18 LHS bị buộc về nước: Trách nhiệm chỉ thuộc về LHS?

Từ năm 2000 đến nay đã có 2.684 LHS được tuyển chọn đi học tại 30 nước theo đề án 322, trong đó nhiều nhất là ở Nga (496 người), tiếp đó là Australia (357), Hoa Kỳ (334)... Học bổng của mỗi người, tuỳ học tập ở nước nào, là từ vài trăm đến gần 1.000 USD/tháng.

Trong số 18 người bị trả về nước lần này có 13 người ở LB Nga bị buộc thôi học vì học lực kém, 3 người ở Pháp không đủ trình độ ngoại ngữ, 1 người đi học tiến sĩ tại Australia nhưng chỉ lấy được bằng thạc sĩ, 1 người ở Thái Lan không đủ điều kiện học xong chương trình. Ngoài ra còn có 1 người ở Australia đã tự ý bỏ về nước...

Tuy nhiên, khi giải thích với báo chí, ông Trương Duy Phúc - Trưởng Ban Điều hành Đề án 322 luôn nhắc đến lý do rằng, không phải tất cả số LHS bị buộc thôi học do kết quả học tập kém đều là do năng lực kém thực sự mà vì có người không chịu đựng được thời tiết khác biệt, bị ốm đau... nên không theo kịp chương trình (?).

Thực tế thì trong các kỳ thi tuyển chọn cán bộ đi đào tạo tại nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước theo Đề án 322 đã từng có dư luận về chất lượng thực sự và trình độ ngoại ngữ của các thí sinh.

Ví dụ như kỳ thi năm 2006 diễn ra vào trung tuần tháng 9 vừa qua, việc tuyển chọn người trúng tuyển học bổng theo diện này đã có khá nhiều uẩn khúc. Theo Thông báo số 1113/TB-BGD&ĐT ngày 16/02/2006 của Bộ Giáo dục và Đào tạo tại phụ lục 1 có quy định về kiểm tra ngoại ngữ cho thí sinh thì: “Người dự tuyển đăng ký đi Pháp không phải dự kiểm tra tiếng Pháp; sau khi trúng tuyển sẽ được Đại sứ quán Pháp tổ chức kiểm tra và dạy thêm tiếng Pháp tại Việt Nam đạt yêu cầu trước khi lên đường.  

Người dự tuyển đăng ký đi Nga và Trung Quốc không phải dự kiểm tra ngoại ngữ; tuy nhiên cần có sự chuẩn bị trước về ngoại ngữ. Người trúng tuyển sẽ được học ngoại ngữ tại nước bạn.

Người dự tuyển đăng ký các nước còn lại và sẽ sử dụng tiếng Anh trong học tập (có thể đăng ký đi Pháp học tiến sĩ bằng tiếng Anh) sẽ do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức kiểm tra tiếng Anh (TOEFL nội bộ) tại Hà Nội và TPHCM vào giữa tháng 5/2006”.

Cùng đó, theo phụ lục I kèm cũng theo thông báo số 1113/TB-BGD&ĐT thì chỉ tiêu tuyển sinh đi học các nước theo học bổng 332: Mỹ: 35 chỉ tiêu, Anh: 15 chỉ tiêu, Úc: 20 chỉ tiêu, Pháp: 40 chỉ tiêu, Đức: 25 chỉ tiêu, Nga: 10 chỉ tiêu, Trung Quốc: 25 chỉ tiêu, Các nước khác: 30 chỉ tiêu. 

Quy định thì như vậy nhưng đến khi trúng tuyển thì chỉ tiêu đã hoàn toàn thay đổi như: Mỹ: 22 chỉ tiêu, Anh: 10 chỉ tiêu, Pháp: 50 chỉ tiêu, Trung Quốc: 19 chỉ tiêu, Nga: 4 chỉ tiêu…

Sự thay đổi này khiến các thí sinh từng tham dự kỳ thi tuyển đã gửi nhiều ý kiến bức xúc lên Diễn đàn Edu.net.vn của Bộ GD-ĐT, khi ở nước không cần thi đầu vào ngoại ngữ là Pháp thì chỉ tiêu tăng đột biến. Và đến nay, 3 trong số 18 LHS bị buộc về nước vì lý do trình độ ngoại ngữ kém lại đều là LHS ở Pháp.

Cũng vào hồi trung tuần tháng 10, Đề án 322 lại tiếp tục khiến dư luận xôn xao trong cách điều hành khi đã duyệt một chỉ tiêu hết sức ngược đời là đưa ông Nguyễn Minh Hiển, cựu Bộ trưởng Bộ GD-ĐT sang du học tại Anh với lý do để nâng cao trình độ Ngoại ngữ, trong khi ông Nguyễn Minh Hiển có số tuổi gần gấp đôi so với số tuổi yêu cầu đối với mỗi ứng viên.

Trước câu hỏi: Liệu rằng có tiêu cực ở khâu tuyển chọn ứng viên cho học bổng 322, để lọt những thí sinh không đạt tiêu chuẩn, năng lực học tập yếu kém hay không?, Trưởng Ban Điều hành Đề án 322 Trương Duy Phúc cho rằng, điều đó cũng phụ thuộc khâu tổ chức của các trường...

Theo ông Phúc, kết quả tổng hợp 6 năm thực hiện Đề án 322 sẽ được Ban điều hành trình lãnh đạo Bộ GD-ĐT trong thời gian tới để xem xét và có hướng chấn chỉnh nhằm đảm bảo cho Đề án 322 thực sự hiệu quả và có ý nghĩa. 

Mai Minh