Giá trị chứng khoán phái sinh khuếch đại nhiều lần, đề xuất áp thuế riêng

Dự thảo xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 đang được Bộ Tư pháp hoàn thiện để trình lên Chính phủ có đề xuất liên quan đến việc bổ sung quy định cụ thể đối với thu nhập từ hoạt động kinh doanh chứng khoán phái sinh.

Theo đó, tại khoản 4 Điều 3, Điều 13, Khoản 2 Điều 21, Điều 23 Luật thuế TNCN quy định thu nhập từ chuyển nhượng vốn, bao gồm: thu nhập từ chuyển nhượng phần vốn trong các tổ chức kinh tế, thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán, thu nhập từ chuyển nhượng vốn dưới các hình thức khác.

Đối với hoạt động chuyển nhượng chứng khoán, thu nhập chịu thuế được xác định là giá chuyển nhượng từng lần với thuế suất 0,1%.

Theo Bộ Tư pháp, Luật Chứng khoán 2019 quy định chứng khoán bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, chứng khoán phái sinh và các loại chứng khoán khác, tuy nhiên có sự khác biệt về bản chất giữa chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh.

Cụ thể, giá trị của chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào giá trị của một hoặc nhiều loại tài sản cơ sở, do đó, chứng khoán phái sinh không có đầy đủ giá trị nội tại như chứng khoán cơ sở. Nhà đầu tư nắm giữ chứng khoán phái sinh không được hưởng các quyền cổ đông như khi nắm giữ chứng khoán cơ sở: không có quyền tham dự đại hội đồng cổ đông, nhận cổ tức.

Trên thị trường phái sinh, không diễn ra các giao dịch chuyển nhượng toàn bộ giá trị giao dịch và chuyển giao tài sản từ bên bán cho bên mua như thị trường cơ sở (trừ hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ chuyển giao vật chất giữ đến ngày đáo hạn). Giá trị của chứng khoán phái sinh được khuếch đại lên nhiều lần do hệ số nhân hợp đồng khi thiết kế các sản phẩm chứng khoán này. Việc thanh toán chuyển giao giữa các nhà đầu tư chỉ là giá trị chênh lệch giá (lãi/lỗ).

Theo Bộ Tư pháp, một số nước đều dần chuyển sang đánh thuế dựa trên thu nhập thực đối với chứng khoán phái sinh là Anh, Pháp, Đức, Luxembourg, Mỹ, Úc, Nhật Bản, Canada, Thái Lan...

Còn nếu áp dụng phương pháp tính thuế trên giá trị giao dịch thì thuế suất phải linh hoạt đối với từng sản phẩm chứng khoán phái sinh như tại Ấn Độ, Đài Loan thì mức thuế suất cũng thấp hơn nhiều lần so với thị trường chứng khoán cơ sở. Tại Đài Loan, thuế suất trên thị trường phái sinh thấp hơn 150-600 lần so với thuế suất trên thị trường cơ sở. Ấn Độ áp dụng thuế suất 0,01% đối với hợp đồng tương lai, 0,05% với phí quyền chọn, 0,125% khi thực hiện quyền…

Từ thực tiễn thực hiện thời gian qua, cũng như xu hướng, kinh nghiệm của các nước thời gian gần đây, Bộ Tư pháp cho rằng cần thiết nghiên cứu để quy định riêng về thuế đối với chứng khoán phái sinh.

"Việc bổ sung quy định riêng về thuế đối với chứng khoán phái sinh phù hợp với bản chất hoạt động kinh doanh, giao dịch chứng khoán của cá nhân, phân biệt với chứng khoán cơ sở, qua đó góp phần tăng thu ngân sách Nhà nước", Bộ Tư pháp nêu.