Giá mía nguyên liệu ngày càng giảm, nông dân ở ĐBSCL đang đắn đo bỏ mía chuyển sang cây trồng khác.
ĐBSCL từ chỗ có 10 nhà máy đường trải dài từ Long An đến Cà Mau nhưng đến nay đã có 3 nhà máy đóng cửa, phá sản do thua lỗ và không cạnh tranh được (1 nhà máy tại tỉnh Long An, 1 nhà máy tại tỉnh Kiên Giang, nhà máy tại tỉnh Cà Mau).
Một trong những điểm đặc biệt của các nhà máy đường trong vùng mà không nơi nào có được đó là: Sông ngòi chằng chịt và thuận lợi cho việc vận chuyển mía nên từ lâu đã hình thành vùng mía nguyên liệu chung, thời gian xuống giống và thu hoạch mía của các địa phương không giống nhau nên các nhà máy đường có điều kiện chia sẻ mía nguyên liệu để có thể sản xuất liên tục với khoảng thời gian kéo dài trong năm (từ 5- 7 tháng /vụ).
Những năm gần đây công tác chuyển đổi giống mía có chất lượng cao được nông dân tích cực thực hiện, năng suất mía có nơi đạt bình quân trên 100 tấn/ha với chữ lượng đường đạt trên 11 CCS. Đặc biệt, nhiều nông dân ở Hậu Giang trồng mía với năng suất mía đạt trên 200 tấn/ha với chữ đường đạt 11 CCS. Tuy đã nâng được chất lượng cây mía lên nhưng với mức 10 CCS vẫn còn thấp hơn so với các khu vực khác trong nước và thấp nhiều so với các nước sản xuất mía đường tiên tiến trong khu vực và trên thế giới.
Theo ông Phạm Quang Vinh, Chủ tịch Hội đồng quản trị CASUCO: Cần thực hiện cuộc “cách mạng” về giống mía và kỹ thuật canh tác để khai thác lợi thế của ĐBSCL là nắng nhiều – đất đai phù sa màu mỡ và nước tưới dồi dào để chọn ra được các giống mía có năng suất cao, chất lượng cao, thời gian sinh trưởng phù hợp với từng vùng nhằm đạt mục tiêu đến năm 2025 đưa năng suất mía đạt bình quân ≥ 100 tấn/ha và CCS bình quân đạt ≥ 12 CCS.
Ông Vinh cũng cho rằng: Các công ty đường cần phối hợp với các cấp chính quyền và nông dân trồng mía tổ chức lại giao thông nội đồng để giúp tưới tiêu, thoát nước tốt và giúp cho việc thu hoạch, vận chuyển mía được thuận lợi từ đó giúp giảm chi phí thu hoạch – vận chuyển mía.
Doanh nghiệp đau đầu vì đường lậu tràn lan
Đến đầu tháng 6/2018, các nhà máy đường cả nước đã ép được 13,5 triệu tấn mía, sản xuất gần 1,3 triệu tấn đường. Riêng miền Bắc và Bắc Trung bộ trên 1 triệu đồng/tấn. Giá đường liên tục giảm từ đầu vụ đến nay. Đến tháng 6/2018, giá đường tiếp tục giảm 2.000 – 2.900 đồng/kg so với đầu vụ.
Một điểm tập kết đường lậu Thái Lan trên đất Campuchia giáp với Hà Tiên – Kiên Giang
Các nhà máy bán đường gần sát với giá đường lậu Thái Lan. Lượng đường tồn kho 670.000 tấn, tăng gần 200.000 tấn so với cách đây 2 tháng. Hiện các nhà máy đường trong nước đang đau đầu với đường buôn lậu.
Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam: Nguyên nhân tồn kho do đường lậu, gian lận thương mại và hàng giả không giảm so với năm ngoái. Thậm chí có xu hướng gia tăng, công khai thách thức cơ quan chức năng. Nhập khẩu các loại đường khác thay thế đường mía để làm nguyên liệu công nghiệp chế biến thực phẩm nhất là nước giải khát có xu hướng gia tăng.
Hiện tại đang nổi lên là tình trạng đường nhập lậu thường được gỡ bỏ bao bì của nước sản xuất sau đó sử dụng bao bì, nhãn mác hoặc in theo mẫu bao bì nhãn mác của các nhà máy/công ty đường trong nước.
Trước vấn nạn “hợp thức hóa đường lậu thành đường Việt Nam” từ các cơ sở chế biến, Hiệp hội Mía đường Việt Nam kiến nghị: Cục Phòng vệ thương mại điều tra và có biện pháp phòng vệ đối với đường lòng (HFCS) nhập khẩu vào Việt Nam.
Cục quản lý thị trường, Tổ công tác đặc biệt 334 tăng cường kiểm tra xử lý vi phạm về buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đối với mặt hàng đường. Đề nghị Ban chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (BCĐ 389) thực hiện các biện pháp quyết liệt chống buôn lậu, gian lận thương mại đối với mặt hàng đường nhất là biên giới các tỉnh phái Nam.
Các nhà máy đường trong nước đang mong chờ các giải pháp can thiệp để hỗ trợ ngành đường trong nước. Vì nhiều kiến nghị của họ đã phát đi từ năm ngoái nhưng đến nay chưa có những phản hồi.
Hiện tại, với khoảng 300.000 ha, hơn 33.000 hộ nông dân cùng khoảng 1,5 triệu lao động nông nghiệp tham gia, ngành mía đường đang đứng trước nhiều sức ép cạnh tranh khốc liệt trong quá trình hội nhập. Bản thân các nhà máy đường và nông dân đang nỗ lực để cải thiện các qui trình sản xuất để tăng tính cạnh tranh. Nhưng nếu Chính phủ không có giải pháp căn cơ can thiệp hỗ trợ - nhất là ngăn chặn đường lậu và nạn “sang chiết” hợp thức hóa đường lậu , thì nguy cơ “giải cứu 300.000 ha = 1,5 triệu lao động” ngành mía đường là rất gần!
Phạm Tâm - Tường Vy