thụ dưa hấu tại thị trường trong nước khoảng 80% tổng sản lượng thu hoạch của cả nước, còn lại khoảng 20% dành cho xuất khẩu. Thị trường xuất khẩu dưa hấu của Việt Nam chủ yếu vẫn là các thị trường lân cận có chung đường biên giới như Trung Quốc, Lào, Campuchia...

Xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm khoảng 85-90% tổng sản lượng dành cho xuất khẩu và chủ yếu qua cửa khẩu Tân Thanh, tỉnh Lạng Sơn. Theo thống kê của Hải quan Trung Quốc, trong giai đoạn 2012 - 2014, lượng nhập khẩu dưa hấu của thị trường Trung Quốc dao động khoảng 200 nghìn tấn và tăng nhẹ theo từng năm. Tính đến hết tháng 11/2015, lượng nhập khẩu dưa hấu của Trung Quốc khoảng trên 170 nghìn tấn, giảm 12,6% so với cùng kỳ và dự kiến nhu cầu nhập khẩu mặt hàng này của Trung Quốc năm 2016 sẽ không còn biến động lớn.

Việt Nam hiện là đối tác xuất khẩu dưa hấu lớn nhất của Trung Quốc với tỷ trọng chiếm khoảng 93 - 98% tổng lượng dưa hấu nhập khẩu hàng năm của thị trường này. Tuy nhiên, gần đây nhiều thương nhân Trung Quốc đã có xu hướng sang Lào, Campuchia thuê hàng trăm ha để trồng dưa hấu và xuất khẩu ngược lại để tiêu thụ trong nước, do đó sẽ tác động xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam.

Đẩy mạnh tiêu thụ và điều tiết tránh ùn tắc

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, trong nhiều năm qua, khi vào thời điểm cận Tết Nguyên đán và chính vụ thu hoạch dưa hấu vụ Đông - Xuân, Xuân Hè, xuất khẩu dưa hấu sang thị trường Trung Quốc thường bị ùn tắc ở cửa khẩu Tân Thanh, gây thiệt hại cho doanh nghiệp và cho nông dân, cũng như gây bức xúc trong dư luận xã hội.

Nguyên nhân khách quan được chỉ ra là do nhu cầu tiêu thụ dưa hấu của cư dân biên giới Việt Nam - Trung Quốc thường tăng đột biến mỗi khi vào thời diểm Tết Nguyên đán hoặc vào thời điểm bắt đầu chính vụ thu hoạch. Phía Trung Quốc chỉ làm thủ tục nhận trái cây tươi, trong đó có dưa hấu tại cửa khẩu Tân Thanh, không nhận tại các cửa khẩu khác thuộc tỉnh Lạng Sơn.

Bên cạnh đó có nguyên nhân chủ quan là do điều kiện cơ sở hạ tầng như đường xá, bến bãi, kho chứa...  từ tuyến đường dẫn từ thành phố Lạng Sơn đến khu vực cửa khẩu Tân Thanh cũng như tại khu vực cặp cửa khẩu Tân Thanh - Pò Chài còn nhiều hạn chế, dẫn đến năng lực tiếp nhận và giải phóng hàng hóa chỉ đáp ứng được tối đa khoảng 300 xe/ngày;

Tập quán buôn bán giữa doanh nghiệp Việt Nam và Trung Quốc chủ yếu theo đường tiểu ngạch, buôn bán tự phát, không có hợp đồng ký trước, doanh nghiệp Việt Nam thường làm thủ tục đưa sang biên giới rồi mới tìm đối tác để bán hàng, do đó không chủ động được quá trình tiêu thụ, bị ép giá; Cách thức phân loại, lựa chọn và đóng gói hàng hóa giữa doanh nghiệp Việt Nam và Trung Quốc không thống nhất, cũng dẫn đến việc đưa hàng hóa lên đến cửa khẩu để giao hàng rồi mới lại dỡ hàng hóa xuống để lựa chọn, đóng gói lại cho đúng yêu cầu của phía bạn.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh chỉ đạo, trước mắt, khi Tết Nguyên đán Bính Thân và thời điểm thu hoạch dưa hấu vụ Đông - Xuân, Xuân - Hè niên vụ 2015/2016 sắp đến, các đơn vị trực thuộc Bộ cần phối hợp chặt chẽ với các địa phuơng, Hiệp hội rau quả Việt Nam và các doanh nghiệp sản xuất, chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu dưa hấu có những giải pháp để đẩy mạnh tiêu thụ và điều tiết tránh ùn tắc ở cửa khẩu.

Cụ thể: Thiết lập cơ chế phối hợp thông tin chặt chẽ, hiệu quả trong việc cập nhật thông tin về sản lượng, tiến độ thu hoạch, số lượng dưa hấu dự kiến đưa lên biên giới, tổ chức khoanh vùng để xác định những vùng trồng dưa nên đưa lên biên giới, những vùng khác để tiêu thụ trong nước để có kế hoạch điều tiết lưu lượng hàng lên các tỉnh biên giới.

Đồng thời, tổ chức tuyên truyền cho thương nhân về việc phân loại, đóng gói, bảo quản phù hợp với yêu cầu của phía nhập khẩu, đặc biệt là Trung Quốc; tổ chức đóng gói ngay ở nơi sản xuất hoặc tại một khu vực trung chuyển trong nước trước khi đưa lên biên giới để quá trình giao nhận hàng thực hiện nhanh chóng; Kéo dài thời gian làm việc tại Phòng xuất nhập khẩu Khu vực Lạng Sơn, tìm đối tác tiêu thụ...

Phương Dung