Tác giả “Thế giới phẳng”: 4 lời khuyên dành cho sinh viên Việt Nam

Đó là những nhắn nhủ của tác giả cuốn sách nổi tiếng “Thế giới phẳng” - nhà báo Mỹ Thomas L. Friedman tại buổi gặp ngày 10/5 trong đó ông chia sẻ với sinh viên, giảng viên ĐH Quốc gia TPHCM về những phát triển mới trong công nghệ, năng lượng xanh; bài học thành công và thất bại của các nước trong 20 năm qua, những cơ hội và thách thức cho Việt Nam trong kỷ nguyên mới…

“Thế giới phẳng” cũng bộc lộ những tiêu cực

Trong bài diễn thuyết của mình, nhà báo Thomas Friedman nói rằng những nhà lịch sử trong tương lai khi nhìn vào những năm đầu thế kỷ 20, họ sẽ nghĩ rằng những điểm nổi bật nhất trong khoảng năm đầu thế kỷ 20 đó là sự kết hợp của khái niệm toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghệ thông tin. Hai điều này có quan hệ biện chứng với nhau và qua đó thúc đẩy nhau.

Ông cho rằng trong 10 năm qua kể từ cuốn “Thế giới phẳng” ra đời thì thế giới càng trở nên “phẳng hơn” từ chuyện “kết nối” với nhau cho đến siêu kết nối; từ chỗ kết nối lẫn nhau rồi sau đó phụ thuộc lẫn nhau. “Thế giới phẳng hơn” sẽ là điều tuyệt vời cho những người làm cải cách, doanh nhân nhưng đồng thời sẽ điều tồi tệ đối với những người làm lãnh đạo bởi chỉ việc đối thoại một chiều như trước đây sẽ không còn nữa. Một hiệu trưởng giờ đây phải đối mặt với rất nhiều ý kiến trên mạng xã hội từ các sinh viên của mình.

Một sinh viên đặt câu hỏi rằng ngoài những lợi ích mà toàn cầu hóa mang lại chắc hẳn sẽ có nhiều thách thức. Ông Thomas cho rằng mặc dù thế giới đã “phẳng” rồi việc nhưng điều này bao gồm cả ý tích cực và tiêu cực. Như văn hóa chẳng hạn, một mặt toàn cầu hóa hay sự phát triển của công nghệ thông tin sẽ giúp chúng ta giữ gìn được văn hóa của mình như văn học hoặc ngôn ngữ có thể chuyển lên Google hoặc điện toán đám mây. Thế nhưng cùng với đó cũng có những tác động tiêu cực khác chẳng hạn như các cửa hàng McDonald, Pizza Hut hay KFC… đã có mặt tại Việt Nam và có thể đẩy lùi đi những cái được xem là quốc hồn quốc túy trong ẩm thực. Nếu như văn hóa quản lý tốt thì sẽ phát huy được mặt tích cực của nó. Về môi trường, toàn cầu hóa sẽ giúp ta dễ dàng thiết lập một diễn đàn phản đối về một vấn đề gì đó như phá rừng nhưng đồng thời sự phát triển của các doanh nghiệp cũng sẽ tàn phá môi trường rất dữ dội. Về tính riêng tự thì chúng ta thấy toàn cầu hóa cùng sự tiến bộ của công nghệ thông tin làm cho tính riêng tư mỗi cá nhân càng giảm đi.

Khi toàn cầu hóa thì cũng thường căng thẳng giữa các quốc gia đang phát triển với các quốc gia siêu cường. “Có thể hiểu toàn cầu hóa là một bên có tất cả và một bên không có gì cả. Đúng là sẽ có những quốc gia thoát khỏi nghèo đói một cách nhanh hơn thế nhưng các quốc gia phát triển thì họ cũng gia tăng sự giàu có hơn. Như vậy khoảng cách giữa người giàu, người nghèo sẽ rộng ra hơn nữa”, theo ông Friedman.

Bốn lời khuyên cho sinh viên Việt Nam

Trong buổi nói chuyện, ông Thomas Friedman cũng gửi đến giảng viên, sinh viên Việt Nam 4 lời khuyên, là hãy sống và tư duy như những người dân nhập cư (với khao khát rất lớn về thành công; tư duy như những người thợ thủ công (tạo ra sản phẩm đặc biệt và cung cấp các giá trị thặng dư cho chúng); tư duy như những doanh nhân mới thành lập doanh nghiệp (luôn tái suy nghĩ, học tập, thiết kế ra các sản phẩm mới) và tư duy như những người phục vụ bàn (vừa cung cấp thêm giá trị vừa “động não” như chính những nhà kinh doanh).

Ngoài ra, ông còn nhấn mạnh việc xây dựng một hệ thống giáo dục vững mạnh và trong thời đại tới thì trường học chúng ta không chỉ dạy nghe, nói, đọc, viết… Thay vào đó phải dạy 4 nguyên tắc: sự sáng tạo, sự hợp tác, sự đối thoại, tư duy phản biện và tạo ra môi trường là việc cho người lao động. Trong tương lai, người lao động là những người có học thức và trình độ, có nhiều cơ hội khác nhau để có thể thu hút nhân tài. "Tôi nghĩ Việt Nam đang làm vấn đề này rồi".

PGS.TS Đỗ Phúc, trưởng ban Hợp tác quốc tế ĐH Quốc gia TPHCM đặt vấn đề phải chuẩn bị cho lực lượng lao động trong kỷ nguyên mới đòi hỏi sinh viên điều gì. Ông Thomas Freidman cho rằng: “Ngay cả ở Mỹ chúng tôi cũng có những thách thức đó là nâng tầm sinh viên ở cấp thấp lên mức trung bình. Thế nhưng thời đại hiện nay trung bình không thôi sẽ không đủ mà phải cao hơn trung bình. Như vậy ngoài những kiến thức thông thường như toán học, khoa học… thì sinh viên cần trang bị thêm những kiến thức liên quan đến 4 nguyên tắc mà tôi đã đề cập.

Tại sao phải làm như vậy? Vì thế giới hiện nay có 2 loại công việc chính gồm công việc mang tính chất lặp đi lặp lại và công việc không thường nhật. Công việc lặp đi lặp lại ngày càng hẹp đi, thậm chí đã có robot làm thay những việc ấy còn những việc không thường nhật như luật sư, bác sĩ… Thách thức mới mà chúng ta phải đối mặt là tạo ra công việc mà không có tính chất lặp lại cho bản thân mình. Mỗi con người cần tạo ra cho mình một giá trị gia tăng độc đáo, chỉ có như thế thì mới có thể tồn tại trong thế giới có nhiều cạnh tranh như hiện nay".

"Tôi nghĩ rằng, khi chúng ta đào tạo sinh viên thì phải tạo ra thế hệ không chỉ lắp ráp mà phải thiết kế, tưởng tượng ngay tại Việt Nam. Tính sáng tạo là cực kỳ quan trọng. Để thu hút và xây dựng nhân tài, chúng ta phải tạo một môi trường kinh tế, xã hội, chính trị mà có thể kích thích tư duy sáng tạo, tưởng tượng của cá nhân. Đây là thách thức của cả Việt Nam và Trung Quốc trong thời gian tới” - Thomas L. Friedman kết luận.

Lê Phương