Tại sao các nhà bác học nói Giải thưởng VinFuture "đặc biệt" dù ra đời muộn?

Khoa học phụng sự nhân loại

"Các biến cố của năm 2020 đã cho thấy hơn bao giờ hết, chúng ta cần đồng hành với những trái tim nhân hậu và khối óc lỗi lạc đang nỗ lực phát huy sức mạnh của Khoa học Công nghệ, giúp thế giới vượt qua những thử thách cam go và làm cho cuộc sống của nhân loại ngày càng tốt đẹp hơn", các nhà sáng lập Giải thưởng VinFuture là Chủ tịch Tập đoàn Vingroup Phạm Nhật Vượng và phu nhân Phạm Thu Hương đã chia sẻ về động lực khởi xướng Giải thưởng Khoa học quy mô toàn cầu như vậy.

GS Albert P. Pisano (Viện trưởng Viện Công nghệ Jacob, trường ĐH California) cho rằng, đó chính là sự đặc biệt của VinFuture, khi Giải thưởng trao cho các cá nhân tạo ra những thành tựu trực tiếp hướng đến phúc lợi của con người.

"Việc đạt được một kết quả rực rỡ, có giá trị khoa học kỹ thuật đơn thuần là chưa đủ, mà kết quả đó phải giúp cho đời sống con người trở nên tốt đẹp hơn", GS Pisano nói.

Ít ai biết rằng, vaccine ngăn ngừa Covid-19 tiềm năng nhất hiện nay, lại có khởi đầu từ bữa ăn sáng trong căn hộ khiêm nhường tại Mainz (Đức), của vợ chồng nhà khoa học người Đức gốc Thổ Nhĩ Kỳ, Urgu Sahin. Khi làn sóng Covid-19 đầu tiên hoành hành, tiến sĩ Urgu Sahin đã tạm dừng tất cả các nghiên cứu, dồn mọi nguồn lực cho một mục tiêu duy nhất: tìm ra vaccine giúp loài người thoát khỏi đại dịch. 9 tháng sau, bằng những nỗ lực miệt mài không quản ngày đêm, các nhà khoa học đã cho ra đời nhiều loại vaccine, mang tới niềm hi vọng đưa nhân loại thoát khỏi đường hầm tăm tối.

Hay trong khu lao động nghèo thuộc bán đảo Cửu Long, Dennis Lo, giáo sư ĐH Hong Kong Trung Quốc, qua nhiều thập kỷ nghiên cứu đã cho ra đời một sáng kiến giúp phát hiện những bất thường của thai nhi, độ chính xác 97%, chỉ bằng xét nghiệm máu của người mẹ. Sáng kiến của ông đã hạn chế khả năng sẩy thai của phương pháp chọc ối cổ truyền. Hơn 7 triệu xét nghiệm mỗi năm tại 90 quốc gia đã sử dụng phát kiến đơn giản này, tạo nên những thay đổi đột phá trong lĩnh vực sức khỏe bà mẹ, trẻ em.

Tất cả những phát minh, sáng chế này đóng vai trò thực sự quan trọng, đó là cải thiện và thay đổi cuộc sống của hàng tỷ người một cách tích cực. Vì lẽ đó, những giải thưởng lớn như Nobel, A.M.Turing, Millennium và giờ đây là VinFuture trở nên cần thiết hơn bao giờ hết, nhằm phát hiện, tôn vinh, khen thưởng những bộ óc lỗi lạc đang kiến tạo tương lai tiến bộ của nhân loại. Không chỉ mang sứ mệnh góp phần giúp cho cuộc sống của con người trở nên tốt đẹp hơn, VinFuture còn mong muốn truyền cảm hứng cho thế hệ tương lai về những nhà khoa học đang tạo nên những thay đổi đột phá cho loài người.

GS Mark Kramer, giảng viên cao cấp ngành Quản trị Kinh doanh, trường Kinh doanh Đại học Harvard, Hoa Kỳ nhận định, với tầm nhìn và sứ mệnh đó, VinFuture có khả năng truyền cảm hứng và là "duy nhất".

"Thật đáng khích lệ khi nhìn thấy một tổ chức tìm kiếm sứ mệnh tôn vinh các nhà khoa học, công nghệ xuất sắc trên toàn cầu đã có những phát kiến gây ảnh hưởng tích cực tới hàng triệu con người. Tôi đặc biệt thích cụm từ 'tạo ra những thay đổi có ý nghĩa trong cuộc sống hằng ngày của con người' mà VinFuture đưa ra", nhà đồng sáng lập FSG Consulting, công ty tư vấn tác động xã hội có ảnh hưởng toàn cầu cho biết.

Điều tuyệt vời từ một giải thưởng toàn cầu đến từ Việt Nam

Theo GS Pisano, một khía cạnh nữa rất đặc biệt của VinFuture là Giải thưởng Khoa học Công nghệ có quy mô lớn bậc nhất thế giới này khởi phát từ Việt Nam, một quốc gia đang phát triển với điều kiện nghiên cứu khoa học còn nhiều hạn chế.

"Việc một quốc gia đang phát triển như Việt Nam tạo ra một giải thưởng tuyệt vời như VinFuture có ý nghĩa rất lớn, giúp cho những quốc gia đang phát triển khác thấy rằng họ có thể tiến lên và thực hiện những điều lớn lao tương tự như Việt Nam", ông khẳng định.

Đồng quan điểm, GS Jennifer Tour Chayes (Phó Hiệu trưởng trường Máy tính, Khoa học Dữ liệu và Xã hội, Đại học California, Berkeley, Mỹ) nói rằng, Giải thưởng này bắt nguồn từ Việt Nam là một điều thực sự đáng trông đợi.

"Theo tôi, trên bản đồ các giải thưởng uy tín nhất trên thế giới trong lĩnh vực khoa học không nên chỉ có tên các quốc gia phát triển. Những giải thưởng từ Thụy Điển, Đan Mạch hay Hoa Kỳ đều rất tuyệt vời, song việc các quốc gia đang phát triển có được chỗ đứng trong lĩnh vực giải thưởng khoa học là điều hết sức cần thiết", GS Chayes bình luận.

Trong những năm qua, chính phủ Việt Nam dành xấp xỉ 2% ngân sách cho khoa học công nghệ. Việt Nam đã tự chủ sản xuất nhiều loại, như vaccine rotavirus - chỉ 4 nước trên thế giới có thể phát triển. Ngoài ra, các ứng dụng khoa học còn giúp chữa trị, ghép tạng, phát hiện và điều trị các bệnh hiểm nghèo, tiết kiệm hàng trăm tỷ. Khoa học học công nghệ đóng góp khoảng 30%-40% vào tăng trưởng nông nghiệp. Nhiều học sinh đạt thứ hạng cao trong các cuộc thi khoa học, sáng chế toàn cầu. Trong bối cảnh đó, sự hiện diện của Giải thưởng Vin Future với quy mô và tầm vóc quốc tế, càng khẳng định vị thế của người Việt trong nỗ lực cùng nhân loại giải quyết những vấn đề cấp bách như nâng cao sức khỏe và chất lượng sống, xóa nghèo, chấm dứt nạn đói, năng lượng tái tạo, ứng phó với biến đổi khí hậu...

Ngoài ra, cơ cấu giải thưởng của VinFuture cũng là một điểm nhấn khác biệt. Bên cạnh giải thưởng lớn trị giá 3 triệu USD, VinFuture còn có thêm ba giải đặc biệt, mỗi giải trị giá 500.000 nghìn USD tôn vinh các nhà khoa học nữ; nhà khoa học, nhà sáng chế đến từ các nước đang phát triển và tác giả nghiên cứu trong các lĩnh vực mới. Sự khác biệt mang giá trị nhân văn này là một trong những lí do thuyết phục các nhà khoa học uy tín thế giới nhận lời làm thành viên Hội đồng Giải thưởng VinFuture.

"Tôi rất cảm động khi thấy VinFuture là cầu nối để phụ nữ, nhà khoa học trẻ từ các nước đang phát triển chinh phục lĩnh vực khoa học, công nghệ. Tôi tin VinFuture sẽ vươn tới quy mô và tầm vóc vĩ đại", GS Jennifer Tour Chayes, nhà khoa học nữ từng có 6 năm làm thành viên hội đồng Giải thưởng A.M.Turing bày tỏ.