Định hướng phát triển ngành kiến trúc Việt Nam trong cách mạng 4.0

Nhằm đánh giá công tác lý luận phê bình kiến trúc Việt Nam từ trước đến nay, đặc biệt là trong giai đoạn đổi mới và hội nhập quốc tế, từ đó rút ra những kinh nghiệm, nâng cao hơn nữa hiệu quả của Lý luận - phê bình trong sự nghiệp xây dựng và phát triển nền kiến trúc Việt Nam hiện đại giàu bản sắc và bền vững, chương trình “Gặp gỡ mùa thu 2018” của Hội KTS Việt Nam tập trung thảo luận 3 nội dung chính: Nhìn nhận thực tiễn lý luận và phê bình kiến trúc qua các giai đoạn; Xác định những vấn đề cơ bản của khoa học lý luận phê bình; Định hướng phát triển kiến trúc ở nước ta. Bên cạnh đó là tập hợp những ý kiến của cộng đồng xã hội về kiến trúc và KTS.

Định hướng kiến trúc xanh

KTS. Nguyễn Tấn Vạn, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho biết, cùng với sự phát triển của đất nước, kiến trúc Việt Nam đã có bước phát triển đột phá, không chỉ về quy mô mà cả về chất lượng. Mạng lưới đô thị quốc gia đã hình thành, làm nền tảng và động lực cho phát triển kinh tế - xã hội. Kiến trúc không chỉ tạo cơ sở vật chất, góp phần cải thiện diện mạo của đất nước, điều kiện sống của nhân dân ở thành thị và nông thôn, mà quan trọng hơn là góp phần xây dựng, đổi mới nếp sống, lối sông và môi trường sống của nhân dân.

Tuy vậy, nhìn ra thế giới và khu vực, rồi nhìn lại chính mình, kiến trúc Việt Nam vốn dĩ giàu cá tính và truyền thống. Bước vào hội nhập quốc tế, vừa tiếp nhận những thành tựu và kinh nghiệm của kiến trúc thế giới, vừa bị tác động theo xu hướng quốc tế hóa.

Kiến trúc nông thôn đang bị biến dạng, nhiều giá trị truyền thống bị phá vỡ; bức tranh kiến trúc đô thị ngổn ngang, tự phát, thiếu sự quản lý có hiệu quả. Các KTS đang hành nghề trong môi trường cạnh tranh, vừa phải thỏa mãn yêu cầu thị hiếu của khách hàng, vừa khao khát với những hoài bão về một nền kiến trúc đậm chất dân tộc trong trào lưu đang bị quốc tế hóa.

Những năm gần đây, giao lưu quốc tế được mở rộng, các KTS Việt Nam đã bước đầu thành công và giành nhiều giải thưởng kiến trúc quốc tế có giá trị trong sáng tác theo các xu hướng của thời đại như kiến trúc xanh, phát triển bền vững, kiến trúc vì hạnh phúc, kiến trúc vì cộng đồng…

Theo KTS Nguyễn Tấn Vạn, quan tâm lớn hiện nay là định hướng phát triển kiến trúc nước nhà và cuộc cách mạng 4.0 tác động đến ngành kiến trúc rất to lớn. Việt Nam hiện đang đề ra định hướng, mục tiêu phát triển kiến trúc xanh. Chính kiến trúc xanh sẽ vừa phù hợp với truyền thống văn hóa - kiến trúc dân tộc, đáp ứng nếp sống của người Việt và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội - môi trường sống của đất nước hiện tại và tương lai, cũng vừa phù hợp với tình hình biến đổi khí hậu toàn cầu.

Cuộc cách mạng 4.0 tác động lớn đến kiến trúc

Riêng trong cách mạng công nghệ 4.0 đang có nhiều thay đổi lớn. Các chương trình xây dựng Thành phố thông minh, Ngôi nhà thông minh, Nhà máy thông minh, Bệnh viện thông minh… đang diễn ra hàng ngày. Đã xuất hiện những siêu thị tự động do người máy phục vụ; những “Bệnh viện của tương lai” với quy mô nhỏ hơn nhưng chuyên sâu hơn, thân thiện hơn, nhân viên y tế ít hơn nhưng chăm sóc bệnh nhân tốt hơn… thông qua việc ứng dụng công nghệ y học từ xa, nhiều robot và thiết bị theo dõi không xâm lấn.

