Gạo Việt ngon nhất thế giới ST25 bị Mỹ đăng ký thương hiệu: Lỗi tại ai?

Chia sẻ với báo chí về sự việc, GS. TS Võ Tòng Xuân, chuyên gia lúa gạo, Hiệu trưởng Đại học Nam Cần Thơ, cho rằng, sự việc này rất đáng tiếc đối với ngành lúa gạo của Việt Nam nói riêng và ngành nông nghiệp Việt Nam nói chung. Đây là sự việc lãng nhách, cho thấy sự thụ động của Việt Nam.

"Tôi cho rằng một phần lỗi là do chính ở phía Việt Nam. Chúng ta hãy quay trở lại thời điểm trước đó, khi gạo ST25 của "cha đẻ" Hồ Quang Cua đã đoạt giải gạo ngon nhất thế giới năm 2019 tại Philippines. Quốc tế công nhận vinh danh rồi, mình có thể nương theo để "phất cờ", để quảng bá gạo ST25, cũng như ngành lúa gạo Việt Nam tới toàn thế giới. Tuy nhiên, chúng ta lại không làm được điều đó", ông Xuân cho biết.

Theo vị giáo sư đầu ngành của lúa gạo Việt Nam: "Cha đẻ" của gạo ST25 không đăng ký sở hữu thương hiệu. Trong khi Bộ NN&PTNT cũng chưa công nhận giống này vì cho rằng chưa qua khảo nghiệm trong nước.

"Như vậy là rõ ràng "lợi ích cục bộ" đã đẩy mình vào thế khó, thương hiệu của người Việt có nguy cơ bị mất vào tay nước ngoài", ông Xuân cho biết.

Theo GS Xuân, hiện tại, 4 doanh nghiệp ở Mỹ đã đăng ký quyền thương hiệu gạo ST25. Như vậy, gạo ST25 của Việt Nam muốn xuất sang thị trường này rất khó.

Trừ trường hợp chúng ta phải khiếu kiện, chứng minh là gạo ST25 do Việt Nam nghiên cứu và ông Hồ Quang Cua phải chứng minh là "cha đẻ" của loại lúa gạo này thì mới dễ dàng sang được Mỹ.

GS Xuân cho rằng, trước tiên, Chính phủ Việt Nam phải can thiệp, trao đổi với cơ quan cho đăng ký thương hiệu ở Mỹ về tính xác thực của vấn đề doanh nghiệp tại Mỹ có cố tình gian lận trong việc đăng ký quyền thương hiệu gạo ST25.

Thứ hai là nếu muốn không bị qua mặt, phải chạy theo các vụ kiện để đòi lại thương hiệu cho mình. Nói chung, theo ông, việc này là khá tốn kém và phức tạp.

Ông Xuân đưa ra dẫn chứng chứng minh bài học của cà phê Trung Nguyên, bánh tráng Ba Cây Tre hay nước mắm Phú Quốc... bị nước ngoài đăng ký thương hiệu, sau đó phải trải qua quá trình đấu tranh pháp lý rất phức tạp, tốn nhiều tiền của.

"Nói chung, Việt Nam vẫn có thể lấy lại được thương hiệu gạo ST25 nhưng kiện cáo sẽ rất phức tạp, tốn kém tiền của, công sức rất lớn. Nói chung, chúng ta đã đẩy mình vào thế khó", GS Xuân than thở.

Trở lại với trường hợp sản phẩm bánh tráng Cây Tre của doanh nghiệp Thuận Phong ở Mỹ Tho từng bị một người Mỹ đăng ký thương hiệu bánh tráng Ba Cây Tre nhưng ở "Mỹ Thọ". Giữa "Mỹ Tho" và "Mỹ Thọ" chỉ cách nhau một dấu nhưng đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới quyền lợi của sản phẩm Việt Nam. Để rồi doanh nghiệp Thuận Phong đã tốn hàng trăm nghìn USD, đi kiện cáo sau đó mới lấy lại được sở hữu thương hiệu bánh tráng Ba Cây Tre.

Hay sự việc nước mắm Phú Quốc bị Thái Lan mượn tên, cà phê Trung Nguyên từng bị công ty Rice Field đăng kí bảo hộ thương hiệu café Trung Nguyên tại Mỹ và WIPO... đã cho thấy một thực trạng nhức nhối về vấn đề bảo hộ sở hữu trí tuệ, xây dựng thương hiệu cho nông sản, hàng hóa Việt Nam trên thị trường thế giới.

"Thẳng thắn mà nói, đúng là những tác giả của Việt Nam đang rất không mặn mà với vấn đề làm thương hiệu, một phần vì thủ tục làm thương hiệu của Việt Nam cũng rất nhiêu khê, tốn kém. Điều này đúng ra, Việt Nam phải tạo điều kiện đảm bảo xây dựng, bảo vệ thương hiệu của sản phẩm Việt Nam", ông Xuân nói.

Trả lời thắc mắc về việc ông Hồ Quang Cua không đăng ký quyền thương hiệu sản phẩm gạo ngon nhất thế giới ST25, ông Xuân cho hay, ngay khi gạo ST25 được giải, ông từng liên hệ với một số nhà nhập khẩu từ phía Mỹ để đưa gạo này phân phối tại siêu thị hàng đầu ở thị trường này. Tuy nhiên, rất đáng tiếc khi đối tác đề cập tới việc gửi mẫu gạo qua để dùng thử thì ngay "cha đẻ" ông Hồ Quang Cua cũng không gửi.

"Sau đó, tôi nói với anh Phạm Thái Bình - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An. Anh Bình có gửi mẫu sang, nhưng khi họ hỏi liệu đặt hàng thì chất lượng gạo có y chang như vậy hay không?", ông Xuân nói.

Chúng ta đã không thể trả lời câu hỏi này bởi gạo chúng ta ngon nhưng để cạnh tranh thì phải có chất lượng ổn định, trong khi chuỗi sản xuất của mình vẫn nhỏ lẻ, manh mún, mạnh ai nấy làm. Còn Bộ NN&PTNT thì chưa công nhận giống nên không có ưu đãi, cũng như mở rộng vùng trồng cho ST25.

Theo bà Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), việc gạo ngon nhất thế giới ST25 Việt Nam đang loay hoay với chuyện đăng ký và bảo vệ thương hiệu trên không gian thương mại toàn cầu cho thấy ngoài vấn đề thương mại, chúng ta còn yếu kém về vấn đề sở hữu trí tuệ, không tạo thuận lợi cho nhà nghiên cứu và sản vật Việt Nam ra thế giới.

"Thương hiệu gạo ST25 của ông Hồ Quang Cua chưa kịp đăng ký bảo hộ trí tuệ thì nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã đăng ký mất. Rõ ràng, nếu chúng ta không có cơ chế phổ biến pháp luật, thực thi cũng như tuyên truyền để người dân, doanh nghiệp tiếp cận thì thực sự các chính sách của chúng ta sẽ giảm hiệu quả trên thực tế rất nhiều", bà Minh nói.