Là một trong những nước đầu tiên ở khu vực Đông Nam Á sớm mở cửa trở lại sau đại dịch Covid-19, nhưng tỷ lệ phục hồi ngành du lịch của Việt Nam lại ở ngưỡng rất thấp so với các quốc gia xung quanh.

Theo báo cáo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, năm 2022, ước tính lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam đạt 3,5 triệu lượt, chỉ bằng 70% so với chỉ tiêu đặt ra hồi đầu năm (5 triệu lượt).

Con số này còn "kém xa" so với 18 triệu lượt khách quốc tế vào năm 2019 thời điểm trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát.

Trước đó, Việt Nam được nhận định là một trong những quốc gia đi đầu trong khu vực Đông Nam Á sớm mở cửa du lịch trở lại nhờ triển khai chương trình tiêm vaccine Covid-19. Tuy nhiên, ngành du lịch nước ta chưa tận dụng được hết lợi thế khi con số năm 2022 thấp hơn chỉ tiêu đề ra.

Nhìn sang các quốc gia lân cận, Thái Lan sớm vượt mục tiêu 8 triệu lượt khách quốc tế năm 2022 để "cán đích" thành công với thực tế 11,8 triệu lượt khách, mang lại tổng doanh thu 14 tỷ USD. Thậm chí, chỉ trong dịp Tết Nguyên đán 2023 vừa qua, nước này ước tính đón 1,38 triệu lượt khách du lịch Trung Quốc, vượt qua dự kiến ban đầu là 300.000 lượt khách tính riêng trong quý đầu tiên.

Tổng cục Du lịch Thái Lan cho biết, sự gia tăng đột biến này góp phần phục hồi ngành du lịch "đất nước Chùa Vàng" sớm đạt mục tiêu năm nay.

Tương tự, Tổng cục Du lịch Singapore (STB) cho biết, năm 2022, lượng khách quốc tế nhập cảnh Singapore đạt 6,3 triệu lượt khách (gần bằng 33% của năm 2019). Con số này vượt quá dự báo trước đó của STB là từ 4 đến 6 triệu khách. Trên đà tăng trưởng, STB dự báo, lượng khách nước ngoài tới "đảo quốc sư tử" sẽ tăng gấp đôi trong năm 2023 với chỉ tiêu 12-14 triệu lượt khách. Với con số ấn tượng trên, ông Keith Tan, Tổng cục trưởng STB khẳng định, Singapore "đã chứng minh được sức hấp dẫn với du khách thời hậu Covid-19".

Philippines chỉ mới bắt đầu mở cửa đón khách quốc tế từ tháng 2/2022, nhưng tính đến cuối tháng 10/2022, nước này đón trên 1,82 triệu lượt khách, so với mục tiêu 1,7 triệu khách quốc tế cho cả năm 2022.

Hay như Malaysia, dù được coi là quốc gia mở cửa "muộn hơn" (tháng 4/2022) nhưng lại sớm vượt chỉ tiêu so với dự kiến. Chỉ 2 tháng đầu sau khi mở cửa, nước này sớm đón 1 triệu du khách, được coi là con số ấn tượng của ngành du lịch Malaysia nói riêng, và vượt trội so với nhiều điểm đến khác trong khu vực Đông Nam Á nói chung.

Theo số liệu được VisaGuide.World thống kê, Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên ở khu vực Đông Nam Á sớm mở cửa trở lại sau đại dịch, nhưng có tỷ lệ phục hồi ngành du lịch thấp nhất so với các nước.

Tỷ lệ phục hồi du lịch của Việt Nam chỉ đạt 18,1%. Trong khi đó, một số nước như Thái Lan, Singapore, Malaysia hay Campuchia đều đạt tỷ lệ xấp xỉ từ 26% đến 31%.

Du khách quốc tế đóng vai trò rất quan trọng trong cơ cấu tổng doanh thu của ngành du lịch, mang lại nguồn thu lớn cho đất nước, giúp ổn định tình hình kinh tế - xã hội, chưa kể kéo theo những ngành liên quan "sát sườn" như dịch vụ, vận tải, hàng không, lao động việc làm...

Thời điểm 3 năm trước đại dịch Covid-19, trung bình khách nước ngoài đến Việt Nam chỉ bằng một phần năm khách nội địa, nhưng đóng góp tới 58% tổng thu nhập từ khách du lịch. Cụ thể, năm 2019, doanh thu từ khách quốc tế chiếm 18,3 tỷ USD trong tổng doanh thu 32,8 tỷ USD mà toàn ngành du lịch tạo ra. Trong dịp Tết Nguyên đán 2023, dù khách nội địa tăng gần 50% nhưng tổng thu du lịch lại giảm 30%.

Nhận định về vai trò của khách quốc tế với ngành du lịch, PGS.TS Phạm Trung Lương, nguyên Phó viện trưởng Viện nghiên cứu du lịch (Tổng cục du lịch) cho rằng "nguồn khách này đóng vai trò rất quan trọng với tất cả các điểm đến".

