Đại học “xuất sắc” vẫn phải đi thuê mượn cơ sở vật chất

Đó là kết quả giám sát của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng (VHGDTNTN&NĐ) của Quốc hội khi thực hiện các Nghị quyết 35/2009/QH12 và Nghị quyết 50/2010/QH12 của Quốc hội liên quan đến GD Đại học.

7.440 tỷ đồng xây dựng 2 trường ĐH  “xuất sắc”

Thực hiện chủ trương xây dựng các cơ sở GDĐH xuất sắc theo chủ trương, định hướng của  Đảng và Nhà nước, Bộ GD-ĐT đã chủ trì, phối hợp với Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính, Bộ Ngoại giao, Bộ Nội vụ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trình Chính phủ phương án “mở trường ĐH đẳng cấp quốc tế” (hiện nay gọi là ĐH “xuất sắc”) theo hình thức đầu tư 100% vốn Nhà nước, được vay từ Ngân hàng thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) với dự tính ban đầu sẽ xây dựng mới 04 trường, mỗi trường đầu tư từ 100-200 triệu đô la Mỹ với các đối tác nước ngoài có nền GDĐH phát triển.

Từ chủ trương trên, Trường ĐH Việt - Đức (VGU) đã được thành lập tháng 3/2008 và Trường ĐH Khoa học và Công nghệ Hà Nội vào năm 2009.

Trường ĐH Việt - Đức được thành lập dựa trên sự hợp tác giữa Chính phủ hai nước Việt Nam và Đức (trực tiếp là chính quyền bang Hessen). Tổng nguồn vốn đầu tư là 3.720 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn vay nước ngoài là 3.345 tỷ đồng và 375 tỷ đồng vốn đối ứng trong nước, thực hiện trong giai đoạn từ 2011 - 2017.

Trường đã đi vào hoạt động và khai giảng khóa đầu tiên vào tháng 9/2008 với 25 SV hệ ĐH. Đến nay, Trường đã tuyển sinh được 6 khóa với tổng quy mô SV, học viên là 375 người (trong đó có 206 SV ĐH, 169 học viên cao học và nghiên cứu sinh) ở 3 ngành ĐH, 6 ngành cao học và 1 ngành tiến sĩ. Công tác đào tạo và giảng dạy  đang được đảm nhiệm chủ yếu bởi đội ngũ hơn 80 GV, giáo sư của các trường ĐH đối tác Đức, làm việc theo chế độ thỉnh giảng. Trường cũng được hỗ trợ về đào tạo và quản trị nhà trường của Hiệp hội VGU, bao gồm 38 trường ĐH đối tác Đức.

Trường ĐH Khoa học và Công nghệ  Hà Nội được thành lập theo Quyết định số 2067/QĐ-TTg ngày 9/12/2009 của Thủ tướng Chính phủ trên cơ sở Hiệp định hợp tác cấp Chính phủ giữa Việt Nam và Pháp, trong đó Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam là đối tác chiến lược trong nước và Liên minh gồm hơn 60 trường ĐH của Pháp làm đối tác chiến lược nước ngoài. Dự án xây dựng Trường trên khuôn viên rộng 65ha nằm trong khu Công nghệ cao Hòa Lạc đã  được phê duyệt với tổng vốn đầu tư là 210 triệu USD (3.720 tỷ đồng), trong đó vốn vay từ Ngân hàng ADB là 190 triệu USD và  vốn đối ứng của Chính phủ là 20 triệu USD, thực hiện trong giai đoạn từ 2011 - 2017.

Năm học 2010-2011, Trường đã tuyển sinh, khai giảng và tổ  chức đào tạo khóa đầu tiên với 20 SV ĐH  ở 02 chuyên ngành là Công nghệ sinh học - dược học và Khoa học công nghệ môi trường và  40 học viên cao học. Quy mô đào tạo năm học 2011-2012 của Trường là 171 SV và học viên cao học.

