Chủ tịch Quốc hội: Thông thầu, đội giá công trình chính là tham nhũng

Giá thuốc đấu thầu cao hơn giá thị trường

Dự thảo luật Đấu thầu sửa đổi được đưa ra thảo luận tại UB Thường vụ Quốc hội ngày 11/7. Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án luật theo hướng góp ý của các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 5 vừa qua, Chủ nhiệm UB Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu cho biết, thường trực UB đã thống nhất bỏ quy định hiện hành về hình thức giá hợp đồng theo tỷ lệ % đối với tư vấn thiết kế và bổ sung quy định về các hình thức giá hợp đồng đối với gói thầu dịch vụ tư vấn (như hình thức giá hợp đồng trọn gói, theo thời gian) nhằm để hạn chế việc lợi dụng nâng dự toán công trình để hưởng lợi.

Tuy nhiên, những điều chỉnh, thay đổi này vẫn chưa thuyết phục được Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng. Ông Hùng gay gắt chỉ ra thực trạng những tiêu cực trong hoạt động đấu thầu hiện nay.

Chủ tịch Quốc hội đặt câu hỏi, có công trình xây dựng, giao thông nào mà hiện không bị đổi giá sau đấu thầu, đội giá khi thanh quyết toán, thậm chí, mức đội giá còn “vô cùng lớn”. Nêu thẳng nghi vấn đây chính là một “chiêu trò” được tính toán trước khi đấu để có thể trúng thầu, ông Hùng quả quyết “chính do thông thầu kiểu này nên khi trúng thầu xong là nhà đầu tư xin điều chỉnh, đổi giá”.

“Đổi giá khiến công trình bị đội vốn, trở thành những dự án đắt nhất thế giới. Dự án bị dây dưa, kéo dài cũng để chờ… đổi giá” – ông Hùng công kích.

Dẫn chứng cụ thể, người đứng đầu Quốc hội nêu lại chuyện Chủ nhiệm UB Các vấn đề xã hội Trương Thị Mai từng báo cáo với đầy bức xúc về việc đấu thầu giá thuốc, “đấu xong gì giá cao hơn giá thị trường rất nhiều”.

Việc xây cầu Cần Thơ trước đây, Chủ tịch Quốc hội cũng kể việc nhà thầu Nhật Bản khi đó đã từng chia sẻ, theo quy định về tiền lương và giá cả lúc bắt đầu thực hiện công trình, mức vốn được xác định nhưng chính nhà thầu cũng phải xác định “khi làm sẽ không được như thế”. Và dù có tư vấn, có giám sát… vốn đầu tư rót vào các công trình xây dựng cơ bản vẫn đội lên hàng nghìn tỷ đồng, nhiều lần xin điều chỉnh giá đã thành… “chuyện thường ở huyện”.

Ông Hùng nêu yêu cầu, luật Đấu thầu sửa đổi phải phải xử lý được những điểm gút, thắt này. Cơ chế xử lý đối với trường hợp tiêu cực, thông thầu bị phát hiện cũng phải rõ.

“Xử theo kiểu thiệt hại thì bồi thường, vi phạm thì phạt tiền như hiện hành thì… nhẹ nhàng quá. Thông thầu mà không bắt được, không xử được thì chính là tham nhũng, là lãng phí lớn. “Ruột” của vấn đề ở đây. Phải xử theo luật phòng chống tham nhũng mới xứng đáng” – Chủ tịch Quốc hội nói.

Chỉ rõ “kẽ hở” trong luật dẫn đến việc giá đấu thầu sau khi trúng thầu tăng cao so với ban đầu, ông Hùng cho là do có nhiều quy định về giá hợp đồng thầu (giá hợp đồng trọn gói, giá hợp đồng theo đơn giá cố định, giá theo đơn giá điều chỉnh và giá hợp đồng theo thời gian). Ông Hùng nêu quan điểm không tán thành việc quy định nhiều loại giá như dự thảo luật.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh yêu cầu “thiết kế thế nào thì thi công thế đấy, chứ không phải vào làm là phải thay đổi, nâng giá thầu lên. Luật phải quy định ổn định để đấu thầu hiệu quả… Giá trúng thầu là giá cuối cùng. Mọi rủi ro phải được tính hết vào giá trúng thầu để sau này không phải thay đổi”.

Giải trình về quy định chống thông thầu, đội giá trong đấu thầu và đặc biệt là phòng, chống lãng phí, Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Cao Viết Sinh hứa sẽ cùng phối hợp với cơ quan thẩm tra chỉnh lý tối đa quy định này. Tuy nhiên để có những quy định khắc phục toàn diện các bất cập trong đấu thầu thì cần phải có thời gian.

Giải trình yêu cầu của Chủ tịch Quốc hội về chỉ quy định một loại giá đấu thầu, ông Cao Viết Sinh cho biết nhiều nhà đầu tư nước ngoài thích hình thức đấu thầu trọn gói (nhà thầu tuân thủ giá trúng thầu, lãi hưởng, lỗ chịu). Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết để thực hiện là kinh tế vĩ mô phải ổn định, lạm phát không cao, tỷ giá, lãi suất không biến động nhiều gây tăng giá nguyên liệu đầu vào trong quá trình thi công để không có chuyện nâng giá thầu. 

Lấy ví dụ thực tế, ông Sinh phân tích, khi đấu thầu, nhà thầu phải tính cả phần lãi suất đi vay khi đầu tư xây dựng công trình. Vấn đề là, ở nước ngoài lãi suất của rất thấp, chỉ 1-2% trong khi Việt Nam có năm lãi suất lên tới 15- 20%,  khó có thể chấp nhận được mức lãi suất đó tính vào giá khi chào thầu.

“Thực tế, giá thầu ở Việt Nam cũng tính đến trượt giá, hệ số rủi ro trong tổng mức đầu tư, nhưng trong cuộc sống, nhiều nhà đầu tư muốn mức dự phòng thấp để tổng mức đầu tư không lớn, nếu không, nhà đầu tư sẽ cân nhắc khi tham gia đấu thầu. Từ đó, dù nhà nước đưa ra mức dự phòng thấp nhưng thực tế triển khai thì độ rủi ro cao hơn lên thì tổng mức đầu tư tăng lên” - ông Cao Viết Sinh giải thích.

Vấn đề đấu thầu trong hoạt động mua thuốc chữa bệnh, Chủ nhiệm UB Các vấn đề xã hội Trương Thị Mai đề xuất có một chương riêng quy định vì hiện tại, thuốc là mặt hàng chiếm tỷ lệ ngân sách lớn khi thực hiện đấu thầu.

Bà Mai cho rằng, dự thảo Luật cần quan tâm đầy đủ đến vấn đề quản lý đấu thầu và quản lý nhà nước về giá thuốc. Hiện, chi phí thuốc chiếm tỷ lệ cao trong tổng chi phí điều trị (trên 60%). Nếu có cơ chế quản lý tốt, đấu thầu tốt, con số này có thể giảm xuống. Trong tình trạng “muôn hình vạn trạng” về đấu thầu thuốc hiện nay, bà Mai đặt vấn đề, phải đảm bảo để người dân có thể yên tâm, tin cậy về giá thuốc.

P.Thảo