Bom nợ công đang chờ phát nổ ở Trung Quốc

Một số chuyên gia đang nói đùa rằng, năm 2015 có lẽ sẽ không phải là năm đánh dấu cho việc người Trung Quốc chạy chậm lại trong việc phát triển kinh tế, mà là năm đánh dấu cho giai đoạn họ bắt đầu phải đeo bình dưỡng khí như cái giá phải trả cho giai đoạn phát triển nóng trước đó. Sở dĩ như thế, là vì những vấn đề rắc rối tiềm ẩn ngầm trong nền kinh tế Trung Quốc đang ngày càng lộ diện một cách rõ rệt hơn, khiến thế giới hoài nghi hơn về sức khỏe thực sự của nền kinh tế thứ hai thế giới này.

Nhiều người ví kinh tế Trung Quốc đang như một cơ thể cường tráng bề ngoài nhưng đầy bệnh tật bên trong, và nghiêm trọng hơn là những căn bệnh mà Trung Quốc mắc phải đều là những căn bệnh nguy hiểm. Đó là một nền kinh tế thiếu cân đối, nhiều khuyết tật ngầm, chênh lệch giàu nghèo cao và ô nhiễm môi trường trầm trọng. Nhưng nghiêm trọng nhất lại đến từ một quả bom có thể đe dọa làm tan rã hay thậm chí hủy diệt nền kinh tế Trung Quốc, đó là quả bom nổ chậm mang tên nợ công.

Nếu có một nền kinh tế mà mức nợ công của nó khó xác định được nhất, thì đó phải là nợ công của kinh tế Trung Quốc. Chỉ số quan trọng hàng đầu có vai trò rất lớn đối với một nền kinh tế này đang thực sự trở thành một ẩn số ở Trung Quốc. Con số mà chính phủ Trung Quốc với con số mà các tổ chức tài chính và tín dụng quốc tế đưa ra có mức chênh lệch một trời một vực. Đơn cử là trường hợp cuối năm 2010, khi Bắc Kinh công bố số nợ công của Trung Quốc đạt mức 1,03 ngàn tỷ USD, tương đương 17% GDP, trong khi các tổ chức tài chính quốc tế lại đưa ra con số 3,55 ngàn tỷ USD, tương đương 59% GDP của Trung Quốc.

Điều này bắt nguồn từ chính công thức được xem là cốt lõi cho sự phát triển cao độ của Trung Quốc trong ba thập kỷ qua. Theo đó, để đạt được tốc độ phát triển nhanh nhất, Bắc Kinh đã cho phép các địa phương được triển khai các dự án phát triển của địa phương mình một cách tương đối tự do, chính phủ sẽ chỉ kiểm soát các dự án trọng yếu nhất có quy mô toàn quốc. 

Vũ Hán đang là thành phố điển hình cho mức tăng nợ công tràn lan trong các địa phương của Trung Quốc. Chỉ tính riêng trong năm 2013, mức nợ công của thành phố này đã tăng thêm 20% đến từ các dự án đầu tư xây dựng quy mô đồ sộ của chính quyền thành phố, trong đó có kế hoạch chi 800 tỷ Nhân dân tệ để biến thành phố này trở thành một trung tâm tài chính với một mạng lưới máy tính rộng khắp.

Giới phân tích cho rằng, vấn đề nợ công đã không còn đơn thuần là một thách thức với Trung Quốc, mà đã trở thành một nguy cơ thực sự. Việc thiếu tin tức chính xác về mức nợ công thực sự và sự kiểm soát của Bắc Kinh với mức nợ công ở địa phương đang là những vấn đề nguy hiểm. Trong khi kinh tế tăng trưởng chậm lại, dòng vốn đầu tư nước ngoài đang rời khỏi Trung Quốc thì việc một cú sốc nợ công có thể gây ra tình trạng tê liệt cho toàn bộ nền kinh tế, giống như cuộc khủng hoảng tài chính ở Mỹ năm 2007 dẫn đến sự đổ vỡ toàn bộ hệ thống tài chính của nước này.

Sở dĩ như vậy là vì trong số các cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới, Trung Quốc là nước có mức nợ công khó xác định nhất, đồng thời có nguy cơ đến từ nợ xấu cao nhất do những khuyết tật của hệ thống ngân hàng và giai đoạn bùng nổ tín dụng trong suốt 3 năm qua. Nợ công cao vượt mức ho phép và nợ xấu luôn là hai triệu chứng nghiêm trọng hàng đầu của một nền kinh tế, có thể gây ra đổ vỡ hay đứt mạch máu bất cứ lúc nào.