Động vật có vú đã làm chủ Trái Đất từ trước khi khủng long tuyệt chủng

Một câu chuyện rất quen thuộc là trong giai đoạn tiền sử, khủng long là loài hùng mạnh nhất thống trị Trái đất, trong khi những động vật có vú nhỏ bé khác chỉ đứng phía sau, cho tới khi loài khủng long bị tuyệt chủng 66 triệu năm trước, động vật có vú mới tiếp bước tỏa sáng. Vấn đề là câu chuyện này không đúng. Một bài báo mới của Proceeding of the Royal Society B đã cho rằng, động vật có vú thực sự bắt đầu phát triển đa dạng một cách vĩ đại trước khoảng 10 -20 triệu năm, từ trước thời kỳ mà khủng long bị tuyệt chủng.

David Frossinickle - người đứng đầu nhóm nghiên cứu, Ủy viên Bảo tàng Field và là nghiên cứu sinh ở Đại học Chicago cho biết, “theo quan niệm trước đây, các loài động vật có vú đã bị khủng long chèn ép và chúng chỉ có thể phát triển sau khi loài khủng long tuyệt chủng. Nghiên cứu này đã chỉ rõ các động vật có vú theria , tổ tiên của phần lớn các loài động vật có vú ngày nay, đã sớm phát triển đa dạng trước khi khủng long bị diệt vong”.

Các giả thuyết cũ dựa trên thực tế rằng rất nhiều hóa thạch của động vật có vú được tìm thấy đều là những loài thú nhỏ ăn côn trùng và có vẻ như không hề đa dạng về loài. Nhưng trong những năm qua, ngày càng có nhiều động vật có vú được phát hiện, bao gồm tổ tiên của những loài có móng guốc với kích cỡ như loài chó. Răng của những động vật này cũng rất khác nhau. Grossnickle đã cùng với Elis Newham ở đại học Southampton phân tích răng hàm của hàng trăm mẫu động vật có vú trong các bộ sưu tập hóa thạch ở bảo tàng. Họ phát hiện ra rằng, những động vật có vú đã sống trong suốt những năm mà các loài khủng long dần bị chết đi, hình dạng hàm răng của chúng rất khác nhau, có nghĩa là chế độ ăn uống của chúng cũng rất đa dạng. Những chế độ ăn đa dạng này là mấu chốt để chứng minh những điều bất ngờ về loài thú có vú bị tuyệt chủng cùng với khủng long.

Không chỉ động vật có vú bắt đầu tiến trình đa dạng sớm hơn mong đợi, sự tuyệt chủng hàng loạt đã không phải hoàn hoàn là một cơ hội cho quá trình tiến hóa của động vật có vú như thường được mô tả. Những động vật có vú đầu tiên đã vấp phải một cuộc tuyệt chủng có chọn lọc cùng lúc với các loài khủng long bị chết hết, những loài sống dựa vào các loại thức ăn đa dạng có vẻ có cơ hội sống sót nhiều hơn, còn những loài thú có vú chỉ ăn một loại thức ăn chuyên biệt đã bị tuyệt chủng.

Các nhà khoa học tham gia vào nghiên cứu này đã rất ngạc nhiên khi thấy rằng những động vật có vú đó đã bị tác động tiêu cực bởi sự tuyệt chủng hàng loạt. Grossnikle cho biết “Tôi đã mong đợi rằng sẽ thấy động vật có vú phát triển đa dạng hơn sau sự tuyệt chủng. Tôi không mong muốn thấy bất kỳ loài nào bị suy giảm. Theo quan điểm thông thường thì sau sự tuyệt chủng, động vật có vú sẽ phát triển mạnh mẽ. Nhưng dường như quan điểm này là sai lầm - đó là một phần của lý do tại sao tôi đã nghiên cứu sâu hơn vấn đề này.”

Nguyên nhân đằng sau sự tiến hóa đa dạng của động vật có vú trước sự tuyệt chủng vẫn còn là một bí ẩn. Grossnickle lưu ý rằng có thể có một sự kết nối giữa sự phát triển của động vật có vú và thực vật có hoa, 2 nhóm này đều cùng phát triển xung quanh một khoảng thời gian. Ông nói: “Chúng tôi không thể biết chắc chắn, nhưng các loài thực vật có hoa có thể cung cấp những hạt giống và hoa quả mới cho động vật có vú. Và, nếu các loài thực vật này cùng tiến hóa với những loài côn trùng mới để thụ phấn, những loài côn trùng đó cũng có thể là nguồn thức ăn cho những động vật có vú ban đầu”.

Grossnickle ghi chú bài báo đến vào thời điểm khi các nhà khỏa cổ đang tranh luận xem liệu có phải loài khủng long đã bị suy giảm từ trước khi tuyệt chủng hàng loạt. “Nếu bạn tin tưởng rằng khủng long đã có chiều hướng giảm trước khi Trái Đất xảy ra cú va chạm với tiểu hành tinh, thì một đối trọng thú vị là các động vật có vú đã có xu hướng gia tăng”

Grossnickle lưu ý rằng nghiên cứu này liên quan đặc biệt đến việc làm sáng tỏ sự tuyệt chủng hàng loạt mà trái đất hiện đang trải qua – “các loài sống sót đã làm được điều đó sau khi vượt qua sự tuyệt chủng hàng loạt của 66 triệu năm về trước, những loài phát triển tốt trong môi trường đa dạng sẽ có thể là chỉ thị cho những gì sẽ sống sót sau hàng trăm, hàng nghìn năm tới”.

Minh Trang (Theo Phys)