Báo cáo ISI đánh giá Việt Nam là quốc gia có tốc độ tăng trưởng học thuật nhanh nhất

Dữ liệu phục vụ cho báo cáo này được trích xuất từ cơ sở dữ liệu khoa học ISI Web of Science (WOS), nay thuộc sở hữu của Clarivate Analytics.

Xét về danh tiếng, có lẽ ta cũng không cần phải nói nhiều về cơ sở dữ liệu (viết tắt là CSDL) khoa học lâu đời bậc nhất hiện nay—ISI WOS. Mặc dù vậy, kể từ khi được Clarivate Analytics mua lại từ Thomson Reuters vào năm 2016, ISI WOS đã có nhiều sự thay đổi để có thể đáp ứng được với nhu cầu và sự cạnh tranh của thị trường.

Nổi bật nhất là nỗ lực kết nối thông tin giữa 3 vai trò quan trọng của một nhà khoa học là Tác giả (Author), Nhà bình duyệt (Reviewer), và Biên tập viên (Editor) thông qua các CSDL là Web of Science (các văn bản khoa học đã xuất bản chính thức), với ScholarOne Manuscripts hệ thống xử lý công tác biên tập các bản thảo đang trong quá trình bình duyệt, và Publons – CSDL các cây bút bình duyệt và các cây biên tập.

Thông qua CSDL Publons, người dùng có thể truy cập số liệu, thống kê khoa học của một nhà nghiên cứu, cơ quan, hay quốc gia mà không cần giới hạn.

Mới nhất, ResearcherID Database của Thomson Reuters cũ nay cũng đã tích hợp với Publons, biến CSDL này trở thành nơi truy cập và tra cứu dữ liệu hồ sơ công bố ISI WOS đáng tin cậy nhất.

Một số Nhà xuất bản danh tiếng và giàu tài nguyên, như Science và Nature, có thể cung cấp các số đo trích dẫn ISI WOS cho các bài đăng trên các tạp chí của họ, tuy nhiên đây là con số gộp chỉ có ý nghĩa xác nhận tính hợp lệ của dữ liệu, chứ không cung cấp chi tiết nguồn. Nhưng Publons cho phép truy nguyên nguồn gốc từng số đếm trích dẫn, nếu bài được đăng trên tạp chí thuộc Core Collection của ISI WOS.

Mới đây, trong danh sách các cơ quan nghiên cứu thuộc CSDL Publons, một tiêu chí mới đã được hệ thống cập nhật thêm là tổng số các nghiên cứu có trong Core Collection của ISI WOS; bao gồm: SCIE/SSCI/AHCI/ESCI cho tạp chí học thuật, CPCI cho kỷ yếu hội nghị, và BCI cho sách chỉ mục hóa trong WOS).

Dựa trên thông tin này, tiềm năng khoa học của một số cơ quan nghiên cứu tại Việt Nam có thể được quan sát sơ qua như ở bảng dưới.

Cần lưu ý, số lượng công bố trong WOS Core Collection này được cộng dồn tất cả các công bố trong quá khứ của các nhà nghiên cứu hiện đang làm việc tại cơ quan được liệt kê, bất kể cơ quan trong bài báo là ở đâu.

Bên cạnh đó, một số đặc tính của dữ liệu như độ trễ, mức độ khai báo thông tin của người dùng, cũng khiến con số này có thể chưa đầy đủ, mà có tính “bảo thủ”, tức là phản ánh thấp hơn thực tế.

Chính vì thế, chúng ta nên quan sát con số này với tính chất dự báo tiềm năng khoa học của một cơ quan nghiên cứu, thông qua đại diện là con người - các nhà nghiên cứu đang công tác tại đó.

Ngoài sự nổi trội của trường Đại học Tôn Đức Thắng, điểm đáng chú ý đầu tiên là nhóm các cơ quan số lượng nghiên cứu nhiều nhất cơ bản đều là các trường đại học hoạt động dưới cơ chế tự chủ, và một tỷ lệ không nhỏ là các trường đại học tư thục. Không chỉ vậy, các cơ quan này cũng đóng góp nhiều báo cáo bình duyệt được xác nhận nhất.

Bên cạnh đó, cũng có nhiều viện nghiên cứu "con" nhưng có số lượng công bố không thua kém gì cơ quan "mẹ", ví dụ là Viện Vật lý và Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam (VAST). Tuy nhiên, con số này có thể thay đổi khi các cơ quan được cập nhật dữ liệu đầy đủ hơn.

Khi so sánh với một bảng xếp hạng được công bố gần đây khác là Nature Index, có thể thấy hầu hết các cơ quan nằm trong top 10 cơ sở nghiên cứu ở lĩnh vực khoa học tự nhiên, hoá học, khoa học sự sống, khoa học trái đất và môi trường tại Việt Nam của bảng xếp hạng này cũng đều có được cơ sở Publons ghi nhận ở các vị trí tiên phong như Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam (VAST), trường Đại học Duy Tân, trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, trường Đại học Tôn Đức Thắng, trường Đại học Khoa học tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội, trường ĐH Phenikaa.

Nhưng khi đứng cùng nhau, sức mạnh của từng cơ quan đã giúp Việt Nam cải thiện vị thế trên bình diện quốc tế (Tham khảo: https://publons.com/country/?country=99&order_by=top_reviewers).

Các cây bút bình duyệt Việt Nam cũng đã hoạt động rất "chăm chỉ" trong 12 tháng qua với 2.629 báo cáo, xếp thứ 50. Ngay cả tại mặt trận còn mới mẻ như biên tập khoa học, chúng ta cũng xếp thứ 77 với 73 báo cáo biên tập được xác nhận. Thực tế, các con số này có thể tăng cao hơn nữa chỉ bằng cách đơn giản: cập nhật và chăm sóc hồ sơ Publons cá nhân.

Xét trên mặt trận công bố khoa học, Việt Nam vẫn còn một chặng đường dài phát triển, nhưng khi xét đến toàn bộ các vai trò của người làm khoa học, các nhà nghiên cứu Việt Nam cũng đã và đang tiếp tục có những đóng góp đáng khích lệ cho khoa học toàn cầu.

Hồ Mạnh Toàn