Video hiếm về cái chết của chú voi cái đầu đàn

Shifra Goldenberg, nghiên cứu sinh ở Đại học Bang Colorado, là một trong số ít người may mắn được tận mắt chứng kiến những ngày cuối cùng khi Nữ hoàng Victoria, một trong những chú voi cái đầu đàn đã nhiều tuổi vẫn còn sống sót đến giây phút cuối cùng trong Khu bảo tồn quốc gia Samburu ở miền Bắc Kenya. Con voi đã chết vào năm 2013 do nguyên nhân tự nhiên, với sự có mặt của các thành viên trong gia đình. Goldenberg đã quay trở lại nơi có xác voi sau một vài tuần, và cô đã bắt gặp 3 gia đình voi đang coi giữ những chiếc xương.

Video 15 phút của Goldenberg về điều tra voi đầu tiên, được thực hiện dành riêng cho National Geographic, đoạn video nhằm nghiên cứu về suy nghĩ, nhận thức và phản ứng của loài voi đối với cái chết. Video không chỉ ghi lại nghi lễ quan trọng của loài voi, mà còn cho thấy những hiểu biết mới về sức mạnh của liên kết xã hội. Goldenberg cho biết, mặc dù cả 3 dòng họ không có mối liên hệ với Victoria, nhưng chúng vẫn quan tâm đến cái chết của chú voi này.

Tôn trọng đồng loại đã chết

Từ lâu voi cùng với cá heo, tinh tinh và một số loài khác được coi là có khả năng bày tỏ cảm xúc và sự đồng cảm. Tuy nhiên, phản ứng của chúng đối với cái chết vẫn còn là một bí ẩn. Chúng có cảm giác đau buồn giống như con người chăng? Những ví dụ đang được gắn kết lại, mặc dù khoa học vẫn chưa hoàn toàn chứng minh được.

Những động vật khác không thể hiện mối quan tâm lớn đối với những cá thể đã chết, tuy nhiên voi châu Phi đã thể hiện điều đó. Chúng đã phân tán xương các thành viên trong gia đình chúng. Chúng nâng một chân qua cơ thể voi. Họ hàng của Eleanor, một con voi cái đầu đàn khác ở Khu Bảo tồn Samburu đã kéo và đẩy xác chết của Eleanor trong gần một tuần sau khi chú voi này qua đời vào năm 2003. Một số con đã lắc lư qua lại, trong khi những con khác vẫn đứng lặng yên.

Voi biết phân biệt giữa hài cốt của đồng loại với các động vật có vú lớn khác. Trong các thử nghiệm để đo mức độ quan tâm của voi, chúng đã chọn hộp sọ của một con voi trên hộp sọ của một con trâu và con tê giác.

George Wittemyer, một nhà sinh học bảo tồn thuộc Đại học bang Colorado, người đang nghiên cứu về voi tại Khu Bảo tồn Samburu từ năm 1997 cho biết, voi có "niềm đam mê với cái chết" (được đặc trưng bởi sự ám ảnh với cái chết và tất cả mọi thứ liên quan đến cái chết và hậu kiếp) mà khó có thể giải thích.

"Voi tôn trọng cái chết của đồng loại, tuy nhiên sự tương tác giữa chúng với con đã chết là cái gì đó mà chúng ta hoàn toàn chưa hiểu" Wittemyer, người đứng đầu hội đồng khoa học về bảo vệ voi cho biết.

Barbara King, giáo sư danh dự về nhân chủng học William & Mary ở Virginia và là tác giả của cuốn “How Animals Grieve” lại không đồng ý. Bà cho biết: "Tôi không nghi ngờ rằng voi có cảm giác đau buồn. Chúng là loài sinh vật thông minh và tình cảm. Tuy nhiên, chúng ta biết rằng, cảm giác đau buồn của những con voi còn sống sẽ thay đổi đáng kể so với ban đầu".

Trong ba năm kể từ khi cuốn sách của mình được xuất bản, King cho biết, những báo cáo về cảm xúc đau buồn của động vật được dựa trên thay đổi hành vi đang được tiến hành nhanh và tăng cường cơ sở dữ liệu.

Cái chết yên bình cùng với gia đình

Victoria đứng đầu nhóm con voi nổi tiếng ở Khu Bảo tồn Samburu được coi như một gia đình hoàng gia, một nhóm khoảng 20 cá thể voi, tất cả được đặt tên theo các vị vua, hoàng hậu, và các hoàng tộc khác trên thế giới. Hoàng gia là một trong những gia đình lớn nhất và có quyền lực nhất trong khu bảo tồn, với bốn con voi cái lớn gồm chị em của Victoria, Anastasia và Cleopatra, hiện nay đứng đầu gia đình de-facto mới.

Victoria sinh năm 1958, 5 năm trước khi Kenya dành độc lập. Chú voi đã qua đời vào ngày 12 tháng 6 năm 2013, ở tuổi 55, khu bảo tồn đã bị bao vây trong nhiều năm từ những kẻ săn trộm nhằm mục tiêu vào những con voi cái đầu đàn, và trải qua một vài đợt hạn hán nghiêm trọng đã giết chết một số chú voi lớn tuổi, quần thể hiện nay chỉ còn lại chủ yếu là voi non hơn.

Goldenberg cho biết, trong khi đau buồn về cái chết tự nhiên của Victoria vào một buổi chiều yên tĩnh bên bờ sông, xung quanh là gia đình của chú. Đây là cái chết bình yên nhất so với những con voi khác ở khắp châu Phi.

Ngày hôm sau, khi Goldenberg quay trở lại, Victoria đang nằm trong bụi cây gần sông. Khi gia đình đã dời khỏi bờ sông, nó đã không thể đứng dậy được nữa. Chú voi cái Noor, 10 tuổi, là con của Victoria đã nấn ná trước khi tái nhập nhóm. Và đứa con 13 tuổi, là chú voi đực Malasso, đã dùng ngà để chọc vào xác mẹ, có thể chú đang nỗ lực để giúp nâng mẹ của chú đứng dậy. Ngày hôm sau, khi Victoria qua đời, các thành viên khác trong gia đình, gồm cả Malasso và Margaret, là những chú voi cái trưởng thành, đã đến viếng thi thể của Victoria.

Những loài săn mồi khác ngay lập tức cũng đến đó, và Goldenberg đã quay trở lại vào thời điểm đó khi mà thịt voi đã không còn. Tuy nhiên, gia đình chú đã không nản lòng để canh giữ những khúc xương còn lại. Goldenberg không cho rằng chúng đang than khóc, cô muốn biết chúng đang nghĩ gì. Tuy nhiên, rõ ràng đã có sự quan tâm ở đó.

Minh Trang (Tổng hợp)