"Cải cách giáo dục cần bám vào thực tế!"

Đề án đặt ra, nhiều người không đồng tình là đúng vì đề án không phải cải cách mà chỉ sửa đi những điều cũ. Chúng ta đang muốn 10 năm nữa kết thúc công nghiệp hóa thì rõ ràng một nước nông nghiệp sang nước công nghiệp con người phải khác để hội nhập quốc tế. Mà đã hội nhập quốc tế thì phải cải cách giáo dục (CCGD).

Theo quan niệm của tôi khi cách mạng chuyển sang giai đoạn mới thì mục tiêu sẽ thay đổi, lúc đó GD cần thay đổi một cách căn bản. Phần lớn giải quyết thay đổi đó bằng cuộc cải cách.

Nước ta đã trải qua 3 cuộc CCGD. Cuộc cải cách lần thứ nhất là năm 1950, cuộc cải cách lần thứ 2 vào năm 1956 và cuộc cải cách lần thứ 3 năm 1979. Đến năm 1986, chuyển sang kinh tế thị trường nên chương trình trở nên bất cập. Chúng ta cũng có sửa đổi từng mảng trong nhưng đó là sự chắp vá. Đến Đại hội VIII, có nhiều ý kiến cho rằng cần có cuộc CCGD nhưng muốn có cuộc cải cách thì phải có tổng kết cải cách trước nhưng cuộc CCGD này không tổng kết được và kéo dài đến ngày nay.

Hiện nay chúng ta đang đi vào xây dựng xã hội học tập để chuẩn bị xây dựng một nền kinh tế tri thức. Vậy mà, đề án Bộ GD-DDT đưa ra không có bóng dáng của cái này. Đề án chỉ đưa ra chương trình, SGK và đổi mới theo hướng nào cũng không rõ.

Đáng lẽ đề án đổi mới này phải bám vào đẩy mạnh công nghiệp hóa đất nước trở thành nước công nghiệp, bám vào hội nhập quốc tế, bám vào vấn đề đưa công dân Việt Nam trở thành công dân toàn cầu. Ba mục tiêu trên đều hướng đến CCGD. Đề án của Bộ không nói lên được 3 vấn đề này.

Hiện nay chưa tổng kết được cuộc cải cách trước, vậy theo ông CCGD lần này cần thực hiện như thế nào?

Do cuộc cải cách trước quá xa nên không tổng kết CCGD nữa mà nên tổng kết lại GD ở Việt Nam đang cần cái gì. Ví dụ: cơ cấu lao động hiện nay có khớp với cơ cấu kinh tế không. Bên cạnh đó, cần tổng kết GD ở nhiều nước trên thế giới đi trước mình một bước xem họ làm hướng như thế nào vì văn hóa chung của loài người mình phải tiếp thu như toán, lý, công nghệ… tất nhiên văn học, lịch sử mình phải học riêng rồi.

Khó nhất đối với chúng ta là bị mắc bệnh trầm kha, đào tạo lý thuyết suông nên hiện nay sinh viên học xong đại học không hiểu mình làm cái gì. Do vậy, cải cách bây giờ không thể giống ngày trước được. Ngày trước mất 10 năm để làm chương trình, SGK. Bây giờ điều kiện thế giới thay đổi, làm chương trình, SGK 3 - 4 năm đã lạc hậu rồi. Cho nên chỉ có một cách đặt ra mục tiêu chung nhất để Quốc hội thông qua là phải phấn đấu đến mức độ nào của nền GD trong những năm tới, ví dụ: xác định con người đào tạo là con người thế nào, nguồn nhân lực đòi hỏi cái gì. Từ mục tiêu ấy xét lại toàn bộ chương trình. Xác định rõ mục tiêu rồi thì mới nghĩ đến chương trình, SGK viết như thế nào. Viết chương trình và SGK cần bám sát thực tế.

Làm GD khó lắm. Theo tôi nghĩ chúng ta thiếu định hướng chung, bản thân GD chưa xác định được hướng đi cơ bản là gì. Cho nên nhiều khi đưa ra quy định hơi ngẫu hứng. Chúng ta chạy theo sự việc chứ không chạy theo nguyên tắc thay đổi cơ bản.

Theo tôi ngành giáo dục tham gia cải cách như một thành viên nhỏ thôi vì tư duy GD trở thành đường mòn rồi. Nếu tiếp tục thực hiện cũng sẽ chạy theo đường mòn tư duy đó, không giải quyết được gì. CCGD lần này phải vượt qua giới hạn tư duy cũ mới nhìn ra vấn đề mới được. Do vậy, phải huy động các nhà khoa học, nhà nghiên cứu ở mọi lĩnh vực trong và ngoài nước cùng tham gia vào và lập ra nhiều hội đồng nghiên cứu để thực hiện.

Là nhà nghiên cứu GD nhiều năm, có nhiều kinh nghiệm, ông chia sẻ gì với các nhà GD hiện nay trong việc soạn chương trình, viết SGK giai đoạn sắp tới?

Thứ nhất, các nhà làm chương trình, SGK nên hiểu thực tiễn, nên hiểu yêu cầu cuộc sống của đất nước mình những năm tới đi đến đâu. Như vậy, các nhà soạn chương trình cần như nhà văn, phải đi thực tế nhiều, phải nằm vùng mới viết được. Chớ quá tự tin vào kiến thức của mình và nghĩ rằng kiến thức của mình là hay vì chương trình hay như thế nào phải do cuộc sống chấp nhận.

Thứ hai, các nhà làm GD phải làm sao cho học sinh hiểu rằng lớn lên làm gì. Nên thực hiện giống các nước khác có sổ theo dõi học sinh từ bé tới lớn.

Đặc biệt phải ưu tiên khâu đầu tiên trong đổi mới là đào tạo đội ngũ giáo viên giỏi về chuyên môn và nắm vững nghiệp vụ sư phạm và SGK phải viết chuẩn.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Hồng Hạnh - Thu Hà (thực hiện)