Hài hòa chính sách với thực tiễn, thu hút đầu tư: Bài toán ngành thuốc lá

Nghị quyết số 173/2024/QH15 thông qua việc cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá nung nóng (TLNN) cùng các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe từ năm 2025, trên cơ sở bảo vệ sức khỏe cộng đồng, ngăn chặn giới trẻ.

Tuy nhiên, thuốc lá hiện vẫn thuộc nhóm ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Do đó, để triển khai nghị quyết, cần đồng thời sửa đổi các luật liên quan như Luật Đầu tư và Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Luật Đầu tư đang trong quá trình sửa đổi và dù chỉ là vấn đề thứ yếu, nhưng việc có nên đưa TLĐT, TLNN vào danh sách ngành nghề cấm đầu tư, kinh doanh hay không lại đang thu hút các ý kiến thảo luận.

Dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi đã bổ sung nhiều điểm mới nhằm tháo gỡ khó khăn và thúc đẩy thu hút đầu tư, thể hiện nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh. Việc hoàn thiện dự thảo Luật này không chỉ giúp tạo hành lang pháp lý rõ ràng mà còn góp phần nâng cao niềm tin của nhà đầu tư, hạn chế rủi ro pháp lý và bảo đảm sự ổn định trong triển khai chính sách.

Tác động đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp FDI

Theo Bộ Công Thương, khoảng 20 doanh nghiệp, chủ yếu là các doanh nghiệp FDI đã tham gia hợp pháp vào chuỗi cung ứng nguyên liệu, thiết bị điện tử và vật tư TLNN, TLĐT phục vụ cho xuất khẩu. Sau khi Nghị quyết 173 có hiệu lực, hiện còn 214 triệu linh kiện thành phẩm xuất khẩu tồn kho, chưa có hướng xử lý.

Tại tọa đàm “Phòng chống buôn lậu thuốc lá: Nhiều thách thức đặt ra” diễn ra vào đầu tháng 4 vừa qua, TS. Nguyễn Quốc Việt - nguyên Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR)-  cho biết, mối quan ngại lớn nhất đối với doanh nghiệp FDI đến từ rủi ro trong quá trình đầu tư do sự thay đổi đột ngột của chính sách trong nước.

Nhận định này cũng tương đồng với các ý kiến trong phiên thảo luận tại tổ về Luật Đầu tư (sửa đổi) gần đây. 

Ông Trần Việt Anh - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội đề xuất cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ tác động trực tiếp và gián tiếp của quy định cấm đối với các cá nhân, doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng, từ nhập khẩu, phân phối, bán lẻ đến sản xuất phụ kiện TLĐT và TLNN, nhằm giảm thiểu các ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh của nhóm đối tượng này.

Nhiều đề xuất cần xem xét thận trọng

Bên cạnh ý kiến đề xuất của Bộ Y tế trong việc cần đưa TLĐT, TLNN vào danh mục hàng cấm trong Luật Đầu tư, tại phiên họp thứ 50 vào sáng 17/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề xuất xem xét loại trừ các trường hợp sản xuất chỉ phục vụ xuất khẩu, nghiên cứu khoa học, kiểm nghiệm, y tế hoặc sản xuất dược phẩm...  

Đồng quan điểm, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, hiện cũng có nhiều kiến nghị đề nghị xem xét ngoại lệ của việc cấm các sản phẩm này đối với hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu, nghiên cứu y tế, quốc phòng an ninh…

"Chúng tôi cho rằng quy định cấm nêu trên cần được nghiên cứu thận trọng trên cơ sở tổng kết việc thực hiện Nghị quyết 173 của Quốc hội. Bộ Tài chính sẽ phối hợp với Bộ Y tế, các bộ ngành có liên quan tiếp tục rà soát báo cáo Chính phủ để hoàn thiện chính sách này đảm bảo khả thi và hiệu quả", bà Ngọc nêu rõ.

Một vấn đề khác cũng được nêu lên tại phiên thảo luận liên quan đến độ rủi ro của từng sản phẩm. Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu - Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội (đoàn Bình Định) nhấn mạnh cần phân biệt TLĐT và TLNN vì mức độ nguy hại là rất khác nhau. Theo ông, TLNN về bản chất vẫn là thuốc lá sợi, dù chưa chứng minh được nó ít gây hại hơn thuốc lá truyền thống. 

Tuy nhiên, ông Hiếu cho rằng TLĐT mới là sản phẩm nguy hiểm hơn rất nhiều vì ở dạng dung dịch, có thể bị pha lẫn các chất gây nghiện, lại được thiết kế bắt mắt thu hút giới trẻ.  

Để hạn chế sự phát triển các sản phẩm gây nghiện, việc cấm các sản phẩm này từ sớm là cần thiết nhưng cũng đồng thời cần phân định rõ các loại sản phẩm này để giúp các cơ quan chức năng có sự cảnh giác đâu là “đối tượng” nguy hiểm cho xã hội. 

Cũng trong vấn đề TLNN có sợi thuốc lá, tại tọa đàm “Hoàn thiện hệ thống pháp luật để kiểm soát thuốc lá mới - Từ chính sách đến thực tiễn” tháng 6, ông Lê Đại Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế (Bộ Tư pháp) - cho biết, về lâu dài, cần nghiên cứu thêm để đảm bảo các loại sản phẩm thuộc định nghĩa thuốc lá đều được đối xử công bằng như nhau.