Khó khăn từ cơ sở vật chất tới giảng viên

Tuy nhiên, việc xây dựng các ĐH xuất sắc theo báo cáo giám sát của UB VHGD TTN & NĐ của Quốc hội cho rằng cũng còn rất nhiều khó khăn, hạn chế và thách thức. Mặc dù đã thực hiện tuyển sinh và triển khai đào tạo song do xây dựng được cơ sở vật chất riêng nên hệ thống nhà điều hành, phòng học, phòng thí nghiệm, thư viện… của hai trường hiện vẫn đang phải đi thuê, mượn.

Trường ĐH Việt - Đức hiện mới đang triển khai lựa chọn tư vấn tổ  chức thi tuyển phương án thiết kế kiến trúc và  tiến hành các quy trình, thủ tục đấu thầu theo quy định nên chưa thể giải ngân và triển khai được các hạng mục xây dựng cơ bản. Ban quản lý  dự án xây dựng Trường ĐH Khoa học và công nghệ  Hà Nội hiện còn chưa được bàn giao mặt bằng xây dựng trường (do chưa xong thủ tục giải phóng mặt bằng) nên không thể triển khai phê duyệt thiết kế kỹ thuật và tổng dự toán của dự án theo quy định, trong khi đó, thời hạn để Ngân hàng ADB xem xét có tiếp tục thực hiện dự  án hay không sắp diễn ra vào tháng 6/2013 tới đây. Đây là một thách thức rất lớn đối với dự  án xây dựng trường.

Theo GS Đào Trọng Thi - Chủ nhiệm Ủy ban VHGDTNTN&NĐ của Quốc hội, cơ cấu tổ chức cũng như năng lực quản lý, điều phối của các Ban quản lý Dự án còn hạn chế (nhiều cán bộ kiêm nhiệm nên chưa dành đủ thời gian cho dự án; không thuê được chuyên gia tư vấn trình độ cao, có bề dày kinh nghiệm và khả năng thích ứng với hoàn cảnh, điều kiện thực tế của Việt Nam...) trong khi thời gian thực hiện dự án kéo dài nên có thể gặp rủi ro chậm tiến độ, bị trượt giá và dẫn đến thiếu kinh phí xây dựng trường, mua sắm, lắp đặt trang thiết bị.

Bộ máy tổ chức điều hành của các trường chưa ổn định và đang trong giai đoạn được kiện toàn, cơ chế tự chủ còn bất cập, kinh phí hoạt động còn hạn hẹp nên có ảnh hưởng nhất định đến hoạt động của nhà trường. Việc tuyển chọn đội ngũ GV cơ hữu trong nước còn gặp nhiều khó khăn do yêu cầu cao về năng lực, trình độ chuyên môn, khả năng sử dụng thành thạo ngoại ngữ trong khi mức lương bị hạn chế (hiện tại việc giảng dạy ở các trường còn dựa chủ yếu vào đội ngũ GV nước ngoài do phía bạn trả chi phí).

Lãnh đạo Ủy ban cũng cho rằng, một thách thức không nhỏ nữa cũng đặt ra trong quá trình xây dựng các cơ sở GDĐH xuất sắc hiện nay là việc điều hòa mối quan hệ đối tác giữa các trường ĐH “xuất sắc” của Việt Nam với các trường đối tác của nước ngoài làm sao để tránh bị chệch hướng, trở thành các cơ sở liên kết đào tạo của các trường ĐH nước ngoài, mang hình ảnh một cơ sở GDĐH của nước ngoài đóng tại Việt Nam, tránh trở thành địa chỉ tạo thêm việc làm và thu nhập cho một số GV, giáo sư người nước ngoài mà không phải là một trường ĐH công lập được đầu tư lớn và có sự quan tâm đặc biệt của Nhà nước Việt Nam do có những vấn đề phức tạp liên quan đến các yếu tố lợi ích và văn hóa.

Đồng thời, dư luận xã hội cũng có nhiều ý kiến khác biệt và trái chiều về nhãn hiệu trường ĐH “xuất sắc” cũng như về “cách hiểu” và “cách làm” để nước ta có được các “đại học xuất sắc” có tầm vóc khu vực và thế giới của Việt Nam hiện nay.

 Hồng Hạnh