Con trẻ như hóa điên vì bố mẹ chê bai

Con sai hay mẹ con sai?

Tìm đến chương trình về giáo dục con dành cho phụ huynh diễn ra tại nhà sách Kim Đồng, cậu học trò Nguyễn Đức Mạnh (tên nhân vật đã thay đổi), học sinh lớp 12 tại một Trường THPT ở Bình Thạnh, TPHCM nói nếu em không được giải tỏa em sợ mình sẽ hóa điên.

Bố mẹ ly hôn từ khi chị em Mạnh còn nhỏ, mẹ gặp tổn thất rất lớn không chỉ về tình cảm mà cả về vật chất. Từ bé đến giờ mẹ chưa từng khen ngợi chị em Mạnh mà chỉ luôn dành cho cậu những câu hỏi vặn vẹo tại sao làm cái này không được, cái kia không xong.

Sợ mẹ buồn, Mạnh cố học thật tốt và nằm trong đội tuyển học sinh giỏi môn Văn và Anh của trường. Mỗi khi đạt được kết quả nào đó, Mạnh háo hức về khoe với hy vọng nhận được một lời khen ngợi từ mẹ hay chí ít là một nụ cười khích lệ nhưng tuyệt nhiên không hề có.

Nỗ lực của Mạnh còn bị mẹ “dội” những gáo nước lạnh, bảo cậu đừng tưởng mình thế mà giỏi. Những lời chê bai, thái độ của mẹ đã hình thành trong Mạnh suy nghĩ bản thân mình yếu kém, mình không ra gì.

Mạnh như sợi dây thun bị kéo mạnh hai đầu, lúc nào cũng căng thẳng, áp lực và sợ về nhà. Mạnh thu mình, khép kín và không tự tin để giao lưu với mọi người nhưng lại rất dễ kích động, gây hấn.

Cậu học trò đặt câu hỏi dường như đã dồn nén từ rất lâu: “Con sai hay mẹ con đã sai?”. Nhiều ông bố bà mẹ nghe chia sẻ của cậu đã nghẹn ngào, bật khóc!

Từ một nữ sinh học giỏi, mẫu mực nhưng bắt đầu từ cuối năm cấp 2, cô nữ sinh Trần Thị X., nhà ở quận 6, TPHCM bắt đầu buông xuôi việc học hành, sa vào đàn đúm vui chơi. Em kể, em không muốn cố gắng, cũng chẳng muốn nỗ lực vì em có làm gì đi nữa thì trong mắt bố mẹ, em vẫn kém toàn diện.

Mẹ thường xuyên dè bỉu X. từ cái dáng lùn lùn, mập mập cho đến cái giọng mà mẹ cho là chua như chanh. X. đạt kết quả học tốt, bà nói giỏi gì làm vua xứ mù, học lớp kém trường thường như bắt con phải nhớ “vết nhơ” thi trượt vào lớp 6 Trường chuyên Trần Đại Nghĩa cách đây 4 năm trước. Bố kiệm lời hơn, X. thuộc lòng câu của ông: “Mỗi tội ăn học cũng không xong”.

Những lời chê bai của bố mẹ ám ảnh X.,em luôn nghĩ mình là con nuôi, con ghẻ và nhiều lần X. nghĩ đến cái chết vì chán ghét chính bản thân.

“Bệnh” phủ nhận nỗ lực của con

Chuyện của Mạnh, của X., những đứa trẻ bị nhấn chìm bởi lời chê bai của chính bố mẹ đáng tiếc rằng không phải là cá biệt. Rất nhiều đứa trẻ dù nỗ lực đến mấy cũng có thể bị bố mẹ phủ nhận sạch bách. Và cũng không ít đứa trẻ suốt ngày phải nghe những từ ngu, dốt, kém… hay bị chính người sinh ra mình so sánh với con này vật nọ.

Chê con trẻ không chỉ là thói quen của nhiều phụ huynh mà có người còn xem đó như là một cách để giáo dục con, chê với suy nghĩ để con biết khiêm nhường và không ngừng cố gắng. Một đứa trẻ thường xuyên phải nghe những lời chê bai sẽ nghi ngờ, mất tự tin và dễ dàng bị triệt tiêu khả năng khám phá, sáng tạo.

Đặc biệt, các chuyên gia tâm lý cảnh báo khi sống trong môi trường bị chỉ trích, con trẻ sẽ gánh những tổn thương lâu dài rất khó hồi phục để tìm giá trị của bản thân. Ngoài ra, trẻ có xu hướng chỉ trích, phê phán người khác, không thừa nhận khả năng của người khác nên rất khó thành công trong cuộc sống.

Trẻ em Việt kém tự tin, ngại thể hiện bản thân, không dám nói lên chính kiến của mình được xem là điểm khác biệt rõ ràng so với trẻ em nước ngoài, đặc biệt trẻ phương Tây. Mà cốt lõi nằm ở chỗ trẻ em nước ngoài luôn luôn được người lớn khen ngợi đúng lúc. Kể cả khi đứa trẻ làm sai họ cũng “bới” cho được điểm tốt để khen. Còn ở ta, đứa trẻ có nỗ lực đến mấy thì nhiều người lớn vẫn “moi” cho bằng được cái chưa tốt để cái cái mà “dạy dỗ”.

Chuyên gia tâm lý Võ Thị Minh Huệ cho rằng, chỉ cần trẻ có một tiến bộ nhỏ và thậm chí khi trẻ làm sai vẫn cần sự động viên, khích lệ. Người lớn cần khen ngợi sự nỗ lực, cố gắng của trẻ và góp ý cho những hạn chế. Thực tế, có không ít đứa trẻ do không được thừa nhận ở bên ngoài đời sống thực nên các lao lên mạng, vào game để khẳng định mình, để được tung hô.

ThS Nguyễn Thúy Uyên Phương chia sẻ cũng như tất cả mọi người, đứa trẻ nào cũng ghét bị chê, bị chỉ trích. Nhưng phụ huynh chúng ta rất ít nói những lời ngọt ngào với con, lại hay quát mắng và nhiều bố mẹ mắc lỗi không thừa nhận nỗ lực của con trẻ. Nhất là những ông bố người mẹ có đời sống sóng gió thì dường như họ càng khắc nghiệt, kiệm lời khen với con.

Hoài Nam

(Hoainam@dantri.com.vn)