Cuộc cách mạng 4.0 đang thay đổi nếp suy nghĩ, quy trình thiết kế, phương pháp tiếp cận và nội dung thiết kế kiến trúc. Sẽ đến một lúc nào đó không xa, những trung tâm hành chính tập trung đồ sộ, hoành tráng sẽ trở nên lạc lõng, xa lạ, vắng bóng người. Các hoạt động giao dịch, hành chính sẽ giải quyết nhanh gọn thông qua chính quyền điện tử, internet kết nối… Các nhà văn hóa khép kín, cung văn hóa, nhà hát cũng sẽ có nhiều đổi thay về phương thức hưởng thụ nghệ thuật, phong cách tiếp cận nghệ sĩ với khán giả, mà mô hình công trình hiện nay không còn thích hợp.

Để hòa nhập cùng nhân loại và chuẩn bị tham dự vào sự thay đổi đó, chỉ còn một con đường là học, đào tạo liên tục, thường xuyên. Đó cũng là cơ hội để kiến trúc Việt Nam bắt nhịp với kiến trúc thế giới vì chúng ta có truyền thống và phẩm chất ham học, tiếp thu cái mới và sáng tạo để nhanh chóng trở thành những con người sáng tạo, điều khiển công nghệ, phục vụ phát triển kiến trúc Việt Nam trong thời đại tin học này.

Xây dựng dự thảo Luật Kiến trúc

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà, yêu cầu phát triển và hội nhập của đất nước đã đặt ra cho kiến trúc Việt Nam những yêu cầu mới, như: Thể hiện rõ yếu tố bản sắc văn hoá, kế thừa, phát huy những giá trị kiến trúc truyền thống và cách thức hấp thụ, tiếp thu tinh hoa kiến trúc thế giới để bảo đảm sự thống nhất trong đa dạng của sáng tác kiến trúc; Bồi đắp, làm rõ thêm và khẳng định những đặc trưng của kiến trúc Việt Nam; Đáp ứng các yêu cầu về tiết kiệm năng lượng, biến đổi khí hậu, bảo vệ và hoà nhập môi trường sinh thái trong xây dựng.

“Đây cũng là mong muốn, yêu cầu của nhiều đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các vị Đại biểu Quốc hội, cộng đồng xã hội mà chúng tôi tổng hợp được trong quá trình xây dựng dự thảo Luật Kiến trúc vừa được trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khoá XIV. Đây cũng chính là yêu cầu đối với lý luận, phê bình kiến trúc mà theo tôi, lý luận phải giải quyết, định hướng nó một cách kịp thời và đúng đắn” – Bộ trưởng bày tỏ.

Bộ trưởng Phạm Hồng Hà cho biết thêm, hiện nay Bộ Xây dựng đang phối hợp với các Bộ, ngành liên quan xây dựng dự thảo Luật Kiến trúc, đây là sự quan tâm lớn của Đảng và Nhà nước đối với nền kiến trúc nước nhà. KTS. Nguyễn Tấn Vạn, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam và một số kiến trúc sư đã tham gia tổ biên tập dự thảo Luật. Hội KTS Việt Nam và giới kiến trúc sư đã có nhiều ý kiến đóng góp tích cực vào quá trình dự thảo Luật. Qua diễn đàn này, Bộ trưởng mong muốn giới kiến trúc tiếp tục tham gia nhiều hơn nữa để có được một Luật Kiến trúc đáp ứng được yêu cầu thực tiễn và mong muốn chính đáng của giới kiến trúc sư.

Bổ sung về ý kiến xây dựng dự thảo Luật Kiến trúc, KTS. Nguyễn Tấn Vạn, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam nhấn mạnh: “Hội KTS Việt Nam nhận rõ bổn phận của mình, sẽ nỗ lực đi tiên phong tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng thích hợp với yêu cầu mới, phù hợp với chức năng của Hội được xác định trong Luật Kiến trúc mà Quốc hội sắp xem xét, thông qua. Dù hoàn cảnh nào, thời đại nào, công nghệ nào, kiến trúc vẫn luôn gắn liền với con người sáng tạo ra tác phẩm kiến trúc. KTS Việt Nam là những người xây dựng nền văn hóa dân tộc tiên tiến, bản sắc, phục vụ cho cuộc sống và con người Việt Nam. Đó là mục tiêu của kiến trúc Việt Nam, của Hội KTS Việt Nam”.

Đại Dương