"Họ mang ngoại tệ từ bên ngoài, lưu trú dài hơn và chi tiêu nhiều hơn. Ngoài ra, chính khách quốc tế sẽ là những người có sức lan tỏa cao nếu điểm đến có dịch vụ lưu trú tốt. Tuy nhiên trong thời điểm này, Việt Nam đang chứng kiến sự sụt giảm của dòng khách này, gây ra nhiều ảnh hưởng lớn.

Với nhiều cơ sở hạ tầng trước đó được xây dựng theo chuẩn quốc tế sẽ có giá thành cao hơn tiêu chuẩn nội địa. Nếu khách quốc tế ít đến Việt Nam thời điểm này, những cơ sở hạ tầng gần như bỏ trống, gây thiệt hại lớn cho các doanh nghiệp.

Thời gian qua, việc doanh nghiệp du lịch tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ của nhà nước mới chỉ là "câu chuyện trên giấy". Vậy nên chúng ta hết sức chia sẻ với những khó khăn thách thức mà doanh nghiệp lữ hành đang đối mặt", ông Lương nói.

Ông Nguyễn Tiến Đạt, Giám đốc công ty lữ hành AZA, cho rằng có rất nhiều nguyên nhân khiến lượng khách quốc tế đến Việt Nam chưa được như kỳ vọng dù được truyền thông, tạp chí du lịch thế giới đánh giá cao về cảnh quan, văn hóa...

Thứ nhất, vấn đề visa của chúng ta nên cởi mở hơn. Trước giờ, Việt Nam vẫn đang áp dụng chính sách visa còn chặt, mới chỉ miễn thị thực cho hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Trong khi đó ở Thái Lan, các công ty lữ hành sớm hối thúc chính phủ miễn phí thị thực để hút khách quốc tế, đồng thời gia hạn thị thực du lịch tối đa 45 ngày, khuyến khích khách ở lại lâu hơn. Malaysia miễn visa cho ít nhất 160 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Thêm nữa, dù Việt Nam đã triển khai visa điện tử, nhưng việc đăng ký và cập nhật vẫn gặp nhiều khó khăn.

Ngoài ra, theo ông Đạt, Việt Nam đang chậm chân so với các quốc gia trong việc xúc tiến du lịch. Việt Nam hiện chưa có văn phòng đại diện du lịch ở các nước, việc phối hợp giữa Tổng cục Du lịch với văn phòng Đại sứ quán các nước chưa thực sự nhuần nhuyễn. Trong khi đó, Thái Lan, Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc... đều tổ chức xúc tiến du lịch rất bài bản với quy mô rầm rộ.

"Ở góc độ doanh nghiệp, kể từ sau Covid-19, nguồn lực các công ty thậm chí cả những hãng lớn đều bị sụt giảm rất nhiều, nhiều nhân sự cứng trong ngành đã chuyển việc, gây ra khó khăn không nhỏ.

"Ngoài ra chiến sự giữa Nga và Ukraine, việc Việt Nam hiện chưa nằm trong danh sách 20 quốc gia Trung Quốc mở lại tour du lịch đều là những yếu tố khách quan khiến lượng khách quốc tế sụt giảm", ông Đạt cho biết.

Vậy câu hỏi đặt ra là, làm thế nào để "kéo" khách quốc tế quay lại?

PGS.TS Phạm Trung Lương cho rằng, đây vẫn là "chuyện từ nhiều năm nay chưa được giải quyết".

"Chúng ta đang bất lực trước câu chuyện visa mà chưa có cách giải quyết thỏa đáng. Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới sức cạnh tranh điểm đến của du lịch Việt Nam so với các nước trong khu vực. Ngoài ra, Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế về du lịch như: nhiều điểm du lịch còn nhếch nhác, tư duy làm du lịch chộp giật... Để cải thiện những vấn đề trên, không chỉ ngành du lịch, các ban ngành khác đều cần xắn tay cùng làm.

Bên cạnh đó, chúng ta không nên quá phụ thuộc lượng khách quốc tế từ các thị trường lớn, đặc biệt là những thị trường có chính sách luôn thay đổi, thì tính rủi ro càng cao".

Chuyên gia này cũng cho rằng, đứng dưới góc độ marketing, Việt Nam hiện cũng đang đi theo lối mòn.

"Chúng ta quảng bá xúc tiến chung cho các thị trường quốc tế với cách thức giống hệt nhau. Trong khi đó, đặc điểm của các thị trường khác nhau sẽ có nhu cầu cũng như cách tiếp cận thông tin khác biệt.

Và thậm chí, ngay trong cùng một thị trường sẽ phải thiết kế tới từng phân khúc. Ví dụ, khách Trung Quốc thuộc rất nhiều phân khúc khác nhau. Thời gian qua, chúng ta mới chỉ đón phân khúc từ tầm trung trở xuống. Nếu muốn hút dòng khách cao hơn, chúng ta phải làm bài bản, đánh đúng và đánh trúng", ông Lương đưa ra quan điểm.

Nội dung: Việt Hà

Thiết kế: Thủy Tiên