Chuyện về những hòn gạch đầu tiên của nền tài chính - tiền tệ VN

Ngân hàng Nhà nước, tiền thân là Ngân hàng Quốc gia Việt Nam, vừa tròn 62 năm phát triển và trưởng thành. Từ một hệ thống ngân hàng bao cấp độc quyền, phát hành giấy bạc Ngân hàng, thu hồi giấy bạc Tài chính…; đến nay, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc cả lượng và chất, xứng danh là mạch máu của nền kinh tế.

Nguyên Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Cao Sỹ Kiêm khi đề cập tới thành tựu của ngành ngân hàng trong 62 năm qua đã nhấn mạnh tới 3 điểm nổi bật. Theo ông Cao Sỹ Kiêm, ngành ngân hàng đã hoàn thành sứ mệnh hoạt động tiền tệ, tín dụng, giúp đời sống người dân được cải thiện qua từng thời kỳ, kể cả trong kháng chiến và thời kỳ đổi mới.

Ngoài ra, ngành ngân hàng cũng đã góp phần ổn định sức mua của đồng tiền. “Theo đánh giá của tôi, hoạt động ngành ngân hàng thời gian qua tương đối an toàn. Trong điều kiện nền kinh tế trì trệ, ngành ngân hàng đã có những đóng góp lớn trong việc kiềm chế lạm phát phi mã (có lúc lên tới trên 700%/năm). Và cũng qua 62 năm phát triển, hệ thống ngân hàng ngày càng trưởng thành, đáp ứng được yêu cầu phát triển và hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới”.

Vào những năm sau giải phóng, do hậu quả của chiến tranh kéo dài, cộng với việc duy trì quá lâu cơ chế kế hoạch hóa tập trung đã khiến kinh tế nước ta rơi vào tình trạng suy thoái nặng nề, bội chi ngân sách ở mức cao trong nhiều năm. Theo đó, lạm phát có lúc ở mức 3 con số (Lạm phát năm 1986: 774,7%, năm 1987: 231,8%, năm 1988: 393,8%) làm cho các cân đối vĩ mô mất cân đối nghiêm trọng và kéo dài, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất và đời sống nhân dân.

Ông Cao Sỹ Kiêm, nguyên là Thống đốc Ngân hàng Nhà nước trong vòng gần 10 năm chia sẻ: Một trong những điểm nhấn của ngành ngân hàng thời kỳ “hậu chiến tranh” là đã góp phần đưa lạm phát “phi mã” từ trên 700% xuống 5% - 6% vào những năm 1990. Và để “hạ nhiệt” lạm phát, chính sách của Ngân hàng Nhà nước thời kỳ đó đã áp dụng lãi suất thực dương, tăng lãi suất tiền gửi lên 20%/tháng, tương đương 240%/năm.

Cùng với việc tăng mạnh lãi suất tiền gửi để “hút” tiền về, được Chính phủ cho phép, Ngân hàng Nhà nước đã quyết định cho vay ra với lãi suất chỉ 10%/năm. Phần chênh lệch trên 200%/năm giữa lãi suất huy động và cho vay của ngân hàng được Nhà nước bù đắp. Do vậy, tốc độ gia tăng “phi mã” của lạm phát đã được đẩy lùi, về mức khoảng 5% - 6%/năm vào năm 1991, giúp các ngành nghề khôi phục sản xuất kinh doanh.

Và cũng kể từ đó, Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện chính sách lãi suất thực dương, kết hợp sử dụng các công cụ gián tiếp với công cụ kiểm soát trực tiếp trong điều hành chính sách tiền tệ; hình thành các thị trường tiền tệ… Hiện tại, với lạm phát được kiềm chế ở phạm vi dưới 7%, mặt bằng lãi suất huy động của ngân hàng thương mại Nhà nước phổ biến không kỳ hạn từ 1% - 1,2%/năm, kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng khoảng 5% - 6,5%/năm, kỳ hạn từ 6 tháng đến dưới 12 tháng khoảng 6,5% - 7%/năm, kỳ hạn trên 12 tháng khoảng 7,5% - 8%/năm.

Đối với nhóm ngân hàng thương mại cổ phần, lãi suất huy động phổ biến không kỳ hạn khoảng 1,2%/năm; kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng khoảng 6,5% - 7%/năm; kỳ hạn từ 6 tháng đến dưới 12 tháng khoảng 7% - 8%/năm, kỳ hạn trên 12 tháng khoảng 8% - 9%/năm. Theo đó, các ngân hàng thương mại cổ phần hiện cho vay lĩnh vực sản xuất, kinh doanh phổ biến ở mức 9,5% -11,5%/năm đối với ngắn hạn; trung và dài hạn khoảng 12% -13%/năm.

Tại các ngân hàng thương mại Nhà nước, lãi suất cho vay đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu, doanh nghiệp nhỏ và vừa, công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao ở mức 7% - 9%/năm; cho vay lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác khoảng 9% -10,5%/năm đối với ngắn hạn; trung và dài hạn khoảng 11,5% -12,8%/năm. Trong đó, một số doanh nghiệp có tình hình tài chính lành mạnh, minh bạch, phương án, dự án sản xuất kinh doanh hiệu quả đã được các ngân hàng cho vay với mức lãi suất chỉ 6,5% - 7%/năm.

An Hạ