Phó Thủ tướng: Ngành khoa học phải biến tự ti thành tự tin

Sáng 3/1, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức Hội nghị triển khai công tác ngành khoa học và công nghệ năm 2020. Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, đại diện lãnh đạo các cơ quan của Đảng, Quốc hội, bộ, ban, ngành...  đã đến tham dự sự kiện.

Cần tập trung tăng cường tiềm lực khoa học

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định: Năm 2019 là năm thứ 2 Việt Nam hoàn thành tất cả chỉ tiêu về kinh tế - xã hội, tốc độ tăng trưởng trên 7% đặc biệt là chỉ số xếp hạng của Việt Nam trên thị trường quốc tế được cải thiện theo chiều hướng rất tốt, nhất là các chỉ số liên quan đến giới khoa học và công nghệ.

Minh chứng cho điều này, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đưa ra các con số khá ấn tượng của ngành khoa học công nghệ trong năm qua đó là số nghiên cứu công bố trên các tạp chí khoa học tăng 26% so với 2018. Chỉ số đổi mới sáng tạo tăng 3 bậc. Đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng GDP đạt 46,11%.
“Những con số đó cho thấy sự đóng góp thực chất, đáng kể của khoa học, công nghệ vào thành tựu chung vào phát triển kinh tế-xã hội đất nước. Đặc biệt là không khí tin tưởng, phấn khởi, ai cũng mong muốn đóng góp trí lực vào sự phát triển chung của cả nước”, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cho rằng, tiềm lực khoa học, công nghệ không chỉ nằm ở các cơ sở nghiên cứu, viện hàn lâm mà còn trong người dân, người lao động, cộng đồng. Nhân lực khoa học công nghệ không chỉ là giáo sư, tiến sĩ mà có ở cả các trường nghề, công nhân, người lao động.

Phó Thủ tướng cũng nêu thực tế thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam đang xếp hạng rất thấp trên thế giới. Số lượng công trình khoa học công bố quốc tế trong giai đoạn 2015-2019 mới chỉ bằng 23% so với Malaysia, 45% so với Thái Lan.

Tỷ lệ cán bộ nghiên cứu trên trung bình người dân hầu như không tăng từ năm 2013 đến nay, đạt khoảng 7% chỉ bằng 20% so với tỷ lệ trung bình của EU, 7,6% so với Hàn Quốc, 29,8% so với Malaysia, 58% so với Thái Lan. Chi ngân sách cho khoa học công nghệ ít nhưng vẫn còn lãng phí.

“Tất cả chúng ta cần có ý thức tập trung tăng cường tiềm lực khoa học, công nghệ đất nước, đổi mới hệ thống sáng tạo quốc gia”, Phó Thủ tướng nói.

Ngành khoa học phải biến tự ti thành tự tin

Phó Thủ tướng mong muốn ngành khoa học, công nghệ phải biến tự ti thành tự tin, quyết tâm để trở thành động lực phát triển.

Để làm được điều này, Phó Thủ tướng yêu cầu cần tiếp tục phải đổi mới hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia theo đúng xu thế quốc tế, đặt doanh nghiệp làm trung tâm.

“Lâu nay chúng ta chủ yếu kêu gọi và chỉ những doanh nghiệp có tiềm lực, nhận được lợi ích lâu dài mới đầu tư cho khoa học, công nghệ, còn những doanh nghiệp chưa tích lũy nhiều thì không được khuyến khích bằng những chính sách kinh tế trực tiếp để đầu tư ngay cho khoa học, công nghệ”, Phó Thủ tướng nói và cho rằng phải có sự vào cuộc đồng bộ, Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất, các bộ phụ trách về chính sách kinh tế để có các cơ chế đem lại lợi ích thiết thực cho các doanh nghiệp khi đầu tư nhiều hơn cho khoa học, công nghệ, nhân lực chất lượng cao.

Cần đẩy mạnh hơn nữa tự chủ khi số công trình nghiên cứu công bố quốc tế của các đại học tăng từ 54% (năm 2016) lên 85% (năm 2019); không phân biệt các viện nghiên cứu công lập và tư nhân trong thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ. Cơ quan quản lý Nhà nước, ngoài định hướng, chiến lược, chi ngân sách cần đổi mới quản lý chi ngân sách, bảo đảm chặt chẽ nhưng tôn trọng, tin tưởng nhà khoa học, chấp nhận tính rủi ro trong nghiên cứu khoa học.

Ấn tượng trước sự phát triển của cộng đồng, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo (start-up) đang thu hút rất nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm với số vốn tăng gấp nhiều lần trong mấy năm qua, Phó Thủ tướng cho rằng, trong thời gian tới, các bộ ngành cần tăng cường kết nối với các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài; hỗ trợ các doanh nghiệp start-up thâm nhập thị trường. “Chúng ta cần tham khảo kinh nghiệm của bè bạn quốc tế để Việt Nam thực sự trở thành quốc gia khởi nghiệp sáng tạo”.

Một vấn đề được Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh tại Hội nghị đó là bộ Khoa học và Công nghệ phải công khai, minh bạch hơn nữa mọi đề tài, công trình nghiên cứu, phản biện… từ đó tạo sự trung thực trong khoa học, tôn vinh những nhà nghiên cứu, chuyên gia chân chính; tiết kiệm trong nghiên cứu khoa học.

“Minh bạch là thước đo tốt nhất để giới khoa học đánh giá lẫn nhau”, Phó Thủ tướng nói.

Bên cạnh đó, Bộ Khoa học và Công nghệ, giới nghiên cứu phải đi đầu, khơi dậy sáng tạo trong toàn xã hội từ những đề tài nghiên cứu, sáng chế đến những sáng kiến trong quản lý xã hội để cuộc sống văn minh, sạch sẽ, vệ sinh hơn; tôn vinh các nhà khoa học, những cá nhân có nhiều sáng kiến.

Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh cho hay, bước sang năm 2020 với nhiều cơ hội và thách thức đan xen, ngay từ ngày đầu năm, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 01 và Nghị quyết số 02 thể hiện quyết tâm lãnh đạo, chỉ đạo cả nước cùng phấn đấu để hoàn thành thật tốt kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2020 và giai đoạn 2016-2020.

Nghị quyết số 01 đã thể hiện phương châm hành động của Chính phủ năm 2020 là "Kỷ cương, liêm chính, hành động, trách nhiệm, sáng tạo, hiệu quả". Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được xác định phải thực sự trở thành động lực chủ yếu của tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. 

Để triển khai kịp thời chỉ đạo của Chính phủ, Ban Cán sự đảng Bộ đã xây dựng dự thảo Nghị quyết của Ban Cán sự để quán triệt đến các cấp ủy Đảng, chính quyền trực thuộc tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng kế hoạch và triển khai các nhiệm vụ trọng tâm, giải pháp cụ thể của Bộ và ngành KH&CN được giao tại Nghị quyết số 01/NQ-CP và Nghị quyết số 02/NQ-CP.

Nguyễn Hùng