Chuyên gia: Khó có nguy cơ Việt Nam bị gắn mác “thao túng tiền tệ” như Trung Quốc

Những tiêu chí nào của Mỹ về một quốc gia “thao túng tiền tệ”

Báo cáo chuyên đề về rủi ro bị gắn mác “thao túng tiền tệ” của Công ty chứng khoán KB Việt Nam (KBSV) cho biết, tại báo cáo bán niên của Bộ Tài chính Mỹ trình lên Quốc hội nước này, Việt Nam lần đầu tiên bị đưa vào danh sách các nước theo dõi khả năng thao túng tiền tệ (currency watchlist).

Theo đó, trong 9 tiêu chí mà Bộ Tài chính Mỹ đưa ra thì Việt Nam có 3 tiêu chí đầu tiên bao gồm có tổng kim ngạch xuất nhập khẩu song phương với Mỹ hơn 40 tỷ USD, thặng dư thương mại hàng hoá với Mỹ hơn 20 tỷ USD và thặng dự tài khoản vãng lai hơn 2% GDP.

Cụ thể, trong năm 2018, Việt Nam đã trở thành đối tác đối tác thương mại lớn thứ 6 của Mỹ và thặng dư thương mại chính thức đạt mốc 40 tỷ USD. Cùng với đó, tính lũy kế trong 4 quý tới tháng 6/2018 (số liệu IMF được Mỹ tham chiếu), tài khoản vãng lai của Việt Nam đã thặng dư hơn 5% GDP.

Tuy nhiên, Việt Nam chưa vi phạm tiêu chí về mức độ can thiệp (một chiều và kéo dài) vào thị trường ngoại hối. Cụ thể, số lượng mua USD ròng (từ tháng 1 – tháng 12/2018) đạt 1,7% GDP và dưới ngưỡng đánh giá 2% của Mỹ. Thời gian mua ròng của Việt Nam cũng không liên tục trong 6 tháng.

Ngoài ra, Việt Nam cũng có những cơ sở hợp lý để mua USD gia tăng dự trữ ngoại hối khi dự trữ ngoại hối của Việt Nam tính trong năm 2018 mới chỉ đủ 2,9 tháng nhập khẩu, dưới ngưỡng khuyến nghị tối thiểu của IMF. Phía Mỹ ghi nhận lí do trên nhưng cũng hối thúc Việt Nam tiếp tục cải cách chính sách tiền tệ - khuyến nghị Việt Nam nâng dần REER (tỷ giá thực hữu hiệu) để giảm thâm hụt thương mại với Mỹ.

Khả năng bị gắn mác thao túng tiền tệ là thấp

KBSV đánh giá, Việt Nam sẽ vẫn tiếp tục nằm trong nhóm theo dõi những nước thao túng tiền tệ trong những đợt rà soát tới, tuy nhiên khả năng bị gắn mác thao túng là thấp.

Đối với thặng dư thương mại với Mỹ, Việt Nam khó có thể giảm mức độ thặng dư thương mại với Mỹ trong ngắn hạn.

Theo KBSV, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sang Việt Nam cùng với việc hàng hóa Việt Nam dần thay thế hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ khiến cho thặng dư thương mại với Mỹ nhiều khả năng sẽ vẫn tiếp tục gia tăng trong thời gian tới.

Ngoài ra, theo quan sát của KBSV, thặng dư với Mỹ tăng nhanh chóng trong thời gian vừa qua đến một phần từ việc hàng hóa Trung Quốc lách xuất xứ qua Việt Nam để xuất khẩu sang Mỹ.

Cụ thể, nếu nhìn tương quan giữa các nhóm ngành xuất khẩu sang Mỹ và các nhóm ngành nhập khẩu từ Trung Quốc, chuyên gia KBSV nhận thấy ngoại trừ điện thoại và linh kiện, khá nhiều các nhóm hàng đạt tốc độ tăng trưởng mạnh sang Mỹ lại trùng khớp với các nhóm hàng gia tăng nhập khẩu từ Trung Quốc như máy tính và sản phẩm điện tử, máy móc phụ tùng khác, gỗ và sản phẩm từ gỗ.

Bởi vậy, nếu Việt Nam kiểm soát tốt tình trạng này, nhập siêu của Việt Nam với Mỹ trong thời gian tới dù sẽ tăng nhưng tốc độ có thể chậm lại so với nửa đầu năm 2019.

Đối với việc can thiệp thị trường ngoại hối, KBSV cho rằng, Việt Nam sẽ tiếp tục đáp ứng tiêu chí này bởi khối lượng mua ròng (từ tháng 7/2018 – tháng 6/2019) dưới 1% của GDP do NHNN đã bán USD trong nửa cuối năm 2018 để điều tiết VND không bị mất giá quá mạnh.

Với đợt rà soát tháng 4/2020 (số liệu lấy từ tháng 1 – tháng 12/2019), nếu ước tính GDP 2019 của Việt Nam đạt khoảng 270 tỷ USD thì giới hạn ngoại tệ NHNN được phép mua để đảm bảo dưới mức 2% của GDP sẽ rơi vào khoảng 5,4 tỷ USD.

Dựa trên số liệu chính thức của IMF (tính tới 30/4/2019) và của KBSV thu thập, NHNN hiện đang mua vượt quá ngưỡng này, đạt khoảng 8,5 tỷ USD kể từ đầu năm. Trước những diễn biến khó lường trên thị trường quốc tế, việc chủ động tích trữ ngoại hối là hợp lý, giúp NHNN có thể chủ động điều tiết tỷ giá trong trường hợp xấu.

Với việc VND sẽ có thể đối mặt với rủi ro mất giá mạnh trong nửa cuối năm (do nhân dân tệ trượt giá), chúng tôi cho rằng NHNN sẽ lựa chọn thời điểm thích hợp để bán ngoại tệ, vừa giúp ổn định tỷ giá dưới mức mục tiêu 3% đầu năm cũng như giúp Việt Nam tránh vi phạm quy định mua ròng dưới 2% của Mỹ.

 Ngoài ra, kể cả trong trường hợp không bán bớt dự trữ ngoại hối, Việt Nam vẫn còn một bước đệm sau cùng là khoảng thời gian mua ròng liên tiếp không quá 6 tháng.

Mai Chi