Bữa tiệc của “đầu bếp” Merrill Lynch

Thực ra việc Merrill Lynch (ML) ra khỏi Việt Nam, nếu khuyến nghị của Mark Matthews và “đồng đội” được chấp nhận, không nói lên nhiều về thị trường Việt Nam. Nó nói về Merrill Lynch nhiều hơn.

Nhìn vào bảng phân bổ tài sản đầu tư của ML ở châu Á, thì dễ dàng thấy là ML có thế mạnh đầu tư vào các thị trường đã khá phát triển, như bốn con hổ Châu Á (Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Singapore) và Úc (tổng cộng khoảng 70 %), trong khi các thị trường mới nổi và nhỏ như các nước Đông Nam Á (Thái Lan, Indonesia, Philippines, Việt Nam) thì rõ ràng không phải là thế mạnh của ML (chỉ chiếm vỏn vẹn có 8.5%). Phần còn lại được phân bổ cho Trung Quốc (14%) và Nam Á (có 5%, trong đó chia đều cho Ấn và Pakistan, mỗi nước 2.5%). 

Nguồn: Báo cáo của Merrill Lynch

Tất nhiên hai thị trường khổng lồ là Trung Quốc và Ấn Độ thì không nói làm gì. Vì quy mô quá lớn, nên có đầu tư vào cũng như muối bỏ biển. Do thị trường ở đây rộng, nên cơ hội đầu tư còn nhiều. Do đó nếu Matthews và đồng nghiệp của ông ta có nhấn mạnh phải đẩy mạnh đầu tư vào thị trường Ấn Độ thì cũng là điều dễ hiểu.

Việc khuyến nghị không đầu tư vào thị trường Việt Nam có lẽ là khá sáng suốt xét từ giới hạn nguồn lực của ML. ML chưa có văn phòng đại diện ở Việt Nam, hoạt động suốt một năm qua mới chỉ chủ yếu dừng lại ở việc tìm hiểu thị trường. Trong khi đó cơ sở ở Trung Quốc đã ổn định rồi, chỉ việc rót vốn vào thêm, không tốn thêm chi phí cố định. Tóm lại, việc khuyến nghị chuyển hướng nguồn lực là một khuyến nghị có thể hiểu được trong ngắn hạn và chỉ đối với Merrill Lynch

Tuy nhiên, các nhà đầu tư Việt Nam, thiếu thông tin và định hướng, giống như đứa trẻ nằm ngửa trên bãi cỏ, theo cách ví von của một nhà thơ người Huế, đã hoảng loạn trong hai ngày cuối tuần lòng như lửa đốt, không ăn uống được gì, không có golf hay tennis gì hết cả, chỉ chờ khi sàn mở vào sáng thứ Hai là nhoai ra bán ào ạt một cách bấn loạn.

Bây giờ đi sâu hơn phân tích quan điểm của báo cáo nêu trên, trong bối cảnh lịch sử của nhóm tác giả. Những gì được phân tích ở đây chỉ dựa trên nguồn tài liệu người viết có hiện nay mà thôi.

Nhìn lại bản báo cáo của Merrill Lynch công bố ngày 02/02/2006, tức là khá lâu rồi, do Spencer White và Stephane Corry, Willie Chan thực hiện (tất cả đều thuộc ML Hongkong). Vì tên tác giả không viết theo thứ tự ABC, ta có thể phỏng đoán Spencer là trưởng nhóm. Báo cáo này là báo cáo rất chi tiết, dài đến 52 trang. Tinh thần chung của báo cáo rất lạc quan, đại ý là thúc giục ML tiến vào Việt Nam càng sớm càng tốt.

Báo cáo thứ hai đề ngày 29/06/2006, vào thời điểm khi thị trường đang đi xuống, tập trung chủ yếu vào chứng khoán ngân hàng. Báo cáo này vẫn giữ nguyên đội hình tác giả. Mặc dù trước tình hình thị trường đang đi xuống, báo cáo vẫn rất lạc quan về thị trường, và tin rằng sẽ có sự mở rộng trong tương lai.

Báo cáo thứ ba đề ngày 05/10/2006, nhưng thấy có phụ chú "đã hiệu chỉnh" (corrected). Trong nhóm tác giả lần này xuất hiện Mark Mathews chỉ đứng sau Spencer, và Mark là chuyên viên của ML Singapore chứ không phải Hồng Kông như các thành viên còn lại. Điều thú vị là tinh thần báo cáo đã có những nhận định rất không tích cực về thị trường Việt Nam trong khi đây chính là lúc thị trường đang phục hồi và sẽ tăng mạnh liên tục trong cả một thời gian dài sau đó.

Đến báo cáo gần đây nhất, tức bản báo cáo mà chúng ta đề cập tới thì Spencer đã hoàn toàn biến mất và Mark giữ vị trí trưởng nhóm. Báo cáo này như chúng ta đã biết, hoàn toàn bi quan với thị trường Việt Nam và khuyến nghị định hướng nguồn lực của ML lên phía Bắc, bên kia Lĩnh Nam.

Như vậy, dù không biết gì về nội tình của ML, chúng ta có thể cảm nhận rằng có sự dịch chuyển về quan điểm của nhóm phân tích, cụ thể là việc thông qua thay đổi nhân sự tư vấn cho các vấn đề có liên quan đến Việt Nam. Khuynh hướng quan điểm chuyển dịch theo hướng từ lạc quan sang bi quan, và đôi khi không hề phụ thuộc vào tình hình thị trường.

Ở đây chúng ta nhớ lại câu cách ngôn nổi tiếng của Goethe: "thực tiễn đã là lý thuyết rồi" mà các nhà kinh tế Áo rất hay trích dẫn.

Vậy là, các nhà đầu tư Việt Nam dường như đang bị tác động nhiều bởi những cuộc tranh chấp tư tưởng rất nhỏ trong một văn phòng nhỏ bé cách xa họ hàng ngàn cây số. Sự mất tự chủ dễ dàng của họ đã và đang mang lại những hậu quả mà chính họ phải gánh chịu.

Nguyễn Đức